Ο πυρρίχιος είναι ο αρχαιότερος ελληνικός πολεμικός χορός. Οι χορευτές χόρευαν κρατώντας ασπίδα και δόρυ και φορώντας περικεφαλαία.Για την δημιουργία του υπάρχουν τρεις μυθικές εκδοχές: * Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Κρόνου, πριν τις Τιτανομαχίες και ενώ ο Ζευς ήταν ακόμα βρέφος, οι Κουρήτες χόρευαν τον πυρρίχιο γύρω του κάνοντας δυνατό θόρυβο με τα όπλα και τις ασπίδες τους για να μην ακούσει ο παιδοκτόνος Κρόνος το κλάμα του. *Στην πολιορκία της Τροίας, ο Αχιλλέας, πριν κάψει το νεκρό Πάτροκλο, χόρεψε τον Πυρρίχιο πάνω στην πλατφόρμα των καυσόξυλων πριν παραδώσει τον Πάτροκλο στη νεκρική πυρά (πυρά - Πυρρίχιος). *Ο Πύρρος (γιος του Αχιλλέα) κάτω από τα τείχη της Τροίας, χόρεψε σε αυτό τον ρυθμό, από τη χαρά του για το θάνατο του Ευρύπυλου (Πύρρος - Πυρρίχιος).Η ομοιότητα του με την αρχαία Πυρρίχη τον καθιστά ως τον κατεξοχήν πολεμικό χορό των Ποντίων. Την ονομασία Σέρρα πήρε από τον ομώνυμο ποταμό της Τραπεζούντας.Έχει ομαδικό χαρακτήρα και χορεύεται από άνδρες. Χορεύονταν στην αρχαιότητα στα Μεγάλα Παναθήναια κάθε 4 χρόνια, στα Μικρά Παναθήναια κάθε χρόνο, με πλήρη πολεμική στολή. Οι κινήσεις των χορευτών μιμούνται αντίστοιχες κινήσεις αρχαίου Έλληνα πολεμιστή, σε ώρα μάχης. Και γι ’αυτήν ακριβώς την ιδιαιτερότητα που έχει ο χορός, κατατάχθηκε μεταξύ των διασημότερων χορών του κόσμου.Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη και τον Όμηρο, o Πυρρίχιος ήταν ένοπλος χορός, ο οποίος χορευόταν από παιδιά, άντρες αλλά και γυναίκες. Περιείχε στροφές στα πλάγια, οπισθοχωρήσεις, πηδήματα και χαμηλώματα, επιθετικές κινήσεις και κινήσεις άμυνας και οι χορευτές έβγαζαν ζωηρές φωνές. Ο Πλάτωνας αναφέρει ότι ο Πυρρίχιος ήταν θείο δώρο των Θεών προς τους Ανθρώπους και τον διαχώριζε σε δύο είδη «τον ειρηνικόν» και «τον πολεμικόν». Αναφέρει μάλιστα ότι ήταν μέρος της λατρείας του Διονύσου....
Για πολλούς αιώνες η φλόγα του πυρρίχιου έκαιγε άσβεστη. Ο χορός χορευόταν σε μεγάλες γιορτές όπως αυτή των Παναθηναίων αλλά και αποτελούσε μέρος της στρατιωτικής εκπαίδευσης των αρχαίων Ελλήνων.Οι Σπαρτιάτες ξεκινούσαν την εκμάθησή του από τα πέντε τους χρόνια . Όπως γνωρίζουμε ήταν οι πρώτοι που πριν αναχωρήσουν για τον πόλεμο ή λίγο πριν την μάχη, αλλά και κατά την διάρκεια των πολεμικών αναμετρήσεων, ασκούνταν και μάθαιναν να χορεύουν τον χορό αυτό με όπλα, τόξα, ασπίδες και δόρατα για να μπορούν να είναι νικητές .Οι χορευτές-πολεμιστές που έφεραν πολεμική εξάρτυση ήταν χωρισμένοι και κατανεμημένοι σε δύο συμπλέγματα, τους επιτιθέμενους και τους αμυνόμενους και μιμούνταν τις κινήσεις των πολεμιστών την ώρα της μάχης.Οι Μακεδόνες τον ανήγαγαν σε χορό των δυνατών και τον αγάπησαν τόσο που ονομάστηκαν πυρριχιστές.Στην επιστροφή των Ελλήνων πολεμιστών από την Περσία το 400 π.Χ. ο Ξενοφών περιγράφει τον Ελληνικό Πόντο και ιδιαίτερα τη γιορτή που οργάνωσαν οι κάτοικοι της Κερασούντας και των Κοτυώρων και φυσικά τον πυρρίχιο που χορεύτηκε σε αυτή. Ας σημειωθεί ότι ο Ξενοφών αναφέρει πως τον πυρρίχιο χορό χόρεψαν όχι μόνο άνδρες αλλά και γυναίκες, κάτι που δεν ήταν ασυνήθιστο τότε.
ΠΥΡΡΙΧΙΟΣ ΧΟΡΟΣ ΣΕΡΡΑ.
Τον πυρρίχιο διασώζουν σήμερα οι Πόντιοι και τον ονομάζουν και Σέρρα από τον ποταμό Σέρρα, ανατολικά της Τραπεζούντας. Κατά τον καθηγητή Ευγ. Δρεπανίδη προήλθε από τη φράση “όρχησις εις ιερά” και από αυτό Σιέρα-Σέρρα. Στον χορό Σέρρα δείχνει ο χορευτής την τέχνη του. Στην αρχή η κίνηση του χορού είναι αργή. ΑΤΣΑΠΑΤ λέγεται το αργό μέρος του. Πάντα με το κεφάλι ψηλά οι χορευτές εκτελούν το κάθε βήμα. Είναι χαρακτηριστικές οι κινήσεις των ώμων. Στο δεύτερο μέρος του χορού βλέπουμε τον ρυθμό να ανεβαίνει. Και εκεί οι χορευτές κρατούν το κεφάλι τους ψηλά. Το δεύτερο μέρος του χορού ονομάζεται ΤΡΟΜΑΧΤΟΝ. Παλαιότερα η Σέρρα χορεύονταν κυκλικά ενώ σήμερα την βλέπουμε να χορεύεται με τους χορευτές σε ευθεία παράταξη. Οι παραλλαγές του χορού πολλές, μαρτυρούν το πέρασμά του μέσα από το χώρο και χρόνο και το συναπάντημά του με το σήμερα. Αυτό που δεν άλλαξε και έφτασε αναλλοίωτο ως εμάς είναι η ίδια η ουσία του χορού, η εσωτερική διονυσιακή του δύναμη που κατορθώνει να μεταλλάξει την ενεργειακή υπόσταση του χορευτή παρασύροντάς τον “σε έναν τόπο με ανέμους που ξεριζώνουν πέτρες και λυγίζουν κορμιά….”
ΠΥΡΡΙΧΙΟΣ ΧΟΡΟΣ ΣΕΡΡΑ.
Τον πυρρίχιο διασώζουν σήμερα οι Πόντιοι και τον ονομάζουν και Σέρρα από τον ποταμό Σέρρα, ανατολικά της Τραπεζούντας. Κατά τον καθηγητή Ευγ. Δρεπανίδη προήλθε από τη φράση “όρχησις εις ιερά” και από αυτό Σιέρα-Σέρρα. Στον χορό Σέρρα δείχνει ο χορευτής την τέχνη του. Στην αρχή η κίνηση του χορού είναι αργή. ΑΤΣΑΠΑΤ λέγεται το αργό μέρος του. Πάντα με το κεφάλι ψηλά οι χορευτές εκτελούν το κάθε βήμα. Είναι χαρακτηριστικές οι κινήσεις των ώμων. Στο δεύτερο μέρος του χορού βλέπουμε τον ρυθμό να ανεβαίνει. Και εκεί οι χορευτές κρατούν το κεφάλι τους ψηλά. Το δεύτερο μέρος του χορού ονομάζεται ΤΡΟΜΑΧΤΟΝ. Παλαιότερα η Σέρρα χορεύονταν κυκλικά ενώ σήμερα την βλέπουμε να χορεύεται με τους χορευτές σε ευθεία παράταξη. Οι παραλλαγές του χορού πολλές, μαρτυρούν το πέρασμά του μέσα από το χώρο και χρόνο και το συναπάντημά του με το σήμερα. Αυτό που δεν άλλαξε και έφτασε αναλλοίωτο ως εμάς είναι η ίδια η ουσία του χορού, η εσωτερική διονυσιακή του δύναμη που κατορθώνει να μεταλλάξει την ενεργειακή υπόσταση του χορευτή παρασύροντάς τον “σε έναν τόπο με ανέμους που ξεριζώνουν πέτρες και λυγίζουν κορμιά….”
Για τη σέρρα έγραψε σχετικά ο Κ. Παπαμιχαλόπουλος, στο έργο του Περιήγησις εις Πόντον (1904), όταν περιηγήθηκε την περιοχή και είδε το χορό αυτό να εκτελείται. «Χορός πολεμικός. Αι κατά πάσας τας διευθύνσεις του σώματος στροφαί, η στενή προς αλλήλους των χορευτών σύσφιξις, η βιαία προς το δάπεδον στροφή, των ποδών οι κτύποι και των όπλων οι γδούποι, αι συσπάσεις των μυών του σώματος, ο ενθουσιασμός ο καταλαμβάνων τους χορευτάς, των θεωμένων αι επευφημίαι, η απανταχού εν είδει σπινθήρος μεταδιδομένη συγκίνησις, πάντα ταύτα προδίδουσι τοιαύτην πρωτοτυπίαν και τοσαύτην αίγλην εις το χορευτικόν σύμπλεγμα, ώστε δικαίως θα ηδύνατό τις να κατατάξη τον Σέρραν-χορόν μεταξύ των διασημοτέρων χορών ολοκλήρου του κόσμου...».