Ένα εκρηκτικό μείγμα εμμονικής υστερίας, άγνοιας και φόβου πυροδότησε ένα φανατισμένο κυνήγι μαγισσών, από το οποίο ξεπήδησε και άνθισε φυσικά ένας νέος επαγγελματικός κλάδος, αυτός του κυνηγού δαιμονικών κεφαλών! Κι αν δεν μιλούσαμε για τον άδικο και τραγικό θάνατο χιλιάδων ανθρώπων που κατηγορήθηκαν για μαγεία και ρίχτηκαν στη φωτιά, θα ήταν πράγματι ιστορική ειρωνεία να επικηρύσσονται και να κυνηγιούνται λυσσαλέα άνθρωποι για αδικήματα που δεν διέπραξαν ποτέ…
Για το πλήθος των δολοφονημένων ανθρώπων από τους πολιτικούς και κληρικούς κυνηγούς μαγισσών, υπάρχουν μόνο εκτιμήσεις, αν και έχουν βρεθεί σε μοναστήρια και υπόγεια φρουρίων πολλές αποθήκες με πρακτικά δικών και εκτελέσεων σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις. Καταρχάς για το φύλο των εκτελεσμένων εκτιμάται ότι ένα ποσοστό περί το 80% ήταν γυναίκες και το υπόλοιπο άντρες και σε μερικές περιπτώσεις παιδιά. Κατά το 16ο αιώνα εκτελέστηκαν στην πόλη Trier περί τις επτά χιλιάδες, στην Toulouse περί τις τετρακόσιες και στη Βρετανία πάνω από επτακόσιες «μάγισσες»! Ο μεγάλος αριθμός «μαγισσών» στην Trier οφείλεται μάλλον στο γεγονός ότι μεταφέρονταν εκεί κατηγορούμενα άτομα από μια ευρύτερη περιοχή της σημερινής Γερμανίας και Γαλλίας. Το 17ο αιώνα κάηκαν σ' όλη τη Γερμανία περί τις εκατό χιλιάδες «μάγισσες». Μεταξύ 1560 και 1630 κάηκαν ζωντανοί στη Βαυαρία πάνω από 5.000 άνθρωποι.
ΠΡΙΝ από μερικούς αιώνες στην Ευρώπη, ο φόβος της μαγείας οδήγησε στο κυνήγι μαγισσών και σε εκτελέσεις. Αυτό συνέβη κυρίως στη Γαλλία, στη Γερμανία, στη βόρεια Ιταλία, στην Ελβετία και στις Κάτω Χώρες—το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και την Ολλανδία. «Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι στην Ευρώπη και στις ευρωπαϊκές αποικίες πέθαναν», και «εκατομμύρια άλλοι υπέμειναν βασανιστήρια, συλλήψεις, ανακρίσεις, μίσος και αισθήματα ενοχής ή φόβου», αναφέρει το βιβλίοΚυνήγια Μαγισσών στο Δυτικό Κόσμο (Witch Hunts in the Western World). * Πώς ξεκίνησε αυτός ο παραλογισμός; Τι τον τροφοδοτούσε;
Η Ιερά Εξέταση και Το Σφυρί των Μαγισσών
Πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτή την ιστορία έπαιξε η Ιερά Εξέταση. Δημιουργήθηκε από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία το 13ο αιώνα «για να μεταστρέψει τους αποστάτες και να εμποδίσει άλλους να ξεστρατίσουν», όπως εξηγεί το βιβλίο Η Μανία με τις Μάγισσες(Der Hexenwahn). Η Ιερά Εξέταση λειτουργούσε ως αστυνομική δύναμη της εκκλησίας. Στις 5 Δεκεμβρίου 1484, ο Πάπας Ιννοκέντιος Η΄ εξέδωσε μια παπική βούλα, δηλαδή διάταγμα, που καταδίκαζε την άσκηση μαγείας. Εξουσιοδότησε επίσης δύο ιεροεξεταστές—τον Γιάκομπ Σπρένγκερ και τον Χάινριχ Κρέμερ (γνωστό και με το λατινικό του όνομα, Χενρίκους Ινστιτόρις)—να πατάξουν το πρόβλημα. Αυτοί οι δύο συνέταξαν ένα βιβλίο με τίτλο Μάλεους Μαλεφικάρουμ (Malleus Maleficarum), δηλαδήΤο Σφυρί των Μαγισσών. Καθολικοί και Προτεστάντες το αποδέχτηκαν ως αυθεντία περί μαγείας. Το έργο τους περιείχε ευφάνταστες, βασισμένες στη λαϊκή παράδοση, ιστορίες για μάγισσες, παρουσίαζε θεολογικά και νομικά επιχειρήματα κατά της μαγείας, ενώ έδινε και οδηγίες για την αναγνώριση και την εξουδετέρωση των μαγισσών. Το Σφυρί των Μαγισσών έχει χαρακτηριστεί «το πιο μοχθηρό και . . . το πιο επιζήμιο βιβλίο της παγκόσμιας λογοτεχνίας».Οι κατηγορίες για μαγεία δεν απαιτούσαν αποδείξεις ενοχής. Το βιβλίοΜάγισσες και Δίκες Μαγισσών (Hexen und Hexenprozesse) δηλώνει ότι οι δίκες γίνονταν «με μοναδικό σκοπό να αποσπάσουν μια ομολογία από τον κατηγορούμενο, μέσω πειθούς, πίεσης ή καταναγκασμού». Τα βασανιστήρια ήταν κάτι κοινό. Ως αποτέλεσμα του βιβλίου Το Σφυρί των Μαγισσών και της παπικής βούλας του Ιννοκέντιου Η΄, εξαπολύθηκαν εκτεταμένα κυνήγια μαγισσών στην Ευρώπη. Αυτά πήραν ώθηση και από ένα νέο επίτευγμα της τεχνολογίας, την τυπογραφία, μέσω της οποίας η υστερία εξαπλώθηκε ακόμα και πέρα από τον Ατλαντικό, στην Αμερική.
Η Ιερά Εξέταση και Το Σφυρί των Μαγισσών
Πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτή την ιστορία έπαιξε η Ιερά Εξέταση. Δημιουργήθηκε από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία το 13ο αιώνα «για να μεταστρέψει τους αποστάτες και να εμποδίσει άλλους να ξεστρατίσουν», όπως εξηγεί το βιβλίο Η Μανία με τις Μάγισσες(Der Hexenwahn). Η Ιερά Εξέταση λειτουργούσε ως αστυνομική δύναμη της εκκλησίας. Στις 5 Δεκεμβρίου 1484, ο Πάπας Ιννοκέντιος Η΄ εξέδωσε μια παπική βούλα, δηλαδή διάταγμα, που καταδίκαζε την άσκηση μαγείας. Εξουσιοδότησε επίσης δύο ιεροεξεταστές—τον Γιάκομπ Σπρένγκερ και τον Χάινριχ Κρέμερ (γνωστό και με το λατινικό του όνομα, Χενρίκους Ινστιτόρις)—να πατάξουν το πρόβλημα. Αυτοί οι δύο συνέταξαν ένα βιβλίο με τίτλο Μάλεους Μαλεφικάρουμ (Malleus Maleficarum), δηλαδήΤο Σφυρί των Μαγισσών. Καθολικοί και Προτεστάντες το αποδέχτηκαν ως αυθεντία περί μαγείας. Το έργο τους περιείχε ευφάνταστες, βασισμένες στη λαϊκή παράδοση, ιστορίες για μάγισσες, παρουσίαζε θεολογικά και νομικά επιχειρήματα κατά της μαγείας, ενώ έδινε και οδηγίες για την αναγνώριση και την εξουδετέρωση των μαγισσών. Το Σφυρί των Μαγισσών έχει χαρακτηριστεί «το πιο μοχθηρό και . . . το πιο επιζήμιο βιβλίο της παγκόσμιας λογοτεχνίας».Οι κατηγορίες για μαγεία δεν απαιτούσαν αποδείξεις ενοχής. Το βιβλίοΜάγισσες και Δίκες Μαγισσών (Hexen und Hexenprozesse) δηλώνει ότι οι δίκες γίνονταν «με μοναδικό σκοπό να αποσπάσουν μια ομολογία από τον κατηγορούμενο, μέσω πειθούς, πίεσης ή καταναγκασμού». Τα βασανιστήρια ήταν κάτι κοινό. Ως αποτέλεσμα του βιβλίου Το Σφυρί των Μαγισσών και της παπικής βούλας του Ιννοκέντιου Η΄, εξαπολύθηκαν εκτεταμένα κυνήγια μαγισσών στην Ευρώπη. Αυτά πήραν ώθηση και από ένα νέο επίτευγμα της τεχνολογίας, την τυπογραφία, μέσω της οποίας η υστερία εξαπλώθηκε ακόμα και πέρα από τον Ατλαντικό, στην Αμερική.
Στα τέλη του 17ου αιώνα επινοήθηκαν επεισόδια με δαιμονισμένα νεαρά «κορίτσια», τα οποία προκάλεσαν αναταραχή στην αμερικάνικη αποικία της Αγγλίας στην πόλη του Σάλεμ. Οι δίκες που διεξήχθησαν οδήγησαν στην καταδίκη και θανάτωση περίπου 20 ατόμων, τα οποία προηγουμένως είχαν βασανιστεί, μερικά μάλιστα είχαν παραδεχθεί ότι έκαναν παρέα με τον σατανά! Αρκετά χρόνια αργότερα μια από τις αρχικές κατηγορούμενες που δεν είχε εκτελεστεί, παραδέχθηκε ότι τα κορίτσια κορόιδευαν με τις υστερίες τους και παρέσυραν όλη την πουριτανική κοινωνία του Σάλεμ σε μαζική υστερία και σε κυνήγι «μαγισσών». Τα επεισόδια αυτά έμειναν στην ιστορία από τη λογοτεχνική επεξεργασία τους με τον τίτλο «Οι μάγισσες του Σάλεμ» (Άρθουρ Μίλερ)
Ποιοι Ήταν οι Κατηγορούμενοι;
Πάνω από το 70% των κατηγορουμένων ήταν γυναίκες, ιδίως χήρες, που συνήθως δεν είχαν κανέναν να τις υπερασπιστεί. Μεταξύ των θυμάτων ήταν οι φτωχοί, οι ηλικιωμένοι και οι γυναίκες που θεράπευαν με βότανα—ιδίως αν οι θεραπείες αποτύχαιναν. Βέβαια, κανείς δεν ήταν πραγματικά ασφαλής—πλούσιος ή φτωχός, άντρας ή γυναίκα, ταπεινός ή επιφανής. Τα άτομα που θεωρούνταν μάγισσες ή μάγοι κατηγορούνταν για κάθε λογής συμφορές. Λεγόταν ότι «προξενούσαν παγετό και έφερναν μάστιγες από σαλιγκάρια και κάμπιες για να καταστρέψουν τους σπόρους και τους καρπούς της γης», λέει το γερμανικό περιοδικό Damals. Αν το χαλάζι κατέστρεφε τη σοδειά, αν μια αγελάδα δεν έβγαζε γάλα, αν ένας άντρας ήταν ανίκανος ή μια γυναίκα στείρα, σίγουρα έφταιγαν οι μάγισσες!
Πώς προσδιόριζαν τις μάγισσες;
Μερικές ύποπτες τις έδεναν και τις έριχναν σε «αγιασμένο» κρύο νερό. Αν αυτές βούλιαζαν, θεωρούνταν αθώες και ανασύρονταν. Αν επέπλεαν, θεωρούνταν μάγισσες και εκτελούνταν επί τόπου ή παραδίδονταν για να δικαστούν. Άλλες ύποπτες τις ζύγιζαν, επειδή υπήρχε η αντίληψη ότι οι μάγισσες είχαν ελάχιστο ή καθόλου βάρος, Μια άλλη δοκιμασία περιλάμβανε την αναζήτηση για «το σημάδι του Διαβόλου», το οποίο θεωρούνταν «απτή απόδειξη της συμφωνίας της μάγισσας με τον Διάβολο», σύμφωνα με το βιβλίο Κυνήγια Μαγισσών στο Δυτικό Κόσμο. Οι αρμόδιοι έψαχναν για το σημάδι «ξυρίζοντας εντελώς την κατηγορούμενη και εξετάζοντας το σώμα της σπιθαμή προς σπιθαμή»—δημοσίως! Έπειτα έμπηγαν μια βελόνα σε όλα τα στίγματα που έβρισκαν, όπως κληρονομικά σημάδια, εξογκώματα και ουλές. Αν δεν προκαλούνταν πόνος ή αιμορραγία, το στίγμα θεωρούνταν σημάδι του Σατανά.
Πάνω από το 70% των κατηγορουμένων ήταν γυναίκες, ιδίως χήρες, που συνήθως δεν είχαν κανέναν να τις υπερασπιστεί. Μεταξύ των θυμάτων ήταν οι φτωχοί, οι ηλικιωμένοι και οι γυναίκες που θεράπευαν με βότανα—ιδίως αν οι θεραπείες αποτύχαιναν. Βέβαια, κανείς δεν ήταν πραγματικά ασφαλής—πλούσιος ή φτωχός, άντρας ή γυναίκα, ταπεινός ή επιφανής. Τα άτομα που θεωρούνταν μάγισσες ή μάγοι κατηγορούνταν για κάθε λογής συμφορές. Λεγόταν ότι «προξενούσαν παγετό και έφερναν μάστιγες από σαλιγκάρια και κάμπιες για να καταστρέψουν τους σπόρους και τους καρπούς της γης», λέει το γερμανικό περιοδικό Damals. Αν το χαλάζι κατέστρεφε τη σοδειά, αν μια αγελάδα δεν έβγαζε γάλα, αν ένας άντρας ήταν ανίκανος ή μια γυναίκα στείρα, σίγουρα έφταιγαν οι μάγισσες!
Πώς προσδιόριζαν τις μάγισσες;
Μερικές ύποπτες τις έδεναν και τις έριχναν σε «αγιασμένο» κρύο νερό. Αν αυτές βούλιαζαν, θεωρούνταν αθώες και ανασύρονταν. Αν επέπλεαν, θεωρούνταν μάγισσες και εκτελούνταν επί τόπου ή παραδίδονταν για να δικαστούν. Άλλες ύποπτες τις ζύγιζαν, επειδή υπήρχε η αντίληψη ότι οι μάγισσες είχαν ελάχιστο ή καθόλου βάρος, Μια άλλη δοκιμασία περιλάμβανε την αναζήτηση για «το σημάδι του Διαβόλου», το οποίο θεωρούνταν «απτή απόδειξη της συμφωνίας της μάγισσας με τον Διάβολο», σύμφωνα με το βιβλίο Κυνήγια Μαγισσών στο Δυτικό Κόσμο. Οι αρμόδιοι έψαχναν για το σημάδι «ξυρίζοντας εντελώς την κατηγορούμενη και εξετάζοντας το σώμα της σπιθαμή προς σπιθαμή»—δημοσίως! Έπειτα έμπηγαν μια βελόνα σε όλα τα στίγματα που έβρισκαν, όπως κληρονομικά σημάδια, εξογκώματα και ουλές. Αν δεν προκαλούνταν πόνος ή αιμορραγία, το στίγμα θεωρούνταν σημάδι του Σατανά.
Παρά την σημερινή στερεοτυπική εικόνα της άσχημης και τρομακτικής γριάς μάγισσας, οι συγγραφείς της ηπειρωτικής Ευρώπης και της Αγλλίας, την περιέγραφαν ως μια ωραία και κακιά γυναίκα. Εξάλλου, ένα μεγάλο ποσοστό εκείνων που θανατώθηκαν στη Γερμανία και στη Γαλλία ήταν νεαρά κορίτσια και γυναίκες κάτων των 30 ετών.
Καθολικές και Προτεσταντικές κυβερνήσεις προωθούσαν το κυνήγι μαγισσών, και σε μερικές περιοχές οι Προτεστάντες άρχοντες ήταν πιο αμείλικτοι από τους Καθολικούς. Με τον καιρό, όμως, άρχισε να πρυτανεύει η λογική. Το 1631, για παράδειγμα, ο Φρίντριχ Σπέε, Ιησουίτης ιερέας ο οποίος είχε συνοδεύσει στην πυρά πολλά άτομα που καταδικάστηκαν για μαγεία, έγραψε ότι κατά την άποψή του κανένα τους δεν ήταν ένοχο. Προειδοποίησε επίσης ότι, αν το κυνήγι μαγισσών συνεχιζόταν αμείωτο, η χώρα θα άδειαζε! Εν τω μεταξύ, οι γιατροί άρχισαν να αναγνωρίζουν ότι πράγματα όπως οι επιληπτικές κρίσεις οφείλονταν σε προβλήματα υγείας και όχι σε δαιμονοληψία. Κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα, οι δίκες μειώθηκαν αισθητά, και ως το τέλος του αιώνα είχαν ουσιαστικά σταματήσει.Τι μας διδάσκει εκείνη η φρικτή εποχή; Ένα σημαντικό μάθημα είναι το εξής: Όταν οι καθ’ ομολογία Χριστιανοί άρχισαν να αντικαθιστούν τις αγνές διδασκαλίες του Ιησού Χριστού με θρησκευτικά ψεύδη και δεισιδαιμονίες, άνοιξαν την πόρτα στον όλεθρο. Προλέγοντας τη μομφή που θα επέφεραν τέτοιοι άπιστοι άνθρωποι στην αληθινή Χριστιανοσύνη, η Αγία Γραφή προειδοποίησε: «Θα λέγονται υβριστικά λόγια για την οδό της αλήθειας»
Οι συνένοχοι, οι ομολογίες και τα βασανιστήρια
Όσοι αμελούσαν να καταγγείλουν «μαγικές» δραστηριότητες, θεωρούνταν συνένοχοι και συνεργοί! Έτσι είχαν ανοίξει οι πύλες για κάθε συκοφαντία που μπορούσε να επινοήσει ένας ιδιοτελής γείτονας. Οι ανακρίσεις σε βάρος κάποιου προσώπου άρχιζαν με απλές προφορικές, ακόμα και ανώνυμες καταγγελίες. Οι μάρτυρες ήταν, είτε κακοί γείτονες που ήθελαν να εκδικηθούν για κάποιο λόγο, είτε μυθομανείς θρησκόληπτοι που εκτελούσαν δήθεν θεάρεστο καθήκον. Οι προδιαγραφές των προβλεπόμενων ποινών δεν έδιναν στους κατηγορούμενους πολλές διεξόδους απαλλαγής:
Όσοι αμελούσαν να καταγγείλουν «μαγικές» δραστηριότητες, θεωρούνταν συνένοχοι και συνεργοί! Έτσι είχαν ανοίξει οι πύλες για κάθε συκοφαντία που μπορούσε να επινοήσει ένας ιδιοτελής γείτονας. Οι ανακρίσεις σε βάρος κάποιου προσώπου άρχιζαν με απλές προφορικές, ακόμα και ανώνυμες καταγγελίες. Οι μάρτυρες ήταν, είτε κακοί γείτονες που ήθελαν να εκδικηθούν για κάποιο λόγο, είτε μυθομανείς θρησκόληπτοι που εκτελούσαν δήθεν θεάρεστο καθήκον. Οι προδιαγραφές των προβλεπόμενων ποινών δεν έδιναν στους κατηγορούμενους πολλές διεξόδους απαλλαγής:
- Ο δράστης που επικοινωνεί άμεσα με το σατανά και τον προσκυνά, τιμωρείται με θάνατο στην πυρά.
- Ο δράστης που επικοινωνεί έμμεσα με το σατανά, αποκεφαλίζεται πριν από την πυρπόλησή του.
- Ο δράστης που προκαλεί με τα μαγικά του ζημιά στους συμπολίτες του, βασανίζεται με καυτά σίδερα πριν παραδοθεί ολόκληρος στην πυρά.
Οι μάρτυρες κατηγορίας ήταν πολλοί, από κάθε κοινωνική ομάδα και ηλικία, ακόμα και παιδιά. Στις χιλιάδες σελίδες πρακτικών από τέτοιες δίκες που έχουν διασωθεί, αναδύονται φρικιαστικές ιστορίες συκοφαντιών που κατέθεταν ακόμα και επιφανείς πολίτες (συχνά από φόβο), ότι η κατηγορούμενη «μάγισσα» διέσχιζε τον ουρανό καβάλα σε σκούπα (!) πάνω από τα σπίτια τους, ότι η ίδια κατηύθυνε τους κεραυνούς να πέσουν πάνω στο χωριό, ότι πραγματοποιούσε οργιαστικά γλέντια με το σατανά και κάθε άλλη φανταστική ή πραγματική ιστορία, όπου όλα μετρούσαν σε βάρος του κατηγορουμένου! Κάθε σημάδι στο σώμα τους, μια μεγάλη κρεατοελιά, κάποια λεύκη ή άλλοι ασυνήθεις χρωματισμοί στο δέρμα ήταν οφθαλμοφανής απόδειξη για επίδραση του διαβόλου. Τυχόν καλές πράξεις που έκανε ο κατηγορούμενος στο παρελθόν, θεωρούνταν παραπειστικές και δείγμα της διαβολικής του πρόθεσης, τυχόν προστριβές με γείτονες για οικονομικά ή άλλα θέματα, τα οποία σε πολιτισμένες κοινωνίες φτάνουν σήμερα μέχρι τον ειρηνοδίκη, αποτελούσαν τότε χειροπιαστές αποδείξεις σατανικού χαρακτήρα. Οι κατηγορούμενοι κατέδιδαν συχνά, μέσα στην απόγνωσή τους, ψευδώς κάποιους συγγενείς ή γείτονες για να απαλλαγούν πρόσκαιρα από τα σωματικά και ψυχικά βασανιστήρια. Τότε άρχιζαν νεότερες ανακρίσεις σε βάρος των νέων «υπόπτων» και έτσι διευρυνόταν ο κύκλος των κατηγορουμένων με σχεδόν βέβαιη κατάληξή τους στην πυρά. Κανένας απολύτως πολίτης δεν ήταν εξασφαλισμένος, όποια δημόσια ή προσωπική συμπεριφορά κι αν επέλεγε. Η ζωή των ανθρώπων ήταν απόλυτα παραδομένη στη μοχθηρή βούληση των κληρικών και λαϊκών ιεροεξεταστών.
Σε όσους κατηγορούμενους δεν ομολογούσαν, παρά τα σκληρά βασανιστήρια, επιβάλλονταν δοκιμασίες, οι οποίες οδηγούσαν έτσι ή αλλιώς στο θάνατο! Με δεμένα χέρια και πόδια ριχνόταν το κατηγορούμενο άτομο, με ρούχα και παπούτσια ή γυμνό, σε ένα ποτάμι ή σε μια λίμνη. Αν επέπλεε, πράγμα σπάνιο βέβαια, ήταν αυτό απόδειξη ότι πρόκειται για συνεργάτη του σατανά και οδηγείτο στην πυρά για «εξαγνισμό». Αν βυθιζόταν στο νερό, έδειχνε ότι δεν υπήρχε επιρροή του διαβόλου, αλλά είχε ήδη πνιγεί. Επιτρεπόταν τότε να κηδευτεί χωρίς να καεί προηγουμένως! Επίσης, μια γνωστή δοκιμασία ήταν το πέταμα στο κενό από ύψωμα. Αν η μάγισσα αιωρείτο, το οποίο προφανέστατα δεν μπορεί να συνέβη ποτέ, θα ήταν απόδειξη της σατανικής φύσης της, αν έπεφτε και σκοτωνόταν, αποδιδόταν αθώα ... στο θάνατο! Το κάψιμο των καταδικασμένων προσφερόταν ως δημόσιο θέαμα στις κεντρικές πλατείες των πόλεων και των χωριών! Όταν τύχαινε δε ο καταδικασμένος σε θάνατο από την «Ιερά Εξέταση» να πεθάνει πριν από την εκτέλεση της ποινής, από φυσικά αίτια ή λόγω των βασανιστηρίων, διατασσόταν και πάλι το κάψιμο του πτώματος για να «εξαγνιστεί ο καταδικασθείς και να παραδοθεί στον Κύριο απαλλαγμένος από αμαρτίες». Αν τυχόν είχε δε ενταφιαστεί κρυφά, διατασσόταν εκταφή και κάψιμο!
Σε όσους κατηγορούμενους δεν ομολογούσαν, παρά τα σκληρά βασανιστήρια, επιβάλλονταν δοκιμασίες, οι οποίες οδηγούσαν έτσι ή αλλιώς στο θάνατο! Με δεμένα χέρια και πόδια ριχνόταν το κατηγορούμενο άτομο, με ρούχα και παπούτσια ή γυμνό, σε ένα ποτάμι ή σε μια λίμνη. Αν επέπλεε, πράγμα σπάνιο βέβαια, ήταν αυτό απόδειξη ότι πρόκειται για συνεργάτη του σατανά και οδηγείτο στην πυρά για «εξαγνισμό». Αν βυθιζόταν στο νερό, έδειχνε ότι δεν υπήρχε επιρροή του διαβόλου, αλλά είχε ήδη πνιγεί. Επιτρεπόταν τότε να κηδευτεί χωρίς να καεί προηγουμένως! Επίσης, μια γνωστή δοκιμασία ήταν το πέταμα στο κενό από ύψωμα. Αν η μάγισσα αιωρείτο, το οποίο προφανέστατα δεν μπορεί να συνέβη ποτέ, θα ήταν απόδειξη της σατανικής φύσης της, αν έπεφτε και σκοτωνόταν, αποδιδόταν αθώα ... στο θάνατο! Το κάψιμο των καταδικασμένων προσφερόταν ως δημόσιο θέαμα στις κεντρικές πλατείες των πόλεων και των χωριών! Όταν τύχαινε δε ο καταδικασμένος σε θάνατο από την «Ιερά Εξέταση» να πεθάνει πριν από την εκτέλεση της ποινής, από φυσικά αίτια ή λόγω των βασανιστηρίων, διατασσόταν και πάλι το κάψιμο του πτώματος για να «εξαγνιστεί ο καταδικασθείς και να παραδοθεί στον Κύριο απαλλαγμένος από αμαρτίες». Αν τυχόν είχε δε ενταφιαστεί κρυφά, διατασσόταν εκταφή και κάψιμο!