Τα παιδιά συχνά έχουν λιγότερες απαιτήσεις από τους ενήλικες στρατιώτες. Κοστίζουν πιο λίγο, δεδομένου ότι τρώνε λιγότερο και είναι πιο εύκολο να τα χειριστούν και η μη προβλεψιμότητα τους κάνει καλύτερους μαχητές. Κάποια από αυτά στέλνονται υπό την επήρεια ναρκωτικών ώστε να έχουν περισσότερο θάρρος. Στις μάχες τα παιδιά συχνά συλλαμβάνονται και απειλούνται. Θα πολεμήσουν για όποιον τα ελέγχει προκειμένου να μείνουν ζωντανά. Σε συνεχή εμφύλιο πόλεμο υπάρχουν πολλά παιδιά που έχουν πολεμήσει πολλές φορές και για τις δύο πλευρές.
Σε ακραίες περιπτώσεις, παιδιά χρησιμοποιούνται σαν «ανθρώπινες ασπίδες» ή μετατρέπονται σε βομβιστές-καμικάζι, στέλνονται να ανατιναχθούν ανάμεσα σε πλήθη.Είναι δύσκολο να εξακριβωθεί ο ακριβής αριθμός τους, πάντως κατά εκτιμήσεις που επικαλείται η UNICEF, υπάρχουν περίπου 250.000 παιδιά-στρατιώτες σε όλο τον πλανήτη.
Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία αναφορικά με τον ακριβή αριθμό των παιδιών-στρατιωτών, υπολογίζεται ότι περίπου 250.000 παιδιά είναι, σήμερα, ενταγμένα είτε σε κυβερνητικές στρατιωτικές δυνάμεις, είτε σε ένοπλες επαναστατικές ομάδες. Ορισμένα, μάλιστα, από αυτά δεν ξεπερνούν την ηλικία των 8 ετών. Συγκεκριμένα, από το 2001 έχει καταγραφεί συμμετοχή παιδιών ως στρατιωτών σε 21 τουλάχιστον ενεργές εμπόλεμες συρράξεις ή σε πρόσφατες ένοπλες διαμάχες, σε όλο τον κόσμο.Γενικά, τα παιδιά αποτελούν εξαιρετικά ευάλωτο στόχο προς στρατολόγηση, λαμβάνοντας υπόψη τη συναισθηματική, αλλά και βιολογική ανωριμότητά τους. Παράλληλα, το βιοτικό, αλλά και κοινωνικό υπόβαθρο αποτελεί ένα άλλο στοιχείο που επηρεάζει τις πιθανότητες στρατολόγησης. Έτσι, παιδιά τα οποία προέρχονται από οικογένειες με χαμηλό επίπεδο διαβίωσης που, σε κάποιες περιπτώσεις, βρίσκεται ή και ξεπερνά το κατώτατο όριο της φτώχειας, παιδιά τα οποία έχουν απομακρυνθεί από τις οικογένειές τους ή ζουν σε περιοχές που ήδη μαστίζονται από ένοπλες συρράξεις, αλλά και παιδιά που δεν έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση αποτελούν τις πιο συνήθεις περιπτώσεις στελέχωσης στρατιωτικών ομάδων, είτε επίσημης είτε ανεπίσημης μορφής. Επιπροσθέτως, πολλά παιδιά αποφασίζουν να στρατολογηθούν εξαιτίας οικονομικής πίεσης, ή επειδή ευελπιστούν ότι, κατ’ αυτό τον τρόπο, θα μπορέσουν να εξασφαλίσουν φαγητό και ασφάλεια. Υπάρχουν, όμως, και περιπτώσεις εξαναγκασμού, ο οποίος οδηγεί σε βίαιη στρατολόγηση, όπως, για παράδειγμα, οι περιπτώσεις παιδιών που απήχθησαν από τις οικογένειές τους.
Ο 15χρονος Zaw Tun πολέμησε στο στρατό της Βιρμανίας.
«Είχα στρατολογηθεί με τη βία, παρά τη θέλησή μου. Ένα βράδυ, ενώ βλέπαμε ένα βίντεο στο χωριό μου, τρεις λοχίες του στρατού πλησίασαν. Έλεγξαν αν είχαμε ταυτότητες και ρώτησαν αν θέλαμε να ενταχθούμε στο στρατό. Εξηγήσαμε ότι είμαστε ανήλικοι και δεν είχαμε ακόμη ταυτότητες. Αλλά ένας από τους φίλους μου είπε ότι ήθελε να ενταχθεί. Εγώ είπα όχι και επέστρεψε σπίτι εκείνο το βράδυ, αλλά μια μονάδα στρατολόγησης του στρατού έφθασε το επόμενο πρωί στο χωριό μου και απαίτησε δύο νέες στρατολογήσεις. Εκείνοι που δεν μπορούσαν να πληρώσουν 3000 kyats έπρεπε να ενταχθούν στο στρατό, είπαν. Οι γονείς μου δεν θα μπορούσαν να πληρώσουν, έτσι συνολικά 19 από εμάς είχαν στρατολογηθεί με αυτόν τον τρόπο και αποσταλεί στο Mingladon (ένα κέντρο εκπαίδευσης του στρατού)
Η μαρτυρία του μικρού Myo Win.
«Ήμασταν υπό την επήρεια ναρκωτικών και μας διέταξαν να προχωρήσουμε στο πεδίο της μάχης. Δεν ξέραμε τι είδους ναρκωτικά ή αλκοόλ μας είχε δοθεί, αλλά εμείς το πίναμε επειδή ήμασταν πολύ κουρασμένοι, πολύ διψασμένοι και πεινασμένοι. Είχαμε περπατήσει για δύο ολόκληρες ημέρες κάτω από πολύ καυτό ήλιο και καύσωνα. Ο λόφος (το πεδίο μάχης) δεν είχε σκιές, τα δέντρα είχαν καεί και βλήματα πυροβολικού είχαν εκραγεί παντού. Ήμασταν τόσο φοβισμένοι, και πολύ διψασμένοι, κάποιοι από εμάς κατέρρευσαν λόγω υπερβολικής κόπωσης. Άλλοι ξυλοκοπήθηκαν από πίσω (από τους αξιωματικούς) γιατί έπρεπε να περπατούν πιο γρήγορα. Ένα παιδί σκοτώθηκε ».
«Είχα στρατολογηθεί με τη βία, παρά τη θέλησή μου. Ένα βράδυ, ενώ βλέπαμε ένα βίντεο στο χωριό μου, τρεις λοχίες του στρατού πλησίασαν. Έλεγξαν αν είχαμε ταυτότητες και ρώτησαν αν θέλαμε να ενταχθούμε στο στρατό. Εξηγήσαμε ότι είμαστε ανήλικοι και δεν είχαμε ακόμη ταυτότητες. Αλλά ένας από τους φίλους μου είπε ότι ήθελε να ενταχθεί. Εγώ είπα όχι και επέστρεψε σπίτι εκείνο το βράδυ, αλλά μια μονάδα στρατολόγησης του στρατού έφθασε το επόμενο πρωί στο χωριό μου και απαίτησε δύο νέες στρατολογήσεις. Εκείνοι που δεν μπορούσαν να πληρώσουν 3000 kyats έπρεπε να ενταχθούν στο στρατό, είπαν. Οι γονείς μου δεν θα μπορούσαν να πληρώσουν, έτσι συνολικά 19 από εμάς είχαν στρατολογηθεί με αυτόν τον τρόπο και αποσταλεί στο Mingladon (ένα κέντρο εκπαίδευσης του στρατού)
Η μαρτυρία του μικρού Myo Win.
«Ήμασταν υπό την επήρεια ναρκωτικών και μας διέταξαν να προχωρήσουμε στο πεδίο της μάχης. Δεν ξέραμε τι είδους ναρκωτικά ή αλκοόλ μας είχε δοθεί, αλλά εμείς το πίναμε επειδή ήμασταν πολύ κουρασμένοι, πολύ διψασμένοι και πεινασμένοι. Είχαμε περπατήσει για δύο ολόκληρες ημέρες κάτω από πολύ καυτό ήλιο και καύσωνα. Ο λόφος (το πεδίο μάχης) δεν είχε σκιές, τα δέντρα είχαν καεί και βλήματα πυροβολικού είχαν εκραγεί παντού. Ήμασταν τόσο φοβισμένοι, και πολύ διψασμένοι, κάποιοι από εμάς κατέρρευσαν λόγω υπερβολικής κόπωσης. Άλλοι ξυλοκοπήθηκαν από πίσω (από τους αξιωματικούς) γιατί έπρεπε να περπατούν πιο γρήγορα. Ένα παιδί σκοτώθηκε ».
Το φαινόμενο των παιδιών-στρατιωτών δεν αποτελεί νέα τακτική στο πεδίο των μαχών. Αντίθετα, παρατηρείται διαχρονικά η χρησιμοποίηση παιδιών ως στρατιωτών, με πιο πρόσφατο ιστορικό παράδειγμα αυτό της λεγόμενης Χιτλερικής Νεολαίας (Hitler Jugend), κατά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Την τακτική αυτή ακολούθησαν και άλλες χώρες κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Σοβιετική Ένωση, προκειμένου να ενισχύσουν τους στρατούς των αντιμαχόμενων παρατάξεων με έμψυχο δυναμικό.
Σε χώρες όπως το Νεπάλ, η Ουγκάντα, αλλά και η Σρι Λάνκα, το ένα τρίτο των παιδιών που χρησιμοποιήθηκαν ως στρατιώτες ήταν κορίτσια. Σε ορισμένες συρράξεις, μάλιστα, τα κορίτσια αυτά συχνά γίνονται θύματα βιασμού, ή προσφέρονται ως μελλοντικές σύζυγοι των ενηλίκων στρατιωτών. Εφόσον στρατολογηθούν, τα παιδιά-στρατιώτες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αχθοφόροι, μάγειρες, φύλακες, αγγελιοφόροι, ή ακόμα και κατάσκοποι. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο, χρησιμεύουν και ως ναρκαλιευτές, ή πραγματοποιούν αποστολές αυτοκτονίας, ενώ δεν είναι ασύνηθες να εξαναγκάζονται να πραγματοποιήσουν θηριωδίες, ακόμα και εναντίον μελών της ίδιας τους της οικογένειας. Κατ’ αυτούς τους τρόπους επιφέρεται, ουσιαστικά, η στιγματοποίηση του παιδιού, το οποίο πλέον δεν μπορεί να επιστρέψει και να επανενταχθεί στην οικογένεια και στην κοινότητα απ’ όπου προέρχεται. Μάλιστα, μια κοινότητα, κάποιες φορές, εξαναγκάζεται να παραδώσει ένα συγκεκριμένο αριθμό παιδιών για να χρησιμοποιηθούν ως στρατιώτες, με αντάλλαγμα την αποφυγή μελλοντικών επιθέσεων.Σε ορισμένες χώρες, πρώην παιδιά-στρατιώτες έχουν πρόσβαση σε προγράμματα αποκατάστασης, τα οποία έχουν ως βασικό σκοπό την επανεισδοχή των ατόμων αυτών στην ενεργό πολιτική ζωή, ήτοι την προσπάθεια επανασύνδεσης με την οικογένεια τους και τη συμμετοχή τους σε σχολεία, αλλά και σε άλλα εκπαιδευτικά και επαγγελματικά προγράμματα. Παρ’ όλα αυτά, παραμένει μεγάλος ο αριθμός των παιδιών που δεν έχουν πρόσβαση στα προγράμματα αυτά, λόγω ανυπαρξίας σχετικής κρατικής, ή ακόμα και ιδιωτικής μέριμνας, αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες επαναστρατολόγησής τους.Χαρακτηριστικό είναι, επίσης, το γεγονός ότι, από τις 31 χώρες στις οποίες εκτυλίχθηκαν ένοπλες συγκρούσεις το 1998, στο 87% των εν λόγω περιπτώσεων χρησιμοποιήθηκαν παιδιά-στρατιώτες κάτω των 18 ετών, ενώ στο 71% κάτω των 15 ετών. Αν και τα ποσοστά αυτά παρέμειναν σταθερά από τότε, ο αριθμός των ενόπλων ομάδων που στρατολογούν παιδιά αυξήθηκε από 23 το 2002, σε 40 το 2006 και σε 57 το 2007. Αυτό καταδεικνύει ότι η διεθνής κοινότητα, λαμβάνοντας υπόψη ιδίως και την επιδείνωση της κατάστασης από τη δράση του ISIS, έχει ακόμα μεγάλο και δύσκολο δρόμο να διαβεί, προκειμένου να διαχειριστεί και να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το φαινόμενο.
Ένα ακόμα στοιχείο που συντελεί στην ολοένα και πιο συστηματική χρησιμοποίηση και στρατολόγηση παιδιών σε στρατιωτικές δυνάμεις αποτελεί και η εξέλιξη του στρατιωτικού εξοπλισμού, με την ανάπτυξη νέων, ελαφρών και ευκόλως χειριζόμενων όπλων, ακόμα και από παιδιά.Κατά τα τελευταία 15 χρόνια η στρατολόγηση παιδιών-στρατιωτών παρατηρήθηκε, κατά κύριο λόγο, σε χειμαζόμενες από εμφύλιο πόλεμο περιοχές, όπως το Μπουρούντι, η Κολομβία, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η Λιβερία, η Μιανμάρ, η Ουγκάντα και το Σουδάν, με πιο πρόσφατο παράδειγμα αυτό της Συρίας.
Σύμφωνα με το Διεθνές Ταμείο Επείγουσας Βοήθειας των Ηνωμένων Εθνών για τα Παιδιά, πιο γνωστό με το ακρωνύμιο UNICEF (United Nations Children’s Emergency Fund), “ως παιδί-στρατιώτης ορίζεται κάθε παιδί -αγόρι ή κορίτσι- με ηλικία κάτω των 18 ετών, το οποίο αποτελεί τμήμα κάθε τακτικής ή άτακτης στρατιωτικής δύναμης ή ένοπλης ομάδας, και κάτω από οποιαδήποτε ιδιότητα.”Η στρατολόγηση παιδιών για την εξυπηρέτηση πολεμικών σκοπών αποτελεί αδιαμφισβήτητη και κατάφωρη παραβίαση δικαιωμάτων διεθνώς αναγνωρισμένων από τα προαναφερθέντα κείμενα και δράσεις. Πέρα, όμως, από την τυπική παραβίαση των δικαιωμάτων αυτών, τα παιδιά-στρατιώτες αποτελούν μια κηλίδα για τον ανθρώπινο πολιτισμό, μια κηλίδα στην πραγματική έννοια του ανθρώπου. Η ευαισθητοποίηση της κοινωνίας αναφορικά με το συγκεκριμένο θέμα, αλλά, κυρίως, η εντατικοποιημένη δράση, με σκοπό την σταδιακή και οριστική εξάλειψη του φαινομένου, αποτελούν προτεραιότητες υψίστης σημασίας. Γιατί αυτό σημαίνει να είσαι άνθρωπος. Γιατί, απλώς, κανένα παιδί δεν πρέπει να μεγαλώνει με αυτό τον τρόπο.η αναφορά του Γενικού Γραμματέα του Ο.Η.Ε., την 20η Απριλίου 2016, σχετικά με την προώθηση και την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού, εμπεριέχει μια λίστα «ντροπής» που καταδεικνύει συγκεκριμένες ένοπλες δυνάμεις και ομάδες, οι οποίες χρησιμοποιούν παιδιά-στρατιώτες. Η συγκεκριμένη λίστα απαριθμεί 58 μέλη ενεργών ενόπλων συγκρούσεων στον κόσμο (7 κυβερνητικές δυνάμεις ασφαλείας και 51 μη κρατικές ένοπλες ομάδες) που στρατολογούν παιδιά, με χαρακτηριστικότερα παραδείγματα αυτά του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και στη Συρία, της Boko Haram στη Νιγηρία, της Al Shabaab στη Σομαλία, του Mai Mai Nyatura στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, του Στρατού Ανεξαρτησίας των Katchin στη Μιανμάρ, και των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν.
Τι πρέπει να ξέρεις για τα «παιδιά – στρατιώτες»
1. «Παιδί-στρατιώτης» θεωρείται ο οποιοσδήποτε είναι κάτω των 18 ετών και στρατολογούνται από κράτη ή μη κρατικές ένοπλες ομάδες για να χρησιμοποιηθούν ως μαχητές, βομβιστές αυτοκτονίας, ανθρώπινες ασπίδες, αγγελιοφόροι, κατάσκοποι, ή για σεξουαλικούς σκοπούς.
2. Η χρήση παιδιών-στρατιωτών έχει εξαπλωθεί σχεδόν σε κάθε γωνία του κόσμου και σε κάθε ένοπλη σύγκρουση. Αν και ο ακριβές αριθμός είναι αδύνατο να προσδιοριστεί, δεκάδες χιλιάδες «παιδιά-στρατιώτες» υπηρετούν παράνομα στις ένοπλες συρράξεις και ο αριθμός αυξάνεται συνεχώς.
3. Υπάρχουν παιδιά που είναι κάτω των 10 ετών και στρατολογούνται παρά τη θέλησή τους.
4. Τα 2/3 των κρατών συμφωνούν πως θα πρέπει να απαγορευτεί η στρατολόγηση παιδιών κάτω των 18 ετών, ενώ οι 16χρονοι και 17χρονοι θα πρέπει να δηλώνουν εθελοντές.
5. Τα φτωχά παιδιά, όσα έχουν εκτοπιστεί από τις οικογένειές τους, έχουν περιορισμένη πρόσβαση στην εκπαίδευση ή ζουν σε μια πολεμική ζώνη, είναι πολύ πιθανό να στρατολογηθούν δια της βίας.
6. Τα παιδιά που δεν εξαναγκάζονται να γίνουν στρατιώτες, δηλώνουν εθελοντική κατάταξη επειδή αισθάνονται κοινωνική πίεση και έχουν την εντύπωση πως ο εθελοντισμός θα τους παρέχει εισόδημα, τρόφιμα ή ασφάλεια, για αυτό και πολλές φορές δηλώνουν πρόθυμα να συμμετάσχουν στην ομάδα.
7. Τα κορίτσια αποτελούν περίπου το 10% έως 30% των «παιδιών-στρατιωτών» που χρησιμοποιούνται τόσο στις μάχες, όσο και για άλλους σκοπούς. Είναι φυσικά εκτεθειμένα στη σεξουαλική βία.
8. Η στρατολόγηση «παιδιών-στρατιωτών» αντίκειται σε νόμους για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ενώ τα παιδιά που έχουν διαπράξει εγκλήματα, σαν «στρατιώτες» αντιμετωπίζονται με μεγαλύτερη επιείκεια, όσοι εκτελούν εγκλήματα εθελοντικά - χωρίς βίαιες απειλές - υπόκεινται στη δικαιοσύνη, υπό την προστασία των διεθνών προτύπων της δικαιοσύνης ανηλίκων.
1. «Παιδί-στρατιώτης» θεωρείται ο οποιοσδήποτε είναι κάτω των 18 ετών και στρατολογούνται από κράτη ή μη κρατικές ένοπλες ομάδες για να χρησιμοποιηθούν ως μαχητές, βομβιστές αυτοκτονίας, ανθρώπινες ασπίδες, αγγελιοφόροι, κατάσκοποι, ή για σεξουαλικούς σκοπούς.
2. Η χρήση παιδιών-στρατιωτών έχει εξαπλωθεί σχεδόν σε κάθε γωνία του κόσμου και σε κάθε ένοπλη σύγκρουση. Αν και ο ακριβές αριθμός είναι αδύνατο να προσδιοριστεί, δεκάδες χιλιάδες «παιδιά-στρατιώτες» υπηρετούν παράνομα στις ένοπλες συρράξεις και ο αριθμός αυξάνεται συνεχώς.
3. Υπάρχουν παιδιά που είναι κάτω των 10 ετών και στρατολογούνται παρά τη θέλησή τους.
4. Τα 2/3 των κρατών συμφωνούν πως θα πρέπει να απαγορευτεί η στρατολόγηση παιδιών κάτω των 18 ετών, ενώ οι 16χρονοι και 17χρονοι θα πρέπει να δηλώνουν εθελοντές.
5. Τα φτωχά παιδιά, όσα έχουν εκτοπιστεί από τις οικογένειές τους, έχουν περιορισμένη πρόσβαση στην εκπαίδευση ή ζουν σε μια πολεμική ζώνη, είναι πολύ πιθανό να στρατολογηθούν δια της βίας.
6. Τα παιδιά που δεν εξαναγκάζονται να γίνουν στρατιώτες, δηλώνουν εθελοντική κατάταξη επειδή αισθάνονται κοινωνική πίεση και έχουν την εντύπωση πως ο εθελοντισμός θα τους παρέχει εισόδημα, τρόφιμα ή ασφάλεια, για αυτό και πολλές φορές δηλώνουν πρόθυμα να συμμετάσχουν στην ομάδα.
7. Τα κορίτσια αποτελούν περίπου το 10% έως 30% των «παιδιών-στρατιωτών» που χρησιμοποιούνται τόσο στις μάχες, όσο και για άλλους σκοπούς. Είναι φυσικά εκτεθειμένα στη σεξουαλική βία.
8. Η στρατολόγηση «παιδιών-στρατιωτών» αντίκειται σε νόμους για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ενώ τα παιδιά που έχουν διαπράξει εγκλήματα, σαν «στρατιώτες» αντιμετωπίζονται με μεγαλύτερη επιείκεια, όσοι εκτελούν εγκλήματα εθελοντικά - χωρίς βίαιες απειλές - υπόκεινται στη δικαιοσύνη, υπό την προστασία των διεθνών προτύπων της δικαιοσύνης ανηλίκων.