Στο ρόλο του γενναίου αλλά ελαφρώς ανόητου μηχανικού που τρέχει πίσω από ένα τρένο και μια γυναίκα, ο μονίμως ανέκφραστος Κίτον προκαλεί τις δυνάμεις της φύσης και τις αντοχές του κορμιού του, σπέρνοντας το χάος. Ο Στρατηγός, η καλύτερη ταινία του Μπάστερ Κίτον, για πολλούς μία από τις δέκα καλύτερες στην ιστορία του σινεμά, έχει ως θέμα της ένα ιστορικά καταγεγραμμένο περιστατικό που έλαβε χώρα το 1862 κατά τη διάρκεια του Αμερικάνικου Εμφυλίου Πολέμου, όταν μια ομάδα Βόρειων στρατιωτών κατέλαβε ένα τρένο, το «Στρατηγό», προκειμένου να πραγματοποιήσει δολιοφθορά σε γραμμή ανεφοδιασμού των Νοτίων. Στα χέρια του Κίτον(πρωταγωνιστή, σκηνοθέτη, σεναριογράφου και μοντέρ της ταινίας), αυτό το επεισόδιο μεταμορφώνεται σε μια συναρπαστική καταδίωξη, που αποφεύγει να παρουσιάσει τους Νότιους ως «κακούς»
“ THE GENERAL (Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ) ” Η.Π.Α. 1927 – Ασπρόμαυρη (Βωβός κινηματογράφος)
Σκηνοθεσία: Μπάστερ Κίτον & Κλάιντ Μπρούκμαν Σενάριο: Τσάρλς Σμίθ & Άλ Μπόουσμπεργκ
Πρωταγωνιστούν: Μπάστερ Κίτον, Μάριον Μάκ, Γκλέν Κάβεντερ, Τσάρλς Σμίθ.
Ο Τζόνι είναι μηχανοδηγός τραίνου και αρραβωνιαστικός της Άναμπελ. Το τραίνο του (που έχει το όνομα «Στρατηγός») και η Άναμπελ είναι οι δύο μεγάλες αγάπες του. Όταν ξεσπά ο Αμερικανικός Εμφύλιος, ο Τζόνι πηγαίνει να καταταγεί αλλά δεν τον δέχονται για στρατιώτη (παρά τις επίμονες προσπάθειες του ιδίου) αλλά σαν μηχανοδηγό. Η Άναμπελ τον αποφεύγει, θεωρώντας ότι από δειλία απέφυγε την στράτευση. Ο Τζόνι είναι απελπισμένος, αλλά όλα θα αλλάξουν όταν μια ομάδα κατασκόπων του εχθρού κλέβει το τραίνο, μέσα στο οποίο βρίσκεται και η Άναμπελ. Ο Τζόνι είναι αποφασισμένος να τους κυνηγήσει, ώστε να ξαναπάρει πίσω την ατμομηχανή του, αλλά και να σώσει την αγαπημένη του. Στο τέλος ο επίμονος μηχανοδηγός θα φτάσει να γίνει ήρωας πολέμου… Όλα αυτά λαμβάνουν χώρα μέσα σε ένα απολύτως ανατρεπτικό και κωμικό σκηνικό που έχει στήσει ο ιδιοφυής Μπάστερ Κίτον, με τα ευρηματικά γκάγκ να διαδέχονται το ένα το άλλο.
Σκηνοθεσία: Μπάστερ Κίτον & Κλάιντ Μπρούκμαν Σενάριο: Τσάρλς Σμίθ & Άλ Μπόουσμπεργκ
Πρωταγωνιστούν: Μπάστερ Κίτον, Μάριον Μάκ, Γκλέν Κάβεντερ, Τσάρλς Σμίθ.
Ο Τζόνι είναι μηχανοδηγός τραίνου και αρραβωνιαστικός της Άναμπελ. Το τραίνο του (που έχει το όνομα «Στρατηγός») και η Άναμπελ είναι οι δύο μεγάλες αγάπες του. Όταν ξεσπά ο Αμερικανικός Εμφύλιος, ο Τζόνι πηγαίνει να καταταγεί αλλά δεν τον δέχονται για στρατιώτη (παρά τις επίμονες προσπάθειες του ιδίου) αλλά σαν μηχανοδηγό. Η Άναμπελ τον αποφεύγει, θεωρώντας ότι από δειλία απέφυγε την στράτευση. Ο Τζόνι είναι απελπισμένος, αλλά όλα θα αλλάξουν όταν μια ομάδα κατασκόπων του εχθρού κλέβει το τραίνο, μέσα στο οποίο βρίσκεται και η Άναμπελ. Ο Τζόνι είναι αποφασισμένος να τους κυνηγήσει, ώστε να ξαναπάρει πίσω την ατμομηχανή του, αλλά και να σώσει την αγαπημένη του. Στο τέλος ο επίμονος μηχανοδηγός θα φτάσει να γίνει ήρωας πολέμου… Όλα αυτά λαμβάνουν χώρα μέσα σε ένα απολύτως ανατρεπτικό και κωμικό σκηνικό που έχει στήσει ο ιδιοφυής Μπάστερ Κίτον, με τα ευρηματικά γκάγκ να διαδέχονται το ένα το άλλο.
Η ιστορία εκτυλίσσεται στον αμερικάνικο νότο κατά την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου. Ο Τζόνι Γκρέι ( Buster Keaton) είναι ο μηχανικός του τρένου (Στρατηγός) και μοιράζεται την αγάπη του ανάμεσα στην ατμομηχανή του και την Αναμπέλ Λι (Marion Mac ). Όταν ο Αμερικανικός Εμφύλιος ξεσπά, ο Τζόνυ κρίνεται καταλληλότερος για μηχανικός παρά για στρατιώτης. Η Άναμπελ, απογοητευμένη, τον εγκαταλείπει. Επιβιβάζεται στον Στρατηγό, ο οποίος αργότερα καταλαμβάνεται από αντίπαλους κατασκόπους. Ο Τζόνυ ξεκινά ένα αγώνα δρόμου, με κάθε δυνατό μέσο, για να σώσει τις δύο μεγάλες αγάπες του. Σε μια τυπική κωμωδία του Μπάστερ Κίτον, ο ήρωας βρίσκεται κάθε άλλο παρά σε πρωταρχική θέση: άπειρος, ενθουσιώδης, και μάλιστα καταβεβλημένος καταφέρνει μέσα από επιμονή, αυτο-διδασκαλία και τύχη τον αρχικό του στόχο, που είναι ένωση με τη γυναίκα των ονείρων του. Επίκεντρο σ’ όλες τις κλασικές κωμωδίες του Κίτον («Η φιλοξενία μας», «Σέρλοκ Χολμς Τζούνιορ», «Ο θαλασσοπόρος», «Ποταμόπλοιο Μπιλ Τζούνιορ», «Ο κάμεραμαν», κ.ά.),όπως και στον Στρατηγό, ο έρωτας. Σ’ αυτές, ο κωμικός (αντι-ήρωας) χρησιμοποιεί όλα τα μέσα για να σώσει το κορίτσι του (εδώ υπάρχει κι ένας δεύτερος έρωτας: εκείνος για το τρένο του). Ο έρωτας είναι η μόνη κινητήριος δύναμη, δύναμη που πραγματοποιεί το ακατόρθωτο. Ο πόλεμος είναι το μέσον για να αναπτύξει τα (πάντα θαυμάσια, εκπληκτικά και πρωτότυπα) γκαγκ του, κάνοντας ταυτόχρονα κι ένα σχόλιο πάνω στον παραλογισμό του όποιου πολέμου αλλά και του ψεύτικου πατριωτισμού. Η αξία της ταινίας δεν βρίσκεται μόνο στα αμέτρητα γκαγκ που περιέχει, αλλά στο ότι είναι έξοχη σε όλα τα επίπεδα, τόσο όσον αφορά το χιούμορ, το σασπένς, την ιστορική αναπαράσταση και τη μελέτη των χαρακτήρων, όσο και την εικαστική ομορφιά και την τεχνική ακρίβεια.
Ο Μπάστερ Κίτον έμεινε στην ιστορία ως το πέτρινο πρόσωπο που δεν γελά ποτέ, όμως περισσότερο από αυτό είναι ο άνθρωπος που παραμένει ψύχραιμος στο κέντρο του χάους. Και αυτό διότι ενώ οι άλλοι ηθοποιοί του βωβού σινεμά φαίνονταν να είναι πανικόβλητοι, ο Κίτον ήταν πάντα ψύχραιμος και συγκεντρωμένος. Αυτή κυρίως ήταν η διαφορά των δικών του ταινιών με αυτές του «αντιπάλου» του Τσάρλι Τσάπλιν. Ο Κίτον εισήγαγε έναν νέο τύπο κλόουν στον κόσμο του βωβού κινηματογράφου. Πολλές φορές ο Κίτον δείχνει πολύ σοβαρός για να γελάσουμε μαζί του!
Η ταινία ξεχωρίζει για την θεματική της ενότητα τον εμφύλιο πόλεμο και την τοποθεσία όπου λαμβάνει χώρα η πλοκή, γυρισμένη ως επί το πλείστον στις σιδηροδρομικές γραμμές του Όρεγκον, με ασυνήθιστα ωραία φωτογραφία. Η εκτεταμένη δράση με τη συμμετοχή των τρένων, το φιλόδοξο θέμα και το στοιχείο του δράματος συνδυάζονται για να δώσουν σε αυτή την ταινία διαστάσεις έπους καθιστώντας την μια μοναδική σιωπηλή κωμωδία. Με το έργο αυτό ο Keaton πετυχαίνει την αφηγηματική τελειότητα, καθώς η δραματική δράση και η κωμική διάσταση είναι ενιαίες και αλληλοεξαρτώμενες. Η πρωτοτυπία της σύλληψης και η χορογραφία της ακρίβειας των κωμικών γκαγκ δίνουν δίκαια στο «Στρατηγό» το χαρακτηρισμό του κλασικού. Η κωμωδία του Keaton είναι καθαρή. Το αστείο δεν οφείλεται στους χαρακτήρες (σίγουρα όχι στους διαλόγους) αλλά στην καθαρή αντίθεση ανάμεσα σ’ αυτό που παρακολουθούμε και στην αλήθεια που ξέρουμε ότι ισχύει. Ο κινηματογραφικός του χαρακτήρας προσεγγίζει τον κόσμο με σοβαρότητα και κυρίως με παροιμιώδη αταραξία. Αντιμετωπίζει κάθε πρόβλημα που προκύπτει με στωικότητα, εξυπνάδα και ευστροφία και τελικά βγαίνει νικητής. Τα γκαγκς του είναι πραγματικά μοναδικά δομημένα, εξελίσσονται σταδιακά και σταθερά, αγκαλιάζουν τον παράγοντα έκπληξη, δεν τον αφήνουν όμως να κυριαρχήσει καθώς μόλις ολοκληρωθούν συχνά αυτοαναιρούνται, με ένα ακόλουθο γκαγκ που αναπτύσσεται αντίστροφα. Η καλύτερη ταινία του αμερικανικού μπουρλέσκ, από τον κορυφαίο κωμικό Buster Keaton, ο «Στρατηγός», ορίζει καλύτερα από κάθε άλλη κωμωδία του βωβού αυτό που χάθηκε για πάντα με την έλευση του ομιλούντος κινηματογράφου: την εκρηκτική δυναμική των εικόνων, που παράγουν το γκαγκ σαν κλασική μουσική. Θεωρήθηκε από πολλούς η μόνη κινηματογραφική ταινία που αγγίζει την τελειότητα.
Ως ηθοποιός του κινηματογράφου ήταν απόλυτα σωματικός. Τα ακροβατικά του, οι σχεδόν χορευτικές κινήσεις του, το απόλυτα ρυθμισμένο σώμα του, με κιναισθητική νοημοσύνη και αθλητικές ικανότητες που θα ζήλευαν χορευτές και πρωταθλητές. Για τις επικίνδυνες σκηνές στις ταινίες του ποτέ δεν προσέλαβε κασκαντέρ (μέχρι που υπέγραψε με την Μέτρο-Γκόλντουιν-Μάγερ, MGM, αυτή με το λιοντάρι, κι έπαψε να κάνει ταινίες). Είχε μάθει να πέφτει; Είναι τόσο εύκολο; Κάποιος τον ρώτησε (την εποχή της ακμής) πώς καταφέρνει να κάνει όλα αυτά τα “ακροβατικά”, χωρίς να πονάει. Ο Μπάστερ σήκωσε τη μπλούζα και του έδειξε το σώμα του. Ήταν γεμάτο μώλωπες, σημάδια κι αμυχές. “Πονάω”, του είπε. “Αλλά όλο το θέμα είναι να μην το δείχνεις”. Το πάθος του με τις μηχανές, τις εφευρέσεις και την τεχνολογία, τον βοήθησαν στη σκηνοθεσία. Όταν ακόμα δεν υπήρχαν ειδικά εφέ ο Κήτον έκανε σκηνές που μοιάζουν ψευδαισθητικές. Χαρακτηριστική είναι εκείνη με την πρόσοψη κτιρίου που πέφτει πάνω του, κι ο Αγέλαστος γλιτώνει επειδή βρίσκεται στο μόνο μέρος της πρόσοψης που έχει ένα (μικρό) παράθυρο. Δεν υπάρχει κανένα οπτικό εφέ σ’ αυτή τη σκηνή. Ο Κήτον μέτρησε και κατασκεύασε την πρόσοψη. Έπειτα στάθηκε στο σημείο όπου θα “έπεφτε το παράθυρο”. Αν είχε κάνει λάθος στους υπολογισμούς του, έστω για λίγα εκατοστά, σίγουρα θα σκοτωνόταν.
Ο «Στρατηγός» έχει επιλεγεί (σε πολλές ψηφοφορίες) ανάμεσα στις 10 σπουδαιότερες ταινίες από καταβολής κινηματογράφου. Το αν είναι αυτή ή κάποια άλλη η καλύτερη ταινία του Κίτον, λίγη σημασία έχει πλέον. Σημασία έχει το ανεπανάληπτο, ιδιότυπο φιλμικό σύμπαν που μας κληροδότησε αυτός ο μεγάλος καλλιτέχνης. Γεννημένος το 1897, μαζί με το σινεμά, ήταν γόνος μιας καλλιτεχνκής οικογένειας. Αυτά τα φοβερά που κάνει στις ταινίες του τα μάθαινε από δύο ετών για τις παραστάσεις του πατέρα του! Στον κινηματογράφο άρχισε να εργάζεται το 1920. Υπήρξε το αντίπαλο δέος του Τσάπλιν. Το 1928 έκανε την – καταστροφική για εκείνον – συμφωνία με την MGM, για να πέσει σιγά σιγά στη λήθη τα επόμενα χρόνια. Σήμερα παρακολουθούμε τη δουλειά του στο σινεμά πολύ περισσότερο από τα χρόνια που έκανε ταινίες. Η άψογη εμφάνισή του και η μελαγχολική του έκφραση είναι κάτι σαν μουσική χωρίς ήχο. Τα γκαγκς στις ταινίες τους έχουν αφήσει εποχή, επιπλέον διότι πολλά από αυτά ήσαν επικίνδυνα (θα μπορούσε κάλλιστα να έχει σκοτωθεί, αφού δεν υπήρχαν εφέ). Ο Κίτον ήταν φιλόδοξος και άφοβος, ποτέ δεν χρησιμοποίησε κασκαντέρ σε καμμία σκηνή. Βασικός πυρήνας των ταινιών του είναι ένα κορίτσι που αγαπά. Γι’ αυτή γίνονται όλα. Για μια κοπέλα κάθε φορά πηδάει από τραίνα, πέφτει από ταράτσες, κάνει τούμπες, γενικά περιφέρεται μέσα στο χάος που εν πολλοίς ο ίδιος δημιουργεί. «Ο Αλήτης του Τσάπλιν είναι η φιλοσοφία της αλητείας, θα κλέψει αν βρεί την ευκαιρία», έχει πεί ο Κίτον. «Οι δικοί μου χαρακτήρες είναι ο τύπος του εργάτη που έχει έντονο το αίσθημα της τιμής» Ο Κίτον αναγνωρίστηκε ως ο έβδομος μεγαλύτερος σκηνοθέτης όλων των εποχών από το περιοδικό Entertainment Weekly. Το 1999,το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου κατέταξε τον Κίτον στην 21η θέση με τους καλύτερους άντρες ηθοποιούς όλων των εποχών. Το 2002, μια παγκόσμια ψηφοφορία του περιοδικού Sight and Sound κατέταξε την ταινία του Κίτον «Ο Στρατηγός» (The General) στη 15η θέση με τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών. Πράγματι θεωρείται η μεγαλύτερη ταινία του και καταλαμβάνει θέση σε πάρα πολλά κινηματογραφικά τοπ 10.