Η θέση του υποκειμένου στο μεταίχμιο μεταξύ μιας πραγματικότητας υπό αμφισβήτηση
και της ψευδαίσθησης ελέγχου μιας νέας που οικοδομείται ερήμην του.
και της ψευδαίσθησης ελέγχου μιας νέας που οικοδομείται ερήμην του.
Το έργο του Χάρολντ Πίντερ, "Πάρτυ Γενεθλίων", σκηνοθετεί ο Δημοσθένης Παπαδόπουλος στο θέατρο Απο Μηχανής. Ο Νομπελίστας Πίντερ έγραψε το έργο, όταν ήταν 27 χρόνων και πλήρωσε το κενό που άφησε στην υπόθεση του έργου του, με κριτικές που το καταπόντισαν.Στην πραγματικότητα οι κριτικές δεν ήταν απλώς κακές. Hταν καταστροφικές και βύθισαν τον συγγραφέα σε βαθιά κατάθλιψη. Παρενέβη, ωστόσο, ο Xάρολντ Xόμπσον, από τους «Sunday Times» αναλαμβάνοντας να αντιστρέψει το κλίμα: «Eίμαι πρόθυμος να θέσω σε κίνδυνο όση φήμη έχω ως κριτικός έργων, λέγοντας ότι ο Πίντερ με τη δουλειά του αποδεικνύεται ότι διαθέτει το πιο ανήσυχο ταλέντο στο θεατρικό Λονδίνο» και καταλήγει μάλλον προφητικά: «O κύριος Πίντερ και το Πάρτι Γενεθλίων θα ξανακουστούν». Δεν χρειάζεται κάποιο σχόλιο. Πάντως, δεν είναι τυχαίο ότι το «Πάρτι Γενεθλίων» αναφέρεται ως ένα από τα πιο πολυπαιγμένα έργα παγκοσμίως, ενώ στην Eλλάδα πρωτοπαρουσιάστηκε το 1969 από το Θέατρο Tέχνης.
Το έργο
Σε μια παραθαλάσσια πανσιόν, ρημαγμένη από την φτώχεια και τον χρόνο, υπάρχει ένας και μοναδικός ένοικος, ο Στανλεί, ένας νέος που φαίνεται να έχει επίτηδες διαλέξει την παρατημένη αυτή στέγη για να κρύψει την δική του παραίτηση από την ζωή. Ο Στανλεί έχει δημιουργήσει αγαστές σχέσεις με το ζευγάρι των ιδιοκτητών και κυρίως με την πανσιονέρισσα, εκμεταλλευόμενος το πρόθυμο αυτί της εύπιστης Μέγκ, η οποία φαίνεται πως ζει και αναπνέει και η ίδια για τα περασμένα μεγαλεία της ζωής της. Ο μεσήλικας άνδρας της Πητ, πηγαινοέρχεται απο την δουλειά του στην πανσιόν χωρίς τίποτα να του προκαλεί την προσοχή, ούτε ακόμα αυτή η ιδιάζουσα αφοσίωση της γυναίκας του στον μοναδικό τους ένοικο στον οποίο φέρεται πότε με μητρική τρυφερότητα και πότε με ερωτική ηδυπάθεια. Όταν ο Στανλεί αναπολεί το παρελθόν του, το χρωματίζει με αποχρώσεις μεγαλείου για να ευχαριστήσει την πρόθυμη ακροάτρια του, όπως φαίνεται ή και για να παρηγορήσει τον εαυτό του για αυτό που αισθάνεται πως θα έρθει. Αυτές είναι και οι μοναδικές στιγμές που δεν είναι νευρικός. Φαίνεται πως διαισθάνεται πολύ καλά το ζοφερό παρόν του και παρόλη την μεγάλη μυωπία του, βλέπει ολοκάθαρα το ακόμα πιο σκοτεινό του μέλλον. Την μίζερη καθημερινότητα τους έρχονται να ταρακουνήσουν η Λούλου με την φρεσκάδα και την αφέλεια της πρώτης νιότης της, η οποία ανεπιτυχώς προσπαθεί να αφυπνίσει τον ερωτισμό του Στάνλεί, καθώς και δύο καινούργιοι ένοικοι, οι οποίοι φαίνεται να έχουν έρθει για ένα βράδυ στην πανσιόν ειδικά για αυτόν. Κανείς δεν ξέρει απο που είναι αυτοί οι δύο άνδρες, τι σχέση έχουν με τον Στανλεί, ποιο τρομερό μυστικό συνδέει τον τρομοκρατημένο ένοικο της πανσιόν και τους δύο νεοφερμένους, γιατί τους φοβάται και τους τρέμει, ποιος είναι ο άσσος στο μανίκι τους, πως καταφέρνουν αυτοί οι δύο να κάμψουν την σπασμωδική αντίσταση του και να τον οδηγήσουν εκεί που θέλουν αυτοί. Και όλα αυτά, κάτω από την μύτη της Μεγκ και των υπολοίπων που σαν να βρίσκονται σε αφασία και δεν καταλαβαίνουν τίποτα, ούτε στην αρχή μα ούτε και στο τέλος με την μυστηριώδη εξαφάνιση των τριών ενοίκων μετά το τρομακτικό πάρτι γενεθλίων, το οποίο γίνεται αφορμή να στηθεί η πλεκτάνη των δύο μυστήριων ενοίκων να παγιδεύσουν τον Στάνλεί και στον τέλος να τον απαγάγουν.
Ο Πίντερ και οι σιωπές του
Tο «Πάρτυ Γενεθλίων» είναι ένα έργο συναρπαστικό που μέσα από κωμικές και τραγικές καταστάσεις παραμένει αινιγματικό και τρομακτικό. Kαι σε αυτό το έργο, όπως στα περισσότερα του Πίντερ, μία φαινομενικά κοινότοπη κατάσταση σταδιακά φορτίζεται με απειλή, τρόμο και μυστήριο, παράλληλα με τη λεπτομερή αποτύπωση των διακυμάνσεων και την ηθελημένη παράλειψη μιας εξήγησης ή ενός κινήτρου της δράσης. Τι σημαίνει η απαγωγή του Στάνλεϊ; Πρόκειται άραγε για την αλληγορία της υποχρεωτικής επανένταξης του ατόμου στο άσυλο της κοινωνίας; Ή μήπως για ένα συμβολικό σχόλιο πάνω στο αναπόφευκτο του θανάτου που μας καταδιώκει μέχρι να μας αρπάξει; Το βρίσκω συναρπαστικό που τα έργα του Πίντερ εμπεριέχουν πολλές εκδοχές ερμηνείας. Κι όχι μόνο λόγω της πλοκής, αλλά και λόγω του ρυθμού: των παύσεων, των σιωπών, των αποσιωπητικών, κάτω από τα οποία κρύβονται όσα δεν αρθρώνονται. Δίνεται έτσι στο θεατή η ευκαιρία να φανταστεί, να σκεφτεί, να προβληματιστεί. Ο λόγος του Πίντερ είναι ελλειπτικός, αποκρυπτικός. Όπως ο Σάμιουελ Μπέκετ, έτσι και ο Πίντερ αρνείται να παράσχει λογικές εξηγήσεις για τις ενέργειες των χαρακτήρων του. Η σωµατική κατάρρευση του Στάνλευ µε τη συνακόλουθη απάλειψη της ανθρώπινης συνείδησης και την αχρήστευση του ανθρώπινου μυαλού βρίσκονται συχνά στην καρδιά του πιντερικού ενδιαφέροντος.
Η παράσταση
Ο Δημοσθένης Παπαδοπούλος επιτυγχάνει να συμπυκνώσει όλη την πιντερική φιλοσοφία, αξιοποιώντας το καλοδουλεγμένο και αξιόλογο έμψυχο δυναμικό, που διαθέτει η παράσταση. Ο φόβος, η απειλή που ελοχεύει με την έλευση των δυο ξένων και το μυστήριο διεισδύουν ύπουλα και υπαινικτικά, δημιουργώντας μια βαριά ατμόσφαιρα, που γρήγορα δίνει την θέση της σε έναν καφκικό εφιάλτη, με φωτεινές και κυρίως σκοτεινές εναλλαγές, που αριστοτεχνικά μας μεταφέρουν εικόνες φόβου και αγωνίας . Τα πουλιά που ακούγονται στο βάθος, η παραλία, ο ήλιος και το όμορφο τοπίο που φανταζόμαστε γρήγορα διαλύονται απο την ένταση και τον επερχόμενο τρόμο, του οποιου αδυνατούμε να μαντέψουμε την δυναμική, μπορούμε, όμως, να αφουγκραστούμε τους ανησυχητικούς ψιθύρους του. Η σκηνή της εξοντωτικής ανάκρισης και μετέπειτα το δαιμονικό παιχνίδι της τυφλόμυγας, που σηματοδοτούν το μαρτύριο του Στάνλεϊ, μας αναγκάζουν να συμμετέχουμε στην οδύνη του ήρωα, μας συγκλονίζουν με τους βίαιους παλμούς τους και αποτελούν υπόδειγμα σκηνοθετικής γραφής, πάνω στους πιντερικούς θεατρικούς κώδικες. Η μετάφραση, την οποία πιστώνεται ο ίδιος ο σκηνοθέτης, φτάνει στα αυτιά μας φυσική και άρτια λειτουργική. Εξαιρετική η Μίνα Αδαμάκη στο ρολο της Μεγκ, που αναπολεί τις παλιές καλές μέρες, αγνοώντας η συμπεριφερόμενη σαν να αγνοεί τον όλεθρο του Στάνλεϊ, μετά το καταστροφικό πάρτυ, είναι - άραγε;- όλη αυτή η διονυσιακή έκσταση, φτιαγμένη μέσα στο δικό της μυαλό;
Ο Άκις Βλουτής ερμηνεύει τον κεντρικό ήρωα, με τρέμουλο, αίσθηση φόβου, ψυχανεμίζεται από την αρχή το εφιαλτικό τέλος, στο άκουσμα της είδησης της νέας άφιξης. Δεν ξεφεύγει απο τον χαρακτήρα που υποδύεται, τον υπηρετεί με σχολαστική προσήλωση, η σκηνή της αντίστασης απέναντι στους ειβολείς και η τελική σκηνή της κάμψης και παράδοσης απαιτούν ιδαίτερη ψυχική δύναμη και εκφραστικότητα, συναισθήματα που μας μεταγγίζει επιτυχώς ο ηθοποιός. Πολύ καλοί, επίσης οι δυο ανακριτές-εισβολείς, Αλέξανδρος Μούκανος, και Γιώργος Κοψιδάς, οι οποιοι επιβάλλουν εύστοχα την βίαιη τακτική καθυπόταξης απέναντι στο θύμα τους. Κοφτή και ελεγχόμενη εκφορά λόγου, που προσδίδει μια δυναμική που δείχνει να επιβάλλεται στο περιβάλλον. Σωστή η Δήμητρα Κόκκορη, στο ρόλο της Λούλου, ανήκει και αυτή στον περίγυρο των παθητικών θεατών, μας εκπλήσσει ευχάριστα στο δεύτερο μέρος με την ερμηνεία της, στη σκηνή της επώδυνης αφύπνισης και συνειδητοποίησης της δυσάρεστης πραγματικότητας. Ο Φώτης Αρμένης στο ρόλο του αδιάφορου συζύγου της Μεγκ, που άκαιρα και χωρίς ουσιαστική παρέμβαση φωνάζει άνευρα στον Στάνλεί να μην παραδοθεί, αποδεικνύεται ιδανικός για το ρόλο. Πρωταγωνιστικό ρόλο στη ροή της παράστασης, οι φωτισμοί, που λειτουργούν σαν πομποί διαλεύκανσης των ψυχικών αποχρώσεων, ενώ οι εναλλαγές φως-σκοταδιού επιτείνουν την αγωνία και την απειλή, κυρίαρχα συναισθήματα- μοχλοί της πιντερικής δραματουργίας.
Μετάφραση – Σκηνοθεσία: Δημοσθένης Παπαδόπουλος
Σκηνικά – Κοστούμια: Νίκος Αναγνωστόπουλος
Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης
Ηθοποιοί: Άκις Βλουτής, Μίνα Αδαμάκη, Φώτης Αρμένης,
Αλέξανδρος Μούκανος, Γιώργος Κοψιδάς, Δήμητρα Κόκκορη
Φωτογραφίες: Μυρτώ Αποστολίδου
Απο Μηχανής Θέατρο, Ακαδήμου 13,Μεταξουργείο, τηλ.: 2105231131
Μέρες και ώρες παραστάσεων: Κυρ. 6 μ.μ. Βραδ.: Τετ.-Σάβ. 8 μ.μ.
Τιμές εισιτηρίων: γενική είσοδος: 14 ευρώ, μειωμένο: 10 ευρώ
Διάρκεια: 1 ώρα και 50 λεπτά
Το έργο
Σε μια παραθαλάσσια πανσιόν, ρημαγμένη από την φτώχεια και τον χρόνο, υπάρχει ένας και μοναδικός ένοικος, ο Στανλεί, ένας νέος που φαίνεται να έχει επίτηδες διαλέξει την παρατημένη αυτή στέγη για να κρύψει την δική του παραίτηση από την ζωή. Ο Στανλεί έχει δημιουργήσει αγαστές σχέσεις με το ζευγάρι των ιδιοκτητών και κυρίως με την πανσιονέρισσα, εκμεταλλευόμενος το πρόθυμο αυτί της εύπιστης Μέγκ, η οποία φαίνεται πως ζει και αναπνέει και η ίδια για τα περασμένα μεγαλεία της ζωής της. Ο μεσήλικας άνδρας της Πητ, πηγαινοέρχεται απο την δουλειά του στην πανσιόν χωρίς τίποτα να του προκαλεί την προσοχή, ούτε ακόμα αυτή η ιδιάζουσα αφοσίωση της γυναίκας του στον μοναδικό τους ένοικο στον οποίο φέρεται πότε με μητρική τρυφερότητα και πότε με ερωτική ηδυπάθεια. Όταν ο Στανλεί αναπολεί το παρελθόν του, το χρωματίζει με αποχρώσεις μεγαλείου για να ευχαριστήσει την πρόθυμη ακροάτρια του, όπως φαίνεται ή και για να παρηγορήσει τον εαυτό του για αυτό που αισθάνεται πως θα έρθει. Αυτές είναι και οι μοναδικές στιγμές που δεν είναι νευρικός. Φαίνεται πως διαισθάνεται πολύ καλά το ζοφερό παρόν του και παρόλη την μεγάλη μυωπία του, βλέπει ολοκάθαρα το ακόμα πιο σκοτεινό του μέλλον. Την μίζερη καθημερινότητα τους έρχονται να ταρακουνήσουν η Λούλου με την φρεσκάδα και την αφέλεια της πρώτης νιότης της, η οποία ανεπιτυχώς προσπαθεί να αφυπνίσει τον ερωτισμό του Στάνλεί, καθώς και δύο καινούργιοι ένοικοι, οι οποίοι φαίνεται να έχουν έρθει για ένα βράδυ στην πανσιόν ειδικά για αυτόν. Κανείς δεν ξέρει απο που είναι αυτοί οι δύο άνδρες, τι σχέση έχουν με τον Στανλεί, ποιο τρομερό μυστικό συνδέει τον τρομοκρατημένο ένοικο της πανσιόν και τους δύο νεοφερμένους, γιατί τους φοβάται και τους τρέμει, ποιος είναι ο άσσος στο μανίκι τους, πως καταφέρνουν αυτοί οι δύο να κάμψουν την σπασμωδική αντίσταση του και να τον οδηγήσουν εκεί που θέλουν αυτοί. Και όλα αυτά, κάτω από την μύτη της Μεγκ και των υπολοίπων που σαν να βρίσκονται σε αφασία και δεν καταλαβαίνουν τίποτα, ούτε στην αρχή μα ούτε και στο τέλος με την μυστηριώδη εξαφάνιση των τριών ενοίκων μετά το τρομακτικό πάρτι γενεθλίων, το οποίο γίνεται αφορμή να στηθεί η πλεκτάνη των δύο μυστήριων ενοίκων να παγιδεύσουν τον Στάνλεί και στον τέλος να τον απαγάγουν.
Ο Πίντερ και οι σιωπές του
Tο «Πάρτυ Γενεθλίων» είναι ένα έργο συναρπαστικό που μέσα από κωμικές και τραγικές καταστάσεις παραμένει αινιγματικό και τρομακτικό. Kαι σε αυτό το έργο, όπως στα περισσότερα του Πίντερ, μία φαινομενικά κοινότοπη κατάσταση σταδιακά φορτίζεται με απειλή, τρόμο και μυστήριο, παράλληλα με τη λεπτομερή αποτύπωση των διακυμάνσεων και την ηθελημένη παράλειψη μιας εξήγησης ή ενός κινήτρου της δράσης. Τι σημαίνει η απαγωγή του Στάνλεϊ; Πρόκειται άραγε για την αλληγορία της υποχρεωτικής επανένταξης του ατόμου στο άσυλο της κοινωνίας; Ή μήπως για ένα συμβολικό σχόλιο πάνω στο αναπόφευκτο του θανάτου που μας καταδιώκει μέχρι να μας αρπάξει; Το βρίσκω συναρπαστικό που τα έργα του Πίντερ εμπεριέχουν πολλές εκδοχές ερμηνείας. Κι όχι μόνο λόγω της πλοκής, αλλά και λόγω του ρυθμού: των παύσεων, των σιωπών, των αποσιωπητικών, κάτω από τα οποία κρύβονται όσα δεν αρθρώνονται. Δίνεται έτσι στο θεατή η ευκαιρία να φανταστεί, να σκεφτεί, να προβληματιστεί. Ο λόγος του Πίντερ είναι ελλειπτικός, αποκρυπτικός. Όπως ο Σάμιουελ Μπέκετ, έτσι και ο Πίντερ αρνείται να παράσχει λογικές εξηγήσεις για τις ενέργειες των χαρακτήρων του. Η σωµατική κατάρρευση του Στάνλευ µε τη συνακόλουθη απάλειψη της ανθρώπινης συνείδησης και την αχρήστευση του ανθρώπινου μυαλού βρίσκονται συχνά στην καρδιά του πιντερικού ενδιαφέροντος.
Η παράσταση
Ο Δημοσθένης Παπαδοπούλος επιτυγχάνει να συμπυκνώσει όλη την πιντερική φιλοσοφία, αξιοποιώντας το καλοδουλεγμένο και αξιόλογο έμψυχο δυναμικό, που διαθέτει η παράσταση. Ο φόβος, η απειλή που ελοχεύει με την έλευση των δυο ξένων και το μυστήριο διεισδύουν ύπουλα και υπαινικτικά, δημιουργώντας μια βαριά ατμόσφαιρα, που γρήγορα δίνει την θέση της σε έναν καφκικό εφιάλτη, με φωτεινές και κυρίως σκοτεινές εναλλαγές, που αριστοτεχνικά μας μεταφέρουν εικόνες φόβου και αγωνίας . Τα πουλιά που ακούγονται στο βάθος, η παραλία, ο ήλιος και το όμορφο τοπίο που φανταζόμαστε γρήγορα διαλύονται απο την ένταση και τον επερχόμενο τρόμο, του οποιου αδυνατούμε να μαντέψουμε την δυναμική, μπορούμε, όμως, να αφουγκραστούμε τους ανησυχητικούς ψιθύρους του. Η σκηνή της εξοντωτικής ανάκρισης και μετέπειτα το δαιμονικό παιχνίδι της τυφλόμυγας, που σηματοδοτούν το μαρτύριο του Στάνλεϊ, μας αναγκάζουν να συμμετέχουμε στην οδύνη του ήρωα, μας συγκλονίζουν με τους βίαιους παλμούς τους και αποτελούν υπόδειγμα σκηνοθετικής γραφής, πάνω στους πιντερικούς θεατρικούς κώδικες. Η μετάφραση, την οποία πιστώνεται ο ίδιος ο σκηνοθέτης, φτάνει στα αυτιά μας φυσική και άρτια λειτουργική. Εξαιρετική η Μίνα Αδαμάκη στο ρολο της Μεγκ, που αναπολεί τις παλιές καλές μέρες, αγνοώντας η συμπεριφερόμενη σαν να αγνοεί τον όλεθρο του Στάνλεϊ, μετά το καταστροφικό πάρτυ, είναι - άραγε;- όλη αυτή η διονυσιακή έκσταση, φτιαγμένη μέσα στο δικό της μυαλό;
Ο Άκις Βλουτής ερμηνεύει τον κεντρικό ήρωα, με τρέμουλο, αίσθηση φόβου, ψυχανεμίζεται από την αρχή το εφιαλτικό τέλος, στο άκουσμα της είδησης της νέας άφιξης. Δεν ξεφεύγει απο τον χαρακτήρα που υποδύεται, τον υπηρετεί με σχολαστική προσήλωση, η σκηνή της αντίστασης απέναντι στους ειβολείς και η τελική σκηνή της κάμψης και παράδοσης απαιτούν ιδαίτερη ψυχική δύναμη και εκφραστικότητα, συναισθήματα που μας μεταγγίζει επιτυχώς ο ηθοποιός. Πολύ καλοί, επίσης οι δυο ανακριτές-εισβολείς, Αλέξανδρος Μούκανος, και Γιώργος Κοψιδάς, οι οποιοι επιβάλλουν εύστοχα την βίαιη τακτική καθυπόταξης απέναντι στο θύμα τους. Κοφτή και ελεγχόμενη εκφορά λόγου, που προσδίδει μια δυναμική που δείχνει να επιβάλλεται στο περιβάλλον. Σωστή η Δήμητρα Κόκκορη, στο ρόλο της Λούλου, ανήκει και αυτή στον περίγυρο των παθητικών θεατών, μας εκπλήσσει ευχάριστα στο δεύτερο μέρος με την ερμηνεία της, στη σκηνή της επώδυνης αφύπνισης και συνειδητοποίησης της δυσάρεστης πραγματικότητας. Ο Φώτης Αρμένης στο ρόλο του αδιάφορου συζύγου της Μεγκ, που άκαιρα και χωρίς ουσιαστική παρέμβαση φωνάζει άνευρα στον Στάνλεί να μην παραδοθεί, αποδεικνύεται ιδανικός για το ρόλο. Πρωταγωνιστικό ρόλο στη ροή της παράστασης, οι φωτισμοί, που λειτουργούν σαν πομποί διαλεύκανσης των ψυχικών αποχρώσεων, ενώ οι εναλλαγές φως-σκοταδιού επιτείνουν την αγωνία και την απειλή, κυρίαρχα συναισθήματα- μοχλοί της πιντερικής δραματουργίας.
Μετάφραση – Σκηνοθεσία: Δημοσθένης Παπαδόπουλος
Σκηνικά – Κοστούμια: Νίκος Αναγνωστόπουλος
Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης
Ηθοποιοί: Άκις Βλουτής, Μίνα Αδαμάκη, Φώτης Αρμένης,
Αλέξανδρος Μούκανος, Γιώργος Κοψιδάς, Δήμητρα Κόκκορη
Φωτογραφίες: Μυρτώ Αποστολίδου
Απο Μηχανής Θέατρο, Ακαδήμου 13,Μεταξουργείο, τηλ.: 2105231131
Μέρες και ώρες παραστάσεων: Κυρ. 6 μ.μ. Βραδ.: Τετ.-Σάβ. 8 μ.μ.
Τιμές εισιτηρίων: γενική είσοδος: 14 ευρώ, μειωμένο: 10 ευρώ
Διάρκεια: 1 ώρα και 50 λεπτά