Για πολλούς το αριστούργημα των 900 και πλέον σελίδων του Ουμπέρτο Έκο, «Το εκκρεμές του Φουκώ» έχει υπάρξει το προσωπικό τους ευαγγέλιο. Και μάλλον δικαίως αφού σχεδόν όλη η παγκόσμια ιστορία, από την εποχή των σταυροφοριών στη Μέση Ανατολή μέχρι τη δεκαετία του '70 στην Ιταλία, χρησιμοποιείται ως υλικό της πλοκής ή ορθότερα ως μια τράπουλα που τα χαρτιά της ανακατανέμει ο συγγραφέας, στην προσπάθειά του να δώσει μια ερμηνεία του μέλλοντος αλλά και του παρελθόντος Το πολυεπίπεδο και λαβυρινθώδες, αλλά με δομή στέρεα, αριστοτεχνική και άκρως εντυπωσιακή, μυθιστόρημα ταξιδεύει τον αναγνώστη στο χρόνο αποκαλύπτοντας έναν ολόκληρο κόσμο από μυστικές αδερφότητες υπόγειες κοινωνίες, πλεκτάνες και συνωμοσίες μέσα από την χαρισματική γραφή του μεγάλου Ιταλού συγγραφέα.
Ένα βιβλίο που κινείται αμφίδρομα στο χρόνο και χωρίζεται σε δέκα κύριες ενότητες. Κετέρ, Χοκμάχ, Μπινάχ, Ιεσέντ, Γκεμπουράχ, Τιφερέτ, Νεζάχ, Χοντ, Γιεσόντ, Μαλκούτ. Τα δέκα σεφιρότ του Δέντρου της Ζωής, ένα καββαλιστικό σύστημα που παριστάνει διαγραμματικά κάθε εκδήλωση του σύμπαντος και της ανθρώπινης ψυχής. Κάθε σεφιράχ (πληθυντικός: σεφιρότ) αντιπροσωπεύει μια εξελικτική φάση. Το ίδιο προσπαθεί και ο συγγραφέας μέσα από μυστήρια, συνωμοσίες, έρωτα, πάθος και θάνατο. Ψάχνοντας για το όνομα του Θεού μέχρι το ελιξίριο της Ζωής και τα μυστικά της Αριθμοσοφίας, μέσα από συμπτώσεις και κοσμοθεωρίες, το βιβλίο αυτό εξελίσσεται από την αρχή της δεκαετίας του εβδομήντα ως το 1984 ανάμεσα σ έναν εκδοτικό οίκο του Μιλάνου και σ ένα μουσείο των Παρισίων όπου εκτίθεται το Εκκρεμές του Φουκώ, ενώ μεσολαβεί μια αμελητέα παρένθεση μερικών χρόνων στη Βραζιλία. Εξελίσσεται μεταξύ 1344 και 2000 μέσα από το σχέδιο των Ναϊτών και των Ροδόσταυρων για την κατάκτηση του κόσμου. Εξελίσσεται μεταξύ 1943 και 1945 σ ένα χωριουδάκι μεταξύ Λανγκ και Μομφεράτου. Εξελίσσεται από το 2ο μ.Χ. αιώνα μέχρι τις μέρες μας μέσω της ιστορίας της ερμητικής γνώσης. Εξελίσσεται στη διάρκεια της νύχτας της 23ης Ιουνίου 1984 στο Ιδρυμα Τεχνών και Επιτηδευμάτων των Παρισίων, αρχικά στη βάση του περισκοπίου και έπειτα στη σκοπιά του αγάλματος της Ελευθερίας. Εξελίσσεται τη νύχτα μεταξύ 26ης και 27ης Ιουνίου του ίδιου έτους στο παλιό εξοχικό σπίτι του Τζιάκοπο Μπέλμπο, του πρωταγωνιστή, ο οποίος το κληρονόμησε από το θείο του τον Κάρλο, ενώ ο Πιμ, ο άλλος πρωταγωνιστής, διηγείται τα γεγονότα με τη χρονολογική σειρά που αναφέραμε.
Τρεις επιμελητές εκδόσεων στο Μιλάνο της δεκαετίας του ’70 αρχίζουν να εντρυφούν στις απόκρυφες επιστήμες, τα εσωτερικά τάγματα και τις ποικίλες κοσμικές συνωμοσίες. Στην ιταλική πόλη, μέσα στο κλίμα των πολιτικών συγκρούσεων εκείνης της εποχής – «αν δεν ήταν επανάσταση, ήταν οπωσδήποτε η καλύτερη απομίμησή της», αναφέρει χαρακτηριστικά ο αφηγητής και βασικός ήρωας - ένας υποψήφιος διδάκτορας της Ιστορίας που μελετά τους Ναΐτες ιππότες συναντά τυχαία έναν επιμελητή εκδόσεων. Ο επιμελητής που εργάζεται σε έναν ιδιόρρυθμο εκδοτικό οίκο που ασχολείται κυρίως με τον αποκρυφισμό, του προτείνει να συνεργαστούν σε μια καινούρια σειρά βιβλίων με ανάλογο θέμα. Οι δύο τους επιδίδονται στην ανάγνωση χιλιάδων χειρογράφων μέχρι που στην ομάδα προστίθεται και ένας ακόμα μελετητής της Καμπάλα που μετατρέπεται σε έναν μυστηριώδη σύμβουλο. Στην προσπάθειά τους να βάλουν τάξη στο χάος επιλέγοντας τα πιο εμπεριστατωμένα χειρόγραφα, έρχονται σε επαφή με έναν συγγραφέα, ο οποίος μοιάζει να κατέχει πράγματι κάποιες γνώσεις γύρω από το τι έγιναν οι Ναΐτες καθώς και το ποιο ήταν το μυστικό που φύλαξαν με τις ζωές τους, οδηγούμενοι στα βασανιστήρια και την πυρά, από τον βασιλιά της Γαλλίας.
Ώσπου, αποφασίζουν να επινοήσουν τη δική τους εκδοχή για την ιστορία, το δικό τους μυστικό Σχέδιο. Κάποιος, όμως, τους παίρνει στα σοβαρά με αποτέλεσμα αυτό που ξεκίνησε ως πνευματικό παιχνίδι διανοουμένων να καταλήξει σε μια άκρως επικίνδυνη εμπλοκή με τους αποκρυφιστικούς κύκλους. Γνωστικοί, Καββαλιστές, Ναΐτες, Τέκτονες, Illuminati, Ροδόσταυροι και άλλοι συνόδευαν τη δράση και τις πρακτικές τους από παραδοξότητες, μυθεύματα, παρερμηνείες, νύξεις και προκαταλήψεις, μέχρι κάθε λογής θεωρίες συνωμοσίας, υπαινιγμούς και αινίγματα... Το κυνήγι της αλήθειας και της ανώτερης γνώσης, της απόκτησης δύναμης και της παρεπόμενης εξουσίας δεν έπαψε -στην πάροδο του χρόνου- να είναι η σταθερή επιδίωξη διαφόρων ομάδων, οι οποίες με τη μία ή την άλλη πρόφαση διεκδικούσαν την αποκλειστικότητα της ισχύος. Η μακρά φιλοσοφική παράδοση στην αναζήτηση της γνώσης και της αλήθεια είναι και ο χώρος στον οποίο διαδραματίζεται το μυθιστόρημα που αποτέλεσε ένα από τα πρώτα βιβλία μυθοπλασίας που ασχολήθηκαν με αυτό το θέμα. Ο τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας εμπλέκει την καθημερινότητα και τις προσωπικές ιστορίες των ηρώων του με την Ιστορία και η καταβύθιση στα σκοτεινά υπόγεια της απόκρυφης ερμηνείας του κόσμου, τα ταξίδια στον χρόνο και την υδρόγειο και ο εγκιβωτισμός των διαφορετικών επιπέδων της πλοκής η ευφυής γλώσσα, το λεπτό χιούμορ και η ειρωνική ματιά καθώς και η απίστευτη τέχνη με την οποία συνθέτει όλα τα παραπάνω δημιουργούν ένα απόλυτα απολαυστικό ανάγνωσμα. Το εκκρεμές του Φουκώ είναι ένα ευφυές, πολυσύνθετο έργο που αν και δημοσιεύτηκε το 1988, είναι πρωτοποριακό, περίτεχνο και απαιτητικό αφού συνδυάζει την εντυπωσιακή πλοκή μυστηρίου, με μία πλειάδα ιστορικών στοιχείων και υποσημειώσεων που μέσα από την ακρίβεια και την πιστότητα της καταγραφής τους, αναδεικνύουν μία σειρά από θέματα: τη σημασία της ερμηνείας, τη μανία της εξουσίας και το τίμημα της γνώσης.
Και όλα αυτά μέσα από μία συναρπαστική περιδιάβαση σε έναν αινιγματικό, μισοσκότεινο και παράξενα γοητευτικό κόσμο απόκρυφων μηνυμάτων, αναπόδραστων Σχεδίων και -πάνω απ’ όλα- θανάσιμα επικίνδυνων μυστικών... Αν και παρουσιάζει κάποιες ομοιότητες με το «Όνομα του Ρόδου», που κυρίως σχετίζονται με την περίοδο που εκτυλίσσεται το μυθιστόρημα, στην ουσία έχει τεράστιες διαφορές. Το Εκκρεμές του Φουκώ που πρωτοκυκλοφόρησε στο εξωτερικό το 1988, ήταν από τα πρώτα βιβλία μιας μυθοπλαστικής τάσης που επικράτησε παγκοσμίως από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 η ειδοποιός διαφορά του όμως έγκειται στο γεγονός πως ο Ουμπέρτο Έκο μελετά πολύ σοβαρά όλα αυτά τα καταφέρνοντας πέρα από τη μυθοπλασία να χαρίσει στο μυθιστόρημα και την αξία ιστορικής μελέτης.
Σύντομη βιογραφία
Ο Ουμπέρτο Έκο γεννήθηκε στην Αλεσάντρια του Πιεμόντε το 1932. Από το 1975 κατείχε την έδρα του καθηγητή Σημειωτικής στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, ενώ από το 1988 είναι πρόεδρος του Διεθνούς Κέντρου Μελετών Σημειωτικής στο Πανεπιστήμιο του Σαν Μαρίνο. Αν και αρχικά παρακολούθησε σπουδές Νομικής, εγκατέλειψε αυτό τον τομέα και ακολούθησε σπουδές Μεσαιωνικής Φιλοσοφίας και Λογοτεχνίας. Από το 1962 ως το τέλος του 1970 ο Έκο ανέπτυξε τη δική του θεωρία στη Σημειολογία. Το 1965 εξελέγη καθηγητής Οπτικών Επικοινωνιών στη Φλωρεντία και το 1966 καθηγητή της Σημειολογίας στο Μιλάνο. Το 1971 το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια του προσέφερε τη θέση του τακτικού καθηγητή της Σημειολογίας και το 1974 ο Έκο οργάνωσε τον Διεθνή Σύνδεσμο Σημειολογικών Μελετών. Μέσα στη δεκαετία του ’70, άρχισε να γράφει τα μυθιστορήματά του, κάνοντας την αρχή με Το όνομα του ρόδου, που τιμήθηκε με το βραβείο Strega το 1981 και το Medicis Etranger το 1982, ενώ πούλησε εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο. Ο ΄Εκο περνούσε τον καιρό του με τη γυναίκα του και τα δύο παιδιά τους ανάμεσα στο σπίτι του στο Μιλάνο (ένα διαμέρισμα-λαβύρινθο με μια βιβλιοθήκη 30.000 βιβλίων) και στο εξοχικό του στο Ρίμινι. Έφυγε από την ζωή νικημένος από την επάρατη νόσο τον Φεβρουάριο του 2016 σε ηλικία 84άρων ετών.
Σύντομη βιογραφία
Ο Ουμπέρτο Έκο γεννήθηκε στην Αλεσάντρια του Πιεμόντε το 1932. Από το 1975 κατείχε την έδρα του καθηγητή Σημειωτικής στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, ενώ από το 1988 είναι πρόεδρος του Διεθνούς Κέντρου Μελετών Σημειωτικής στο Πανεπιστήμιο του Σαν Μαρίνο. Αν και αρχικά παρακολούθησε σπουδές Νομικής, εγκατέλειψε αυτό τον τομέα και ακολούθησε σπουδές Μεσαιωνικής Φιλοσοφίας και Λογοτεχνίας. Από το 1962 ως το τέλος του 1970 ο Έκο ανέπτυξε τη δική του θεωρία στη Σημειολογία. Το 1965 εξελέγη καθηγητής Οπτικών Επικοινωνιών στη Φλωρεντία και το 1966 καθηγητή της Σημειολογίας στο Μιλάνο. Το 1971 το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια του προσέφερε τη θέση του τακτικού καθηγητή της Σημειολογίας και το 1974 ο Έκο οργάνωσε τον Διεθνή Σύνδεσμο Σημειολογικών Μελετών. Μέσα στη δεκαετία του ’70, άρχισε να γράφει τα μυθιστορήματά του, κάνοντας την αρχή με Το όνομα του ρόδου, που τιμήθηκε με το βραβείο Strega το 1981 και το Medicis Etranger το 1982, ενώ πούλησε εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο. Ο ΄Εκο περνούσε τον καιρό του με τη γυναίκα του και τα δύο παιδιά τους ανάμεσα στο σπίτι του στο Μιλάνο (ένα διαμέρισμα-λαβύρινθο με μια βιβλιοθήκη 30.000 βιβλίων) και στο εξοχικό του στο Ρίμινι. Έφυγε από την ζωή νικημένος από την επάρατη νόσο τον Φεβρουάριο του 2016 σε ηλικία 84άρων ετών.