Η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας ιδρύθηκε στην Αλεξάνδρεια, στο Αλεξανδρινό μουσείο, κατά τον 3ο αιώνα π.Χ. από την δυναστεία των Πτολεμαίων και αποτελούσε συνέχεια του οράματος του μέγα Αλέξανδρου που επιθυμούσε να γίνει η νεόκτιστη Αλέξάνδρεια το μεγαλύτερο εμπορικό λιμάνι της μεσογείου αλλά και παγκόσμιο πολιτιστικό κέκτρο. Πολύ γρήγορα εμπλουτίστηκε με κείμενα της αρχαιοελληνικής γραμματείας αλλά και με κείμενα των λαών της ανατολής. Αρχαίες πηγές αναφέρουν ότι οι τόμοι της ξεπουρνούσαν τις 700 χιλιάδες. Η φήμη της σαν ένα σπουδαίο ερευνητικό και φιλολογικό κέντρο ξεπερνούσε τα όρια των ελληνιστικών βασιλείων.
Ένα μεγάλο σχέδιο
Στην αρχαία Αλεξάνδρεια, γύρω στον 3ο π.Χ. αιώνα, ιδρύθηκε η μεγαλύτερη βιβλιοθήκη του κόσμου, με προοπτική την κατάκτηση της γνώσης αλλά και τη συλλογή πληροφοριών από όλη την οικουμένη. Ένα μεγαλόπνοο σχέδιο με διαχρονικές διαστάσεις, ώστε να ενώνει Ανατολή και Δύση. Ο Πτολεμαίος υπήρξε ένας από τους αρχειοφύλακες, ο οποίος άντλησε πολύτιμες πληροφορίες και έγραψε τα δικά του έργα για το Σύμπαν και τα μαθηματικά. Ο Μουσταφά Ελ Αμπαντή, στο έργο του «Η Αρχαία Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας», επισημαίνει χαρακτηριστικά ότι «η απώλεια των ανεκτίμητων συλλογών βιβλίων που περιείχαν οι βιβλιοθήκες της Αλεξάνδρειας παραμένει ανεξιχνίαστη. Από τον 18ο αιώνα μέχρι σήμερα οι απόψεις των ιστορικών στο θέμα διίστανται. Κανείς δεν αμφισβητεί το γεγονός ότι οι βιβλιοθήκες καταστράφηκαν, αλλά ακόμα δεν έχει προσδιοριστεί ούτε ο τρόπος, ούτε ο χρόνος καταστροφής».
Η αναθεώρηση του κόσμου
Αρκετοί μελετητές υπογραμμίζουν το γεγονός ότι η σημασία της βιβλιοθήκης, πέρα από τον πλούτο της γνώσης, υπήρξε η αναθεώρηση του κόσμου μέσα από αξιόπιστες έρευνες και μεγάλα επιστημονικά επιτεύγματα. «Η ιδιάζουσα σημασία της Αρχαίας Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης», γράφει ο Μουσταφά Ελ Αμπαντή, «οφείλεται στο ότι υπήρξε το λίκνο ενός επιστημονικού εγχειρήματος τόσο αξιόλογου, ώστε να έχει παραμείνει ανυπέρβλητο μέχρι τους νεώτερους χρόνους». Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, ο Πτολεμαίος υπήρξε ένας από τους αρχειοφύλακες της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης. Γεννήθηκε στο 100 μ.Χ. και απεβίωσε το 170 μ.Χ. Όλα τα έργα του τα έγραφε στα ελληνικά. Ο Σίριλ Έϊντον, στο βιβλίο του «Ανακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μας», γράφει σχετικά: «Το βιβλίο χάρη στο οποίο πέρασε στην Ιστορία είναι το “Μεγίστη μαθηματική σύνταξη της αστρονομίας” όπου παρουσίαζε συνοπτικά τις αστρονομικές γνώσεις της εποχής του και το οποίο είναι επίσης γνωστό με τον τίτλο “Αλμαγέστη” (από το “η μεγίστη”). Το γεωκεντρικό σύμπαν του Πτολεμαίου ήταν το μοντέλο που αποδέχονταν οι περισσότεροι αστρονόμοι της εποχής του Κοπέρνικου καθώς και αυτό που προσυπέγραφε η Εκκλησία. Όμως ήταν ένα μοντέλο που γινόταν όλο και λιγότερο αξιόπιστο ως οδηγός για τις κινήσεις των πλανητών. Και οι περισσότεροι υπολογισμοί που χρειάζονταν για να έχει νόημα το σύστημα του Πτολεμαίου γεννούσαν ερωτήματα στο μυαλό μερικών αστρονόμων οι οποίοι έκριναν ότι οι κινήσεις του ουρανού έπρεπε να ακολουθούν ένα απλούστερο και πιο ευέλικτο πρότυπο». Γιατί χάθηκε εκείνη η γνώση; Υπάρχουν ακόμα αρχαίοι πάπυροι που σώθηκαν από την καταστροφή; Ασφαλώς και σώζονται, αλλά παραμένουν κρυμμένοι σε διάφορα μέρη του κόσμου. Ένα παράδειγμα είναι ένα χαμένο έργο του Εμπεδοκλή, που βρέθηκε στα υπόγεια γερμανικής βιβλιοθήκης και είδε το φως της δημοσιότητας, σε μεγάλη έκπληξη των ερευνητών. Το παρήγορο είναι ότι η αιγυπτιακή κυβέρνηση σε συνεργασία με την Ουνέσκο αναστήλωσαν ξανά τη Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας, με νέα προοπτική και νέο όραμα. Ελπίζουμε να βρεθούν στο μέλλον αρχαία κειμήλια, μελέτες και έργα αρχαίων στοχαστών, ώστε να επιστρέψουν στην αρχική γενέτειρά τους, συνεχίζοντας έτσι εκείνο το πανάρχαιο όνειρο σοφίας και οικουμενικού πολιτισμού.
Στην αρχαία Αλεξάνδρεια, γύρω στον 3ο π.Χ. αιώνα, ιδρύθηκε η μεγαλύτερη βιβλιοθήκη του κόσμου, με προοπτική την κατάκτηση της γνώσης αλλά και τη συλλογή πληροφοριών από όλη την οικουμένη. Ένα μεγαλόπνοο σχέδιο με διαχρονικές διαστάσεις, ώστε να ενώνει Ανατολή και Δύση. Ο Πτολεμαίος υπήρξε ένας από τους αρχειοφύλακες, ο οποίος άντλησε πολύτιμες πληροφορίες και έγραψε τα δικά του έργα για το Σύμπαν και τα μαθηματικά. Ο Μουσταφά Ελ Αμπαντή, στο έργο του «Η Αρχαία Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας», επισημαίνει χαρακτηριστικά ότι «η απώλεια των ανεκτίμητων συλλογών βιβλίων που περιείχαν οι βιβλιοθήκες της Αλεξάνδρειας παραμένει ανεξιχνίαστη. Από τον 18ο αιώνα μέχρι σήμερα οι απόψεις των ιστορικών στο θέμα διίστανται. Κανείς δεν αμφισβητεί το γεγονός ότι οι βιβλιοθήκες καταστράφηκαν, αλλά ακόμα δεν έχει προσδιοριστεί ούτε ο τρόπος, ούτε ο χρόνος καταστροφής».
Η αναθεώρηση του κόσμου
Αρκετοί μελετητές υπογραμμίζουν το γεγονός ότι η σημασία της βιβλιοθήκης, πέρα από τον πλούτο της γνώσης, υπήρξε η αναθεώρηση του κόσμου μέσα από αξιόπιστες έρευνες και μεγάλα επιστημονικά επιτεύγματα. «Η ιδιάζουσα σημασία της Αρχαίας Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης», γράφει ο Μουσταφά Ελ Αμπαντή, «οφείλεται στο ότι υπήρξε το λίκνο ενός επιστημονικού εγχειρήματος τόσο αξιόλογου, ώστε να έχει παραμείνει ανυπέρβλητο μέχρι τους νεώτερους χρόνους». Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, ο Πτολεμαίος υπήρξε ένας από τους αρχειοφύλακες της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης. Γεννήθηκε στο 100 μ.Χ. και απεβίωσε το 170 μ.Χ. Όλα τα έργα του τα έγραφε στα ελληνικά. Ο Σίριλ Έϊντον, στο βιβλίο του «Ανακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μας», γράφει σχετικά: «Το βιβλίο χάρη στο οποίο πέρασε στην Ιστορία είναι το “Μεγίστη μαθηματική σύνταξη της αστρονομίας” όπου παρουσίαζε συνοπτικά τις αστρονομικές γνώσεις της εποχής του και το οποίο είναι επίσης γνωστό με τον τίτλο “Αλμαγέστη” (από το “η μεγίστη”). Το γεωκεντρικό σύμπαν του Πτολεμαίου ήταν το μοντέλο που αποδέχονταν οι περισσότεροι αστρονόμοι της εποχής του Κοπέρνικου καθώς και αυτό που προσυπέγραφε η Εκκλησία. Όμως ήταν ένα μοντέλο που γινόταν όλο και λιγότερο αξιόπιστο ως οδηγός για τις κινήσεις των πλανητών. Και οι περισσότεροι υπολογισμοί που χρειάζονταν για να έχει νόημα το σύστημα του Πτολεμαίου γεννούσαν ερωτήματα στο μυαλό μερικών αστρονόμων οι οποίοι έκριναν ότι οι κινήσεις του ουρανού έπρεπε να ακολουθούν ένα απλούστερο και πιο ευέλικτο πρότυπο». Γιατί χάθηκε εκείνη η γνώση; Υπάρχουν ακόμα αρχαίοι πάπυροι που σώθηκαν από την καταστροφή; Ασφαλώς και σώζονται, αλλά παραμένουν κρυμμένοι σε διάφορα μέρη του κόσμου. Ένα παράδειγμα είναι ένα χαμένο έργο του Εμπεδοκλή, που βρέθηκε στα υπόγεια γερμανικής βιβλιοθήκης και είδε το φως της δημοσιότητας, σε μεγάλη έκπληξη των ερευνητών. Το παρήγορο είναι ότι η αιγυπτιακή κυβέρνηση σε συνεργασία με την Ουνέσκο αναστήλωσαν ξανά τη Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας, με νέα προοπτική και νέο όραμα. Ελπίζουμε να βρεθούν στο μέλλον αρχαία κειμήλια, μελέτες και έργα αρχαίων στοχαστών, ώστε να επιστρέψουν στην αρχική γενέτειρά τους, συνεχίζοντας έτσι εκείνο το πανάρχαιο όνειρο σοφίας και οικουμενικού πολιτισμού.
Ο πανίσχυρος ελληνικός πολιτισμός
Ο Geoffrey Blainey, στη «Συνοπτική Ιστορία του Κόσμου», φωτίζει με έξοχο τρόπο τη σημασία του ελληνικού πολιτισμού, με επίκεντρο την Αλεξάνδρεια. Γράφει λοιπόν: «Μια νέα πόλη στην Αίγυπτο, η Αλεξάνδρεια, έμελλε να γίνει ο κύριος κληρονόμος της αθηναϊκής παράδοσης. Η πόλη, που θεμελιώθηκε το 331 π.Χ., αναδείχθηκε σε πνευματικό τροφοδότη του δυτικού κόσμου. Εκεί, οικοδομήθηκαν μια θαυμαστή βιβλιοθήκη και ένα λαμπρό μουσείο. Πλήθος διακεκριμένων Ελλήνων πολυμαθών, όπως ο Ευκλίδης, εγκαταστάθηκαν σε αυτή για να επιδοθούν απερίσπαστοι στις διανοητικές αναζητήσεις τους. Εκεί, σημειώθηκαν ουσιαστικές πρόοδοι στην ιατρική έρευνα από τον ανατόμο Ερώφιλο, ο οποίος πρώτος μελέτησε τον ανθρώπινο εγκέφαλο και οφθαλμό το 285 π.Χ. (...) Η Αλεξάνδρεια, όπως και άλλες ελληνικές πόλεις, είχε πιθανώς τη δυνατότητα να προβεί στα αναγκαία βήματα προόδου που οδήγησαν, περίπου είκοσι αιώνες αργότερα, στη βιομηχανική επανάσταση (...) Ο πανίσχυρος ελληνιστικός πολιτισμός, με επίκεντρο τώρα την Αλεξάνδρεια αλλά και τις παλαιότερες ελληνικές αποικίες στην Ευρώπη και τη Μικρά Ασία, δεν υστερούσε σε αυτοσεβασμό. Μάλιστα, αποτέλεσε παράδειγμα προς μίμηση. Σήμερα, ο χάρτης του κόσμου είναι διάστικτος από περιοχές που απηχούν ή μνημονεύουν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, μεταξύ των οποίων και ορισμένες που ήταν παντελώς άγνωστες στους αρχαίους Έλληνες. Ελληνικό είναι το όνομα της Φιλαδέλφειας των Ηνωμένων Πολιτειών. Στην πολιτεία της Νέας Υόρκης, οι Συρακούσες, η Ιθάκη και ένα πλήθος κωμοπόλεων με ελληνικές ονομασίες συνιστούν ουσιαστικά φόρο τιμής στην αρχαία Ελλάδα».
Ο Geoffrey Blainey, στη «Συνοπτική Ιστορία του Κόσμου», φωτίζει με έξοχο τρόπο τη σημασία του ελληνικού πολιτισμού, με επίκεντρο την Αλεξάνδρεια. Γράφει λοιπόν: «Μια νέα πόλη στην Αίγυπτο, η Αλεξάνδρεια, έμελλε να γίνει ο κύριος κληρονόμος της αθηναϊκής παράδοσης. Η πόλη, που θεμελιώθηκε το 331 π.Χ., αναδείχθηκε σε πνευματικό τροφοδότη του δυτικού κόσμου. Εκεί, οικοδομήθηκαν μια θαυμαστή βιβλιοθήκη και ένα λαμπρό μουσείο. Πλήθος διακεκριμένων Ελλήνων πολυμαθών, όπως ο Ευκλίδης, εγκαταστάθηκαν σε αυτή για να επιδοθούν απερίσπαστοι στις διανοητικές αναζητήσεις τους. Εκεί, σημειώθηκαν ουσιαστικές πρόοδοι στην ιατρική έρευνα από τον ανατόμο Ερώφιλο, ο οποίος πρώτος μελέτησε τον ανθρώπινο εγκέφαλο και οφθαλμό το 285 π.Χ. (...) Η Αλεξάνδρεια, όπως και άλλες ελληνικές πόλεις, είχε πιθανώς τη δυνατότητα να προβεί στα αναγκαία βήματα προόδου που οδήγησαν, περίπου είκοσι αιώνες αργότερα, στη βιομηχανική επανάσταση (...) Ο πανίσχυρος ελληνιστικός πολιτισμός, με επίκεντρο τώρα την Αλεξάνδρεια αλλά και τις παλαιότερες ελληνικές αποικίες στην Ευρώπη και τη Μικρά Ασία, δεν υστερούσε σε αυτοσεβασμό. Μάλιστα, αποτέλεσε παράδειγμα προς μίμηση. Σήμερα, ο χάρτης του κόσμου είναι διάστικτος από περιοχές που απηχούν ή μνημονεύουν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, μεταξύ των οποίων και ορισμένες που ήταν παντελώς άγνωστες στους αρχαίους Έλληνες. Ελληνικό είναι το όνομα της Φιλαδέλφειας των Ηνωμένων Πολιτειών. Στην πολιτεία της Νέας Υόρκης, οι Συρακούσες, η Ιθάκη και ένα πλήθος κωμοπόλεων με ελληνικές ονομασίες συνιστούν ουσιαστικά φόρο τιμής στην αρχαία Ελλάδα».
Η καταστροφή της- Θεωρίες
Στο πέρασμα των αιώνων η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας εξελίχθηκε σε μια από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες του αρχαίου κόσμου. Ο πλούτος της ανερχόταν στις 700.000 χειρόγραφες περγαμηνές. Διανοούμενοι της εποχής, επιστήμονες, μαθηματικοί, ποιητές, πήγαιναν εκεί για να μελετήσουν και να ανταλλάξουν ιδέες. Ήταν δηλαδή σαν το πρώτο αρχαίο πανεπιστήμιο. Όμως η βιβλιοθήκη καταστράφηκε και όλα τα χειρόγραφα χάθηκαν. Τι προκάλεσε λοιπόν την καταστροφή της ; Διάφορες θεωρίες για την εξαφάνιση κυκλοφορούν εδώ και αιώνες. Η ιστορική έρευνα έχει καταλήξει σε τρεις βασικούς υπόπτους:
Ιούλιος Καίσαρας
Το πρώτο πλήγμα που δέχθηκε η βιβλιοθήκη ήταν το 48 π.Χ κατά τη διαμάχη μεταξύ Ιουλίου Καίσαρα και Πτολεμαίου του 13 ου. Σύμφωνα με πηγές, ο Καίσαρας διέταξε να βάλουν φωτιά στα ίδια του τα πλοία, για να μην τον περικυκλώσει ο εχθρός . Η φωτιά επεκτάθηκε γρήγορα και κατά λάθος κατέστρεψε τη βιβλιοθήκη. Κάποιες άλλες πηγές όμως θέτουν υπό αμφισβήτηση αυτή την εκδοχή, αφού το Μουσείο που ήταν δίπλα από την βιβλιοθήκη παρέμεινε άθικτο. Γι ´αυτό κάποιοι μελετητές λένε ότι δεν καταστράφηκε η γνωστή βιβλιοθήκη, αλλά μια αποθήκη που περιείχε αντίγραφα.
Πατριάρχης Αλεξάνδρειας Θεόφιλος
Το 391 μ. Χ ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος αποφάσισε με διάταγμα να καταστραφούν όλοι οι παγανιστικοί ναοί. Ο πατριάρχης Αλεξάνδρειας Θεόφιλος ξεκίνησε με την καταστροφή του ναού του Σεράπιδος, στον οποίο υπήρχε αξιόλογη βιβλιοθήκη. Όμως και αυτή η εκδοχή είναι αβάσιμη, αφού πρόκειται για έναν ναό και όχι για την βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Επίσης, δεν υπάρχουν αρχαίες πηγές που να αναφέρουν καταστροφή οποιασδήποτε βιβλιοθήκης.
Χαλίφης Ομάρ της Δαμασκού
Τον 7ο αιώνα ο χαλίφης Ομάρ της Δαμασκού κατέλαβε την πόλη της Αλεξάνδρειας και διέταξε την καταστροφή των έργων της βιβλιοθήκης που έρχονταν σε αντίθεση με το Κοράνι. Οι στρατιώτες του έκαψαν όλα τα βιβλία εκτός από εκείνα του Αριστοτέλη. Τους πήρε 6 μήνες για να τα καταστρέψουν και μάλιστα χρησιμοποιούσαν τη φωτιά για να ζεστάνουν τα δημόσια λουτρά όπου διασκέδαζαν. Και σ’ αυτήν την εκδοχή όμως, υπάρχουν ενστάσεις από τους μελετητές. Αφ’ ενός υπάρχει αναφορά για καταστροφή μόνο βιβλίων και όχι βιβλιοθήκης και αφ´ετέρου, είναι πολύ πιθανό ο χριστιανός συγγραφέας που μετέφερε την πληροφορία να παραποίησε εσκεμμένα την αλήθεια. Λένε δηλαδή οι μελετητές ότι οι Ευρωπαίοι συγγραφείς του Μεσαίωνα είχαν κάθε λόγο να λοιδορήσουν τους Μωαμεθανούς εχθρούς τους. Το σίγουρο είναι πως ούτε πάπυροι διασώθηκαν, ίσως και λόγω κλιματολογικών συνθηκών, ούτε ερείπια της βιβλιοθήκης βρέθηκαν. Το πιο πιθανό είναι η βιβλιοθήκη να καταστράφηκε σταδιακά με την παρακμή της Ελληνικής δυναστείας των Πτολεμαίων. Η πολιτική των Ρωμαίων και Βυζαντινών αυτοκρατόρων που ακολούθησαν καθόρισε τη μοίρα αυτής της σπουδαίας βιβλιοθήκης. Η έλλειψη παιδείας και αγάπης για τα γράμματα οδήγησε την βιβλιοθήκη σε αφανισμό. Όταν ενισχύθηκε ο Χριστιανισμός τότε, οτιδήποτε είχε σχέση με την αρχαία γνώση ταυτιζόταν με την ειδωλολατρεία και έπρεπε να καταστραφεί..
Τι απέγιναν τα χειρόγραφα, όσα τουλάχιστον επιβίωσαν από την καταστροφή; Άλλα στάλθηκαν στη Ρώμη, άλλα βρέθηκαν στην κατοχή μοναστηριών και κατόπιν στις βιβλιοθήκες του Βυζαντίου οι οποίοι τα διέσωσαν και αντέγραψαν απο πάπυρους σε περγαμηνές περί το 89% Άλλα βρέθηκαν στην Πατριαρχική Βιβλιοθήκη του Καΐρου άλλα τα έκρυψαν άραβες λόγιοι για να τα γλιτώσουν από την καταστροφή, ενώ άλλα βρέθηκαν σε ιδιωτικές συλλογές. Αρκεί να αναφέρουμε πως ο Πατριάρχης Κύριλλος Λούκαρις δώρισε στο βασιλιά της Αγγλίας Κάρολο Α’ τον περίφημο Αλεξανδρινό κώδικα, ένα πολύτιμο χειρόγραφο του 4ου αιώνα. Οι Αραβοχριστιανοί, έσωσαν και μετέφρασαν πολλά από τα ελληνικά συγγράμματα περί το 8% μέχρι την επέλαση του Ισλαάμ όπου και καταστράφηκαν πολλές λογοτεχνικές αντιγραφές επειδή κατηγορήθηκαν σαν αιρετικές και διεσώθησαν μόνο τα μαθηματικά και η αστρονομία..
Στο πέρασμα των αιώνων η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας εξελίχθηκε σε μια από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες του αρχαίου κόσμου. Ο πλούτος της ανερχόταν στις 700.000 χειρόγραφες περγαμηνές. Διανοούμενοι της εποχής, επιστήμονες, μαθηματικοί, ποιητές, πήγαιναν εκεί για να μελετήσουν και να ανταλλάξουν ιδέες. Ήταν δηλαδή σαν το πρώτο αρχαίο πανεπιστήμιο. Όμως η βιβλιοθήκη καταστράφηκε και όλα τα χειρόγραφα χάθηκαν. Τι προκάλεσε λοιπόν την καταστροφή της ; Διάφορες θεωρίες για την εξαφάνιση κυκλοφορούν εδώ και αιώνες. Η ιστορική έρευνα έχει καταλήξει σε τρεις βασικούς υπόπτους:
Ιούλιος Καίσαρας
Το πρώτο πλήγμα που δέχθηκε η βιβλιοθήκη ήταν το 48 π.Χ κατά τη διαμάχη μεταξύ Ιουλίου Καίσαρα και Πτολεμαίου του 13 ου. Σύμφωνα με πηγές, ο Καίσαρας διέταξε να βάλουν φωτιά στα ίδια του τα πλοία, για να μην τον περικυκλώσει ο εχθρός . Η φωτιά επεκτάθηκε γρήγορα και κατά λάθος κατέστρεψε τη βιβλιοθήκη. Κάποιες άλλες πηγές όμως θέτουν υπό αμφισβήτηση αυτή την εκδοχή, αφού το Μουσείο που ήταν δίπλα από την βιβλιοθήκη παρέμεινε άθικτο. Γι ´αυτό κάποιοι μελετητές λένε ότι δεν καταστράφηκε η γνωστή βιβλιοθήκη, αλλά μια αποθήκη που περιείχε αντίγραφα.
Πατριάρχης Αλεξάνδρειας Θεόφιλος
Το 391 μ. Χ ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος αποφάσισε με διάταγμα να καταστραφούν όλοι οι παγανιστικοί ναοί. Ο πατριάρχης Αλεξάνδρειας Θεόφιλος ξεκίνησε με την καταστροφή του ναού του Σεράπιδος, στον οποίο υπήρχε αξιόλογη βιβλιοθήκη. Όμως και αυτή η εκδοχή είναι αβάσιμη, αφού πρόκειται για έναν ναό και όχι για την βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Επίσης, δεν υπάρχουν αρχαίες πηγές που να αναφέρουν καταστροφή οποιασδήποτε βιβλιοθήκης.
Χαλίφης Ομάρ της Δαμασκού
Τον 7ο αιώνα ο χαλίφης Ομάρ της Δαμασκού κατέλαβε την πόλη της Αλεξάνδρειας και διέταξε την καταστροφή των έργων της βιβλιοθήκης που έρχονταν σε αντίθεση με το Κοράνι. Οι στρατιώτες του έκαψαν όλα τα βιβλία εκτός από εκείνα του Αριστοτέλη. Τους πήρε 6 μήνες για να τα καταστρέψουν και μάλιστα χρησιμοποιούσαν τη φωτιά για να ζεστάνουν τα δημόσια λουτρά όπου διασκέδαζαν. Και σ’ αυτήν την εκδοχή όμως, υπάρχουν ενστάσεις από τους μελετητές. Αφ’ ενός υπάρχει αναφορά για καταστροφή μόνο βιβλίων και όχι βιβλιοθήκης και αφ´ετέρου, είναι πολύ πιθανό ο χριστιανός συγγραφέας που μετέφερε την πληροφορία να παραποίησε εσκεμμένα την αλήθεια. Λένε δηλαδή οι μελετητές ότι οι Ευρωπαίοι συγγραφείς του Μεσαίωνα είχαν κάθε λόγο να λοιδορήσουν τους Μωαμεθανούς εχθρούς τους. Το σίγουρο είναι πως ούτε πάπυροι διασώθηκαν, ίσως και λόγω κλιματολογικών συνθηκών, ούτε ερείπια της βιβλιοθήκης βρέθηκαν. Το πιο πιθανό είναι η βιβλιοθήκη να καταστράφηκε σταδιακά με την παρακμή της Ελληνικής δυναστείας των Πτολεμαίων. Η πολιτική των Ρωμαίων και Βυζαντινών αυτοκρατόρων που ακολούθησαν καθόρισε τη μοίρα αυτής της σπουδαίας βιβλιοθήκης. Η έλλειψη παιδείας και αγάπης για τα γράμματα οδήγησε την βιβλιοθήκη σε αφανισμό. Όταν ενισχύθηκε ο Χριστιανισμός τότε, οτιδήποτε είχε σχέση με την αρχαία γνώση ταυτιζόταν με την ειδωλολατρεία και έπρεπε να καταστραφεί..
Τι απέγιναν τα χειρόγραφα, όσα τουλάχιστον επιβίωσαν από την καταστροφή; Άλλα στάλθηκαν στη Ρώμη, άλλα βρέθηκαν στην κατοχή μοναστηριών και κατόπιν στις βιβλιοθήκες του Βυζαντίου οι οποίοι τα διέσωσαν και αντέγραψαν απο πάπυρους σε περγαμηνές περί το 89% Άλλα βρέθηκαν στην Πατριαρχική Βιβλιοθήκη του Καΐρου άλλα τα έκρυψαν άραβες λόγιοι για να τα γλιτώσουν από την καταστροφή, ενώ άλλα βρέθηκαν σε ιδιωτικές συλλογές. Αρκεί να αναφέρουμε πως ο Πατριάρχης Κύριλλος Λούκαρις δώρισε στο βασιλιά της Αγγλίας Κάρολο Α’ τον περίφημο Αλεξανδρινό κώδικα, ένα πολύτιμο χειρόγραφο του 4ου αιώνα. Οι Αραβοχριστιανοί, έσωσαν και μετέφρασαν πολλά από τα ελληνικά συγγράμματα περί το 8% μέχρι την επέλαση του Ισλαάμ όπου και καταστράφηκαν πολλές λογοτεχνικές αντιγραφές επειδή κατηγορήθηκαν σαν αιρετικές και διεσώθησαν μόνο τα μαθηματικά και η αστρονομία..