«Το Κορίτσι με το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι». Σύμφωνα με του περισσότερους ιστορικούς τέχνης, απεικονίζει την 16χρονη κόρη του ζωγράφου, Μαρία, που έχει χρησιμοποιηθεί πολλές φορές ως μοντέλο σε άλλους πίνακες του. Ωστόσο υπάρχουν φήμες πως το κορίτσι του πίνακα δεν είναι άλλη από την 16χρονη υπηρέτρια του Γιοχάνες, Γκριέτ, με την οποία ο ζωγράφος είχε ζήσει έναν θυελλώδη, αλλά μάλλον πλατωνικό έρωτα λόγω της μεγάλης διαφοράς ηλικίας τους.
Δεν ζωγράφισε πολλούς πίνακες στη ζωή του και λίγοι από αυτούς παριστάνουν σημαντικά γεγονότα. Οι περισσότεροι έχουν για θέμα απλές μορφές που στέκουν σε ένα δωμάτιο χαρακτηριστικού ολλανδικού σπιτιού. Μερικοί παριστάνουν μόνο ένα πρόσωπο να κάνει κάτι απλό, όπως μια γυναίκα να χύνει ένα γάλα σε μια κούπα. Αγαπούσε την καλοζυγισμένη φόρμα με την ήρεμη εσωτερικότητα. Με τον ερχομό του Βερμέερ, η ζωγραφική της καθημερινότητας εγκατέλειψε τελείως το ρόλο της χιουμοριστικής εικονογράφησης. Οι πίνακές του είναι ουσιαστικά νεκρές φύσεις με ανθρώπους. Είναι γνωστό ότι ο Βερμέερ, γιός μεταξουργού και εμπόρου έργων τέχνης, βρήκε από τα παιδικά του χρόνια στο οικογενειακό περιβάλλον το κατάλληλο κλίμα για την καλλιτεχνική του ιδιοφυία, παραμένει όμως ανεξακρίβωτο ποιος ήταν ο δάσκαλός του.
O Γιοχάνες (Γιαν) Βερμέερ έζησε και εργάστηκε στην περιοχή Ντελφτ της Νότιας Ολλανδίας κατά τον 17ο αιώνα, αποτελώντας έναν από τους σημαντικότερους ζωγράφους της «Χρυσής εποχής» στην ολλανδική ζωγραφική (1584-1702). Ξεκίνησε την καριέρα του ζωγραφίζοντας πίνακες μεγάλης κλίμακας με μυθολογικά και βιβλικά θέματα, ωστόσο είναι ιδιαίτερα γνωστός για τους μετέπειτα πίνακες του, που αναπαριστούν σκηνές από την καθημερινή ζωή μέσα σε εσωτερικούς χώρους. Το κύριο χαρακτηριστικό που έκανε τα έργα του Βερμέερ αξιοσημείωτα ήταν η χρήση του φωτός σε αυτά, καθώς στους πίνακες του το φως είναι αυτό που δίνει ζωή στα αντικείμενα και στα πρόσωπα. Μελέτες πάνω στους πίνακες του έχουν αποκαλύψει πως ο Βερμέερ συνήθως άπλωνε πρώτα μία στρώση χώματος γκρι ή της ώχρας πάνω στον καμβά και ύστερα ξεκινούσε να ζωγραφίζει για να επιτύχει την χρωματική αρμονία των συνθέσεων του. Στο αποκορύφωμα της καριέρας του φιλοτεχνούσε κυρίως γυναίκες να διαβάζουν γράμματα, να παίζουν μουσικά όργανα ή να στολίζονται με κοσμήματα. Ο Βερμέερ έψαχνε τρόπους να εκφράζει μία εσωτερική αρμονία στην καθημερινή ζωή, κατά κύριο λόγο μέσα στα όρια ενός μικρού δωματίου. Ένα από αυτούς τους πίνακες είναι και «Το Κορίτσι με το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι». Σύμφωνα με του περισσότερους ιστορικούς τέχνης, απεικονίζει την 16χρονη κόρη του ζωγράφου, Μαρία, που έχει χρησιμοποιηθεί πολλές φορές ως μοντέλο σε άλλους πίνακες του. Ωστόσο υπάρχουν φήμες πως το κορίτσι του πίνακα δεν είναι άλλη από την 16χρονη υπηρέτρια του Γιοχάνες, Γκριέτ, με την οποία ο ζωγράφος είχε ζήσει έναν θυελλώδη, αλλά μάλλον πλατωνικό έρωτα λόγω της μεγάλης διαφοράς ηλικίας τους. Η εκδοχή αυτή έχει γυριστεί και στην μεγάλη οθόνη, με πρωταγωνίστρια την Σκάρλετ Γιόχανσον.
Έγινε αποδεκτός στην τοπική συντεχνία των Ολλανδών ζωγράφων το 1653, σε ηλικία 21 ετών και χωρίς καμία προηγούμενη εκπαίδευση άρχισε αμέσως να σχεδιάζει αριστοτεχνικές, παράξενα ρεαλιστικές εικόνες, με δωμάτια λουσμένα στο φως και αιθέριες νεαρές γυναίκες. Μετά το θάνατό του, μόλις στα 43 χρόνια του, ο ίδιος και το έργο του μένουν στην αφάνεια για δύο αιώνες.Ο Βερμέερ θα γίνει γνωστός όταν θα ανακαλυφθεί ο αριστουργηματικός πίνακας η "Σφίγγα του Ντελφτ". Μαζί με τον Ρέμπραντ θεωρούνται οι δύο πιο σπουδαίοι εκπρόσωποι της "Χρυσής εποχής" της Ολλανδίας. Αντλούσε τα θέματά του από την καθημερινή ζωή της μεσαίας αστικής τάξης της Ολλανδίας, ενώ τα περισσότερα έργα του είναι τόσο αριστουργηματικά που θυμίζουν φωτογραφική αναπαράσταση. Στις αρχές του 21ου αιώνα ωστόσο, δύο εμπειρογνώμονες παρατήρησαν κάτι εντυπωσιακό. Αναρωτήθηκαν γιατί, για παράδειγμα, ο Βερμέερ ζωγράφιζε διάφορα πράγματα στο προσκήνιο και υπερφωτισμένα αντικείμενα ελαφρώς εκτός εστίασης στο φόντο; Οι δύο αναλυτές μετά από μελέτη, υποστηρίζουν ότι κοίταζε τους πίνακές του μέσα από ένα φακό. Μια camera obscura (οπτική συσκευή), περίπου σαν μεγεθυντικός φακός, πρόβαλε την εικόνα του περιβάλλοντος χώρου και των μοντέλων σε μια οθόνη.Ο Βερμέερ θα διαπρέψει κυρίως στην απεικόνιση σκηνών της καθημερινής ζωής, στα θέματα του εσωτερικού χώρου, που θα τον αναδείξουν αριστοτέχνη της κλιμακωτής προοπτικής. Μια γλυκιά οικιακή ποίηση περιβάλλει τις ανθρώπινες μορφές του, ένα απαλό φως λούζει τα αντικείμενα, που αποκτούν μια αυθύπαρκτη λυρική υπόσταση. Αποφεύγει τις έντονες αντιθέσεις φωτοσκιάσεων που θα αποσπούσαν την προσοχή από τα πρόσωπα. Ο φωτισμός χωρίς να υπάρχει συνήθως ορατή πηγή, δίνει και στα χρώματα μια ολότελα δική τους ζωή. Η τέχνη του θα εκτιμηθεί, στην εποχή των εμπρεσιονιστών.
Μία φήμη για έναν πλατωνικό έρωτα
Στο Ντέλφ του 17ο αιώνα, η Γκρίετ, πιάνει δουλειά ως υπηρέτρια στο σπίτι του ζωγράφου, και σύντομα γοητεύεται από την τέχνη του. Όταν της ζητάει να ποζάρει ως μοντέλο, η οικειότητα που αναπτύσσεται μεταξύ τους οδηγεί σε ένα έντονο έρωτα, που γεμίζει ψιθύρους όλη την πόλη προκαλώντας σκάνδαλο, αλλά και προβλήματα μέσα στο σπίτι. Η Γκριέτ ανέχεται τις προσβολές του κόσμου και της γυναίκαςς του ζωγράφου, Καταρίνας και συνεχίζει να ποζάρει γι’ αυτόν με το πρόσχημα πως καθαρίζει το ατελιέ του. Συχνά μάλιστα τον βοηθάει στην προετοιμασία των χρωμάτων, ενώ εκείνος της μιλάει για την τέχνη του.
Το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι
Για την ολοκλήρωση του πίνακα «Το Κορίτσι με το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι», ο καλλιτέχνης ζήτησε από την έφηβη κοπέλα να τρυπήσει τα αυτιά της και να φορέσει κρυφά τα μαργαριταρένια σκουλαρίκια της γυναίκας του. Με αυτόν τον τρόπο χαρίζει στον πίνακα την λάμψη και την φωτεινότητα, που του έλειπε. Στο έργο αποτυπώνεται με μαεστρία το υγρό και μελαγχολικό βλέμμα της κοπέλας, το οποίο μοιάζει ικανό να μιλήσει από μόνο του. Στο αριστερό αυτί της το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι δεσπόζει ως σύμβολο αγνότητας και πηγής φωτός.
Ένα άδοξο τέλος
Μετά την ολοκλήρωση του πίνακα και ύστερα από έντονες πιέσεις η νεαρή κοπέλα φεύγει από το σπίτι, παντρεύεται ένα χασάπη και αποκόπτει κάθε δεσμό με την οικογένεια του ζωγράφου, αλλά και τον ίδιο. Η μοναδική επαφή που είχε μαζί του ξανά ήταν την ημέρα που ανοίγεται η διαθήκη του. Ο Βερμέερ της είχε αφήσει το ζευγάρι με τα μαργαριταρένια σκουλαρίκια, που απεικονίζονται στον πίνακα. Η ιστορία τους τελειώνει λίγες μέρες μετά, όταν η ενήλικη πια Γκριέτ πουλάει τα περιβόητα σκουλαρίκια για να πληρώσει τα χρέη του άντρα της. Τα χρέη του είχαν αποκτηθεί από την αγορά της Γκρίετ από τον Βερμέερ.
* Ο πίνακας βρίσκεται σήμερα στο μουσείο Mauritshuis, στη Χάγη της Ολλανδίας.
Στο Ντέλφ του 17ο αιώνα, η Γκρίετ, πιάνει δουλειά ως υπηρέτρια στο σπίτι του ζωγράφου, και σύντομα γοητεύεται από την τέχνη του. Όταν της ζητάει να ποζάρει ως μοντέλο, η οικειότητα που αναπτύσσεται μεταξύ τους οδηγεί σε ένα έντονο έρωτα, που γεμίζει ψιθύρους όλη την πόλη προκαλώντας σκάνδαλο, αλλά και προβλήματα μέσα στο σπίτι. Η Γκριέτ ανέχεται τις προσβολές του κόσμου και της γυναίκαςς του ζωγράφου, Καταρίνας και συνεχίζει να ποζάρει γι’ αυτόν με το πρόσχημα πως καθαρίζει το ατελιέ του. Συχνά μάλιστα τον βοηθάει στην προετοιμασία των χρωμάτων, ενώ εκείνος της μιλάει για την τέχνη του.
Το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι
Για την ολοκλήρωση του πίνακα «Το Κορίτσι με το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι», ο καλλιτέχνης ζήτησε από την έφηβη κοπέλα να τρυπήσει τα αυτιά της και να φορέσει κρυφά τα μαργαριταρένια σκουλαρίκια της γυναίκας του. Με αυτόν τον τρόπο χαρίζει στον πίνακα την λάμψη και την φωτεινότητα, που του έλειπε. Στο έργο αποτυπώνεται με μαεστρία το υγρό και μελαγχολικό βλέμμα της κοπέλας, το οποίο μοιάζει ικανό να μιλήσει από μόνο του. Στο αριστερό αυτί της το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι δεσπόζει ως σύμβολο αγνότητας και πηγής φωτός.
Ένα άδοξο τέλος
Μετά την ολοκλήρωση του πίνακα και ύστερα από έντονες πιέσεις η νεαρή κοπέλα φεύγει από το σπίτι, παντρεύεται ένα χασάπη και αποκόπτει κάθε δεσμό με την οικογένεια του ζωγράφου, αλλά και τον ίδιο. Η μοναδική επαφή που είχε μαζί του ξανά ήταν την ημέρα που ανοίγεται η διαθήκη του. Ο Βερμέερ της είχε αφήσει το ζευγάρι με τα μαργαριταρένια σκουλαρίκια, που απεικονίζονται στον πίνακα. Η ιστορία τους τελειώνει λίγες μέρες μετά, όταν η ενήλικη πια Γκριέτ πουλάει τα περιβόητα σκουλαρίκια για να πληρώσει τα χρέη του άντρα της. Τα χρέη του είχαν αποκτηθεί από την αγορά της Γκρίετ από τον Βερμέερ.
* Ο πίνακας βρίσκεται σήμερα στο μουσείο Mauritshuis, στη Χάγη της Ολλανδίας.