Βλέπουμε ακροδεξιά κόμματα να γίνονται όλο και πιο ισχυρά στις χώρες του κέντρου και του βορρά της Ευρώπης. Μοιάζει κάπως παράδοξο, αν σκεφτούμε ότι οι οικονομίες αυτών των χωρών είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση σε σχέση με αυτές των χωρών του νότου. Η Ελλάδα ή η Ιταλία, για παράδειγμα, δέχονται πολύ περισσότερους πρόσφυγες λόγω της γεωγραφικής τους θέσης.Κι όμως, η άνοδος της ακροδεξιάς είναι μεγάλη στις βορειοευρωπαϊκές χώρες. Πώς εξηγείται αυτό;
Προβληματισμό και έντονες συζητήσεις έχει προκαλέσει στα παραδοσιακά ευρωπαϊκά κόμματα η άνοδος που σημειώνει η ακροδεξιά και τα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα στην Γηραιά Ήπειρο. Από την αρχή της κρίσης έως σήμερα πολλές ευρωπαϊκές χώρες πήγαν στις κάλπες και είδαν τις σοσιαλιστικές κυβερνήσεις να παραδίδουν την εξουσία σε συντηρητικά κόμματα ή συνασπισμούς. Πλάι στις συντηρητικές πολιτικές δυνάμεις έχουν ήδη αρχίσει να αναδύονται ακροδεξιά ή ευρωσκεπτικιστικά κόμματα που φιλοδοξούν να «εξαργυρώσουν» στις κάλπες την ψήφο διαμαρτυρίας των πολιτών. Πρόκειται για ένα πανευρωπαϊκό κίνημα. Εκδηλώνεται κυρίως στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη, σε αντίθεση με την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ιταλία, όπου είναι σχετικά περιθωριοποιημένο. Σίγουρα στην Ελλάδα υπάρχει η Χρυσή Αυγή και στην Ιταλία η Λέγκα του Βορρά, αλλά δεν συγκρίνονται με τη δύναμη κομμάτων όπως το αυστριακό κόμμα της Ελευθερίας, το γαλλικό Εθνικό Μέτωπο, το Λαϊκό κόμμα της Δανίας και τους Αληθινούς Φινλανδούς»,αναφέρει ο πολιτικός αναλυτής, Πασκάλ Ντελβίτ, από το πανεπιστήμιο «Libre» των Βρυξελλών. Τα όρια της δυναμικής της ακροδεξιάς στην Ευρώπη αναμένεται να δοκιμαστούν στις προεδρικές εκλογές στην Γαλλία το 2017, όπου η Μαρίν Λεπέν διεκδικεί με αξιώσεις την πρόκριση στον δεύτερο γύρο. Στις πρόσφατες περιφερειακές εκλογές, το Εθνικό Μέτωπο κατέγραψε σημαντικά ποσοστά Σε αρκετές περιπτώσεις όμως, αν και οι υποψήφιοί του επικράτησαν στις πρώτες αναμετρήσεις, στον δεύτερο γύρο απέτυχαν να εκλεγούν, επειδή όλα τα υπόλοιπα κόμματα συνασπίστηκαν εναντίον τους. Στην Σκανδιναβία σε 3 από τις 4 χώρες της (Δανία, Φιλανδία, Νορβηγία) υπάρχουν κυβερνήσεις συνεργασίας με την συμμετοχή ακροδεξιών κομμάτων. Στην Γαλλία η Μ. Λεπέν του Γαλλικού Εθνικού Μετώπου στις περιφερειακές εκλογές του περασμένου Νοέμβρη συγκέντρωσε το 26% των ψήφων ενώ τώρα εμφανίζεται πρώτη στις δημοσκοπήσεις ενόψει των ερχόμενων προεδρικών εκλογών που θα γίνουν στις 23 Απρίλη και στις 7 Μάη του 2017. Στην Γερμανία η Εναλλακτική για την Γερμανία ( AfD) συγκέντρωσε τον περασμένο Μάρτη στις εκλογές 3 κρατιδίων ποσοστά από 12.6% ως 24.3%. Στην ίδια χώρα αναπτύσσει σημαντική δράση το αντιισλαμικό κίνημα PEGIDA και το νεοναζιστικό NPD. Στην Ουγγαρία πρόεδρος είναι ο ακροδεξιός Όρμπαν με τρίτο κόμμα το ναζιστικό Jobic. Στην Πολωνία κυβερνά το κόμμα Νόμου και Δικαιοσύνης που κινείται μεταξύ Δεξιάς και Ακροδεξιάς.
Οι πολιτικές λιτότητας που ακολουθούνται ευλαβικά από τις εκάστοτε κυβερνήσεις έχουν συμβάλει καθοριστικά στην ενίσχυση και την άνοδο της ακροδεξιάς. Την ίδια ώρα οι δυνάμεις της αριστεράς εμφανίζονται συμβιβαστικές, άτολμες και χωρίς πραγματική εναλλακτική πρόταση εξόδου από την κρίση. Έτσι στρώματα της κοινωνίας καταλήγουν να αναζητούν διέξοδο από τις πολιτικές της εξαθλίωσης μέσα από τις δυνάμεις της ακροδεξιάς που προσπαθούν να χτίσουν τα τελευταία χρόνια ένα δήθεν αντισυστημικό προφίλ. Άλλη μια σημαντική συμβολή στην άνοδο αυτών των κομμάτων είναι το προσφυγικό ζήτημα που βρίσκεται στο επίκεντρο ολόκληρης της Ευρώπης. Εκμεταλλευόμενοι με κάθε τρόπο την προσφυγική κρίση -ακόμα και με ψευδείς ειδήσεις- βρίσκουν πάτημα όχι μόνο για να χύσουν το ρατσιστικό τους δηλητήριο αλλά και να το μετατρέψουν σε εκλογικούς ψήφους.
Μετά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στην Βρετανία έχει ξεκινήσει μια πρωτοφανής σε ένταση και έκταση εκστρατεία από τα συστημικά ΜΜΕ διεθνώς να πείσουν ότι το Brexit ήταν ακροδεξιό, ξενοφοβικό, ρατσιστικό, απομονωτικό, ότι το ψήφισαν γέροι και αμόρφωτοι κοκ. Η αλήθεια είναι ότι η ψήφος στο Brexit ήταν πάνω από όλα μια ταξική ψήφος. Ήταν ένας τρόπος για να εκφράσουν τα εκατομμύρια των καταπιεσμένων και φτωχών της Βρετανίας την οργή τους ενάντια στις πολιτικές λιτότητας που τους καταστρέφουν την ζωή. «Ήταν η πιο ταξική ψήφος στην ιστορία της Βρετανίας» αναφέρουν σε άρθρο τους οι –υπεράνω κάθε υποψίας για αριστερισμό– Financial Times «Δεν βρήκαμε ούτε έναν υποστηρικτή του ΝΑΙ στις φτωχογειτονιές του Βόρειου Μάντσεστερ» αναφέρει η Guardian φιλοξενώντας και μια απόλυτα χαρακτηριστική δήλωση μιας κατοίκου της περιοχής που έλεγε: «είναι απλό αυτό που συνέβη. Οι πλούσιοι ψήφισαν να μείνουμε και οι φτωχοί να φύγουμε». Με το ΝΑΙ ήταν το City του Λονδίνου, ο Σόρος, η πολυεθνική Vodafone, οι Tories, ο Ομπάμα, η Μέρκελ, ο Σόιμπλε, η βρετανική ΓΣΕΕ (TUC). Η κρίση, όμως, δεν φαίνεται να είναι το μόνο πρόβλημα για την άνοδο των συγκεκριμένων κομμάτων. Όπως υποστηρίζουν ακαδημαϊκοί σε χώρες της ευρωζώνης οι πολίτες που πλήττονται από τα σκληρά μέτρα λιτότητας και την υψηλή ανεργία στρέφονται σε ακραίες πολιτικές επιλογές. Το ίδιο συμβαίνει, όμως, και στον λιγότερο χτυπημένο από την κρίση ευρωπαϊκό βορρά. Η εξήγηση για αυτό το φαινόμενο βρίσκεται, σύμφωνα με τους αναλυτές, στο γεγονός ότι οι βόρειοι της Ευρώπης είναι έξαλλοι με τις επιλογές των κυβερνήσεων τους. Αντιδρούν έντονα στα πακέτα στήριξης προς τις χώρες του Νότου, την ελεύθερη διακίνηση εργαζομένων, καθώς ανησυχούν ότι οι μετανάστες θα πάρουν τις δουλειές τους με χαμηλότερα μεροκάματα.
Τα σημάδια δείχνουν την ολοένα και μεγαλύτερη ενίσχυση των ακροδεξιών και νεοναζιστικών κομμάτων. Και αυτό βέβαια αποτελεί ένα μεγάλο κίνδυνο για ολόκληρη την Ευρώπη. Πρέπει να σημειώσουμε όμως ότι ένα μεγάλο κομμάτι των ψηφοφόρων τους δεν αποδέχονται το πρόγραμμα αυτών των κομμάτων, αλλά το μετέφρασαν σαν μια ψήφο-τιμωρία προς τα κόμματα της αστικής τάξης.
Η οικονομική ανέχεια αλλά και οι "αδυναμίες" της Ε.Ε. ωθούν τους πολίτες στην Άκροδεξιά
Σύμφωνα με έκθεση του Ιδρύματος Αντενάουερ, υπό τον τίτλο: "Άνοδος των δεξιών και εθνικιστικών κομμάτων στην Ευρώπη", η οικονομική ανέχεια αλλά και οι "αδυναμίες" της Ε.Ε ωθούν τους πολίτες στην Ακροδεξιά, υπογραμμίζοντας ότι οι ψηφοφόροι προέρχονται απ' όλα τα κοινωνικά στρώματα και κυρίως από την "πλατόφρμα" των πρώην σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων. "Οι ψηφοφόροι αυτοί έκαναν στροφή προς τον «τρίτο δρόμο» στα μέσα της δεκαετίας του '90", αναφέρουν οι συντάκτες της έκθεσης ξεκαθαρίζουν, όμως, ότι η ακροδεξιά στην Ευρώπη δεν μπορεί να συγκριθεί με με το υπερσυντηρητικό κόμμα "Tea Party" στις ΗΠΑ. "Το φαινόμενο των ακροδεξιών κομμάτων δεν έχει ενιαία χαρακτηριστικά, αλλά είναι διαφορετικό από χώρα σε χώρα", υποστηρίζει ο Φλόριαν Χάρτλεμπ, ένας από τους συντάκτες της έκθεσης. Και προσθέτει: "Υπάρχουν κόμματα με διαφορετικό βαθμό ριζοσπαστισμού, αλλά και άλλα που έχουν καθιερωθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη ως σημαντική πολιτική δύναμη". Για την εξάλειψη των ακροδεξιών κομμάτων , τα πράγματα είναι... δύσκολα, υποστηρίζει η έκθεση: "Το καλύτερο είναι η πρόληψη, όμως για μερικές χώρες είναι ήδη πολύ αργά", προσθέτει. Αρχικά, όπως αναφέρουν οι συντάκτες της έκθεσης, θα πρέπει να να καταπολεμηθούν οι κοινωνικές αιτίες που ωθούν τους ανθρώπους στο να ρέπουν στον ριζοσπαστισμό, με άλλα λόγια, η εξαθλίωση και η εξάρτηση των πολιτών από το κοινωνικό σύνολο, που τους κάνουν ευεπίφορους στο κάλεσμα των λαϊκιστών. Από την άλλη, τα καθιερωμένα κόμματα θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν υφιστάμενους νόμους ή ενδεχομένως να τους αυστηροποιήσουν για να αποκλείσουν την κατάχρηση των κοινωνικών επιδομάτων.
Σύμφωνα με έκθεση του Ιδρύματος Αντενάουερ, υπό τον τίτλο: "Άνοδος των δεξιών και εθνικιστικών κομμάτων στην Ευρώπη", η οικονομική ανέχεια αλλά και οι "αδυναμίες" της Ε.Ε ωθούν τους πολίτες στην Ακροδεξιά, υπογραμμίζοντας ότι οι ψηφοφόροι προέρχονται απ' όλα τα κοινωνικά στρώματα και κυρίως από την "πλατόφρμα" των πρώην σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων. "Οι ψηφοφόροι αυτοί έκαναν στροφή προς τον «τρίτο δρόμο» στα μέσα της δεκαετίας του '90", αναφέρουν οι συντάκτες της έκθεσης ξεκαθαρίζουν, όμως, ότι η ακροδεξιά στην Ευρώπη δεν μπορεί να συγκριθεί με με το υπερσυντηρητικό κόμμα "Tea Party" στις ΗΠΑ. "Το φαινόμενο των ακροδεξιών κομμάτων δεν έχει ενιαία χαρακτηριστικά, αλλά είναι διαφορετικό από χώρα σε χώρα", υποστηρίζει ο Φλόριαν Χάρτλεμπ, ένας από τους συντάκτες της έκθεσης. Και προσθέτει: "Υπάρχουν κόμματα με διαφορετικό βαθμό ριζοσπαστισμού, αλλά και άλλα που έχουν καθιερωθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη ως σημαντική πολιτική δύναμη". Για την εξάλειψη των ακροδεξιών κομμάτων , τα πράγματα είναι... δύσκολα, υποστηρίζει η έκθεση: "Το καλύτερο είναι η πρόληψη, όμως για μερικές χώρες είναι ήδη πολύ αργά", προσθέτει. Αρχικά, όπως αναφέρουν οι συντάκτες της έκθεσης, θα πρέπει να να καταπολεμηθούν οι κοινωνικές αιτίες που ωθούν τους ανθρώπους στο να ρέπουν στον ριζοσπαστισμό, με άλλα λόγια, η εξαθλίωση και η εξάρτηση των πολιτών από το κοινωνικό σύνολο, που τους κάνουν ευεπίφορους στο κάλεσμα των λαϊκιστών. Από την άλλη, τα καθιερωμένα κόμματα θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν υφιστάμενους νόμους ή ενδεχομένως να τους αυστηροποιήσουν για να αποκλείσουν την κατάχρηση των κοινωνικών επιδομάτων.
Οι εθνικές παραδόσεις και η ιστορία, η οικονομική κρίση και οι σχετιζόμενες νεοφιλελεύθερες πολιτικές λιτότητας που οδηγούν στην αύξηση της ανεργίας σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, και παραπέρα, η διάθεση να προστατευτεί το κράτος πρόνοιας, ο λεγόμενος «προνοιακός σωβινισμός», είναι μερικές από τις παραμέτρους που βλέπουμε ακροδεξιά κόμματα να γίνονται όλο και πιο ισχυρά στις χώρες του κέντρου και του βορρά της Ευρώπης. Είναι ακόμη η τεράστια φτώχια του Τρίτου Κόσμου και η συνεπακόλουθη μετανάστευση, οι εξελίξεις μετά την «Αραβική Άνοιξη» και η ανάδυση νέων φονταμενταλιστικών θρησκευτικών κινημάτων, η εφαρμογή περισσότερων μέτρων ασφαλείας μετά την 11η Σεπτεμβρίου και φυσικά, η απογοήτευση πολλών πολιτών από τη δυσλειτουργική παραδοσιακή πολιτική. Οι πολύ διαφορετικές μνήμες και εμπειρίες της υτικής και Ανατολικής Ευρώπης είναι μια εξήγηση για τις διαφορές ανάμεσα στα δεξιά λαικιστικά κινήματα και τα προγράμματα τους και τους διαφορετικούς αποδιοπομπαίους τράγους: Μουσουλμάνοι και μετανάστες στη Δυτ. Ευρώπη, Εβραίοι και Ρομά στην Αν. Ευρώπη. Η Ευρώπη και οι θεσμοί της θα πρέπει να διαμορφώσουν νέες δομές σταθερότητας για να πειστεί η μεγαλύτερη μάζα των πολιτών ότι έχει προνόμια από την Ευρώπη. Γιατί οι ακροδεξιοί βρίσκουν... πάτημα κι εκμεταλλεύονται τις ευρωπαϊκές αδυναμίες ασκώντας δριμύτατη κριτική στην ευρωπαϊκή πολιτική ελίτ ότι βρίσκεται μακριά από τον απλό πολίτη. Η Ευρώπη θα πρέπει να εξηγήσει καλύτερα την ύπαρξή της, αφού πολλές πολιτικές και οικονομικές προκλήσεις μπορούν να επιλυθούν μόνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο και όχι σε εθνικό. Οι λαϊκιστές είναι δυνάμεις της απόρριψης και του κόμπλεξ κατωτερότητας. Δεν έχουν πρόταση για το πώς θα απαντηθούν οι προκλήσεις του μέλλοντος. Βρίσκονται μόνο στον αστερισμό του όχι.