Στα δύο του χρόνια ήξερε να διαβάζει, στα τρία του έπαιζε πιάνο και στα έξι του σκηνοθετούσε Σαίξπηρ. Λίγα χρόνια αργότερα, θα ξεκινήσει την καριέρα του παίζοντας στο θέατρο, διασκευάζοντας Σαίξπηρ και σκηνοθετώντας πρωτοποριακές θεατρικές παραστάσεις. Θα γίνει από τους πρώτους ολοκληρωμένους κινηματογραφικούς δημιουργούς, όντας ο ίδιος σεναριογράφος, σκηνοθέτης και ηθοποιός των ταινιών του. Η πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία "Πολίτης Κέιν" συμπυκνώνει πρώιμα όλη την καλλιτεχνική του ιδιοφυΐα και αναγγέλλει τη μετέπειτα πορεία του: ιλιγγιωδώς μοντέρνα και πρωτοποριακή, η ταινία που εξακολουθεί να διδάσκεται και να αναλύεται στις σχολές κινηματογράφου γνώρισε την καταξίωση των κριτικών αλλά και την εμπορική αποτυχία. Αυτή θα είναι, λίγο ως πολύ, η μοίρα των ταινιών του Γουέλς: ένας σύγχρονος κλασικός του κινηματογράφου, που στην εποχή του δοξάστηκε από τους κριτικούς, αγνοήθηκε από το κοινό, θαυμάστηκε αλλά και αποβλήθηκε από το κινηματογραφικό κατεστημένο. Η ζωική του δύναμη και η μοναδική του γοητεία έφερνε γύρω του ισχυρούς φίλους και μοιραίες γυναίκες. Πολλοί πιστεύουν πως υπήρξε ο σημαντικότερος και αυθεντικότερος όλων των δημιουργών του αμερικάνικου κινηματογράφου. Άλλοι μιλούν για έναν μεγαλοφυή νάρκισσο με αυτοκαταστροφικές διαθέσεις και ημιτελή έργα.
Εκείνη τη νύχτα της 9ης Οκτωβρίου 1985 ο Ορσον Γουέλς ήταν μόνος. Αρρωστος, υπέρβαρος, πότης, έπασχε από διαβήτη και η καρδιά του ήταν καταπονημένη. Πέθανε μόνος, χωρίς να αντιληφθούν τίποτα οι φίλοι, οι συνεργάτες, οι θαυμαστές, ή οι ερωμένες, που συνήθως τον περιτριγύριζαν. Ολοι αυτοί που μαγνήτιζε με την επιβλητική παρουσία του, το διαπεραστικό βλέμμα, τη βαθιά φωνή, την εκρηκτική ιδιοσυγκρασία, τη μοναδική ευστροφία του. Ο Ορσον Γουέλς, όπως και ο Κέιν, ήταν ένας «ταχύτατος παίκτης», σύμφωνα με τον βιογράφο του: θριαμβολογούσε στη διάρκεια του παιχνιδιού, ήξερε όμως και να χάνει καθαρά. Μέρος της γοητείας του αλλά και τρόπος για να αντέξει την καθημερινότητα ήταν να λέει ανώδυνα ψέματα -τουλάχιστον όταν ήταν νέος- με απόλυτη φυσικότητα. Στα μέσα της δεκαετίας του '20 διέδιδε πως είχε γευματίσει «με έναν ανθρωπάκο με θαμπή φάτσα», που αποδείχτηκε πως ήταν ο Χίτλερ. Αφηνε δε να πλανάται ότι είχε ιρλανδικές ρίζες, πιθανότατα για να καλλιεργεί τον μύθο του πότη και του κυνηγού ωραίων γυναικών. Δαιμόνιος, στα πρώτα του καλλιτεχνικά βήματα, στα τέλη της δεκαετίας του '30, είχε μια φαεινή ιδέα για να γλιτώσει την ταλαιπωρία των μετακινήσεων στο Μανχάταν, από το θέατρο στο στούντιο εγγραφής του ραδιοσταθμού της Κολούμπια: νοίκιασε ένα ασθενοφόρο και έτρεχε στους δρόμους βάζοντας τη σειρήνα να ηχεί. Ετσι μπορούσε να βρίσκεται στο στούντιο σε μηδέν χρόνο, σφαίρα με το ασανσέρ, και στηνόταν μπροστά στα μικρόφωνα, χωρίς προηγούμενη προετοιμασία, με ένα κείμενο που έβλεπε πρώτη φορά. «"Ποιον παριστάνω σήμερα;" συνήθιζε να ρωτάει, ενώ οσμιζόταν την μπριζόλα και το γλυκό, που οι γραμματείς του είχαν παραγγείλει εγκαίρως. Το γεύμα του έπρεπε να τον περιμένει έτοιμο, ζεστό και χορταστικό. Και μπορούσε να τρώει ενώ διέτρεχε το κείμενο με το πιρούνι στο ένα χέρι και το μολύβι στο άλλο, διαγράφοντας και διορθώνοντας εδώ κι εκεί. Η λαιμαργία του Γουέλς ήταν θρυλική, όσο και η βαθιά βελούδινη φωνή του, που μάγευε τους ακροατές του ραδιοφώνου με κλασικούς ρόλους, διασκευές μυθιστορημάτων ή και δραματοποιημένα επίκαιρα. Μάλιστα, το 1937 εκλήθη να σπικάρει το ντοκιμαντέρ «Τούτη η Γη της Ισπανίας» που θα στήριζε τους δημοκρατικούς στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Το κείμενο το είχε γράψει ο Χέμινγουεϊ, ο οποίος είχε δηλώσει εξαρχής πως δεν τον ενδιέφερε να το διαβάσει ο ίδιος.
Ο Γουέλς ήταν πρωταγωνιστής και μιας ιστορικής φάρσας. Από το ραδιόφωνο του CBS, στο πλαίσιο της εκπομπής «Ο πόλεμος των κόσμων», ανακοίνωσε με κάθε σοβαρότητα πως οι Αρειανοί είχαν προσγειωθεί στο Μανχάταν. Εγινε τόσο πιστευτός, που οι ακροατές πήραν τους δρόμους, τα τηλέφωνα του σταθμού έσπασαν, τα αστυνομικά τμήματα γέμισαν κόσμο. Ανέκαθεν ο Γουέλς ήταν ευτραφής. Στα έξι του χρόνια ζύγιζε κιόλας 40 κιλά και τα άλλα παιδιά των κορόιδευαν «Τζόρτζι γουρουνάκι». Από μικρός όμως είχε την ικανότητα να απαγγέλλει κατεβατά ποίησης και διηγόταν στους συμμαθητές του ιστορίες, ενώ τους έδειχνε εικόνες. Ενσάρκωνε τον Χριστό, τον Ιούδα αλλά και την Παρθένο Μαρία στις παραστάσεις του σχολείου, ενώ διασκεύασε και σκηνοθέτησε «Ιούλιο Καίσαρα», δείχνοντας τα πρώτα σημάδια του ταλέντου του. Στα 16 του το ύψος του έφτανε κιόλας το 1,80. Υπέφερε, όμως, από πλατυποδία, γι' αυτό και το βάδισμά του ήταν παράξενο. Κατόρθωσε ωστόσο κι αυτό το μειονέκτημα να το κάνει πλεονέκτημα: ως ηθοποιός ήταν μεγαλειώδης, αρκεί να μη μετακινιόταν, γιατί τότε παραμόνευε η απειλή της αυτογελοιοποίησης. Οποτε χρειάστηκε να κινηθεί γρήγορα, έμοιαζε με τραυματισμένο πλάσμα. Ετσι, επέλεγε πλεονεκτικές στάσεις, ακινησία και βασιλικούς μανδύες. Μαθήτευσε στη θολή εμφάνιση, ενώ στη φαντασία του ήταν ένθρονος. Ανήλικος ήταν ακόμα όταν πήρε πρώτη φορά μέρος επαγγελματικά σε παράσταση, παίζοντας τον αρχιδούκα στο «Τζόι Σους» του Λ. Φοϊχτβάνγκερ. Σε μία από τις παραστάσεις, στην τελευταία σκηνή όπου ο αρχιδούκας πεθαίνει εκφέροντας μια βαρύγδουπη ατάκα, μπέρδεψε τα λόγια του. «Ας σημάνουν τα κανόνια, κι ας βροντήσουν οι καμπάνες», είπε με στόμφο, όμως, αντί να αφήσει τη στερνή πνοή πάνω στη σκηνή, σαλτάρισε με μια ανάποδη τούμπα πάνω από τα σκαλοπάτια, δείχνοντας την ιδιοσυγκρασία του. Οσο για την πρώτη του ταινία είχε τίτλο «Καρδιές του γήρατος» και τη γύρισε με την πρώτη του σύζυγο Βιρτζίνια Νίκολσον. Δεν είχε ήχο και παρωδούσε τα ευρωπαϊκά φιλμ τέχνης, ενώ το ζευγάρι εμφανιζόταν κωμικά μακιγιαρισμένο. Πολύ γρήγορα, σε ηλικία μόλις 25 ετών, ο Ορσον Γουέλς κατάφερε να κουμαντάρει το Χόλιγουντ, καθώς η εταιρεία παραγωγής RKO τον άφηνε να χειρίζεται «εν λευκώ» το σενάριο, τα γυρίσματα, τα κοψίματα, εν πολλοίς και τον προϋπολογισμό.
Ο ίδιος θεωρούσε τη «Δίκη» με τον Αντονι Πέρκινς και τη Ρόμι Σνάιντερ την πιο αυτοβιογραφική ταινία του: «Είναι πολύ πιο συγγενική με τα συναισθήματά μου απ' όσο οποιαδήποτε άλλη ταινία έχω κάνει» τόνιζε. Αναμφίβολα, το αριστούργημά του θεωρείται ο «Πολίτης Κέιν»: «Δεν πιστεύει σε τίποτα. Είναι ένας καταραμένος» έλεγε για τον ήρωά του. «Είναι ένας απ' αυτούς τους καταραμένους ανθρώπους που μου αρέσει να υποδύομαι και να κάνω ταινίες γι' αυτούς».Περιβόητη είναι η διαμάχη του Γουέλς με τον Γουίλιαμ Ράντολφ Χιρστ, τον μεγαλοεκδότη με τον οποίο -σύμφωνα με τις φήμες της εποχής- ταυτιζόταν ο Κέιν. Οι συκοφαντίες και η εκδικητικότητα του Χιρστ ήταν εις βάρος της επιτυχίας της ταινίας. Οι εφημερίδες του έγραφαν πως το έργο μύριζε μοσχοβίτικη επίδραση και ο Γουέλς στιγματίστηκε ως κομμουνιστής. Ακόμα και το FBI άρχισε να συλλέγει πληροφορίες εναντίον του, το 1941. Ο Γουέλς, όμως, απασχόλησε τον τύπο και για τους πάμπολλους έρωτές του. Με την Ντολόρες Ντελ Ρίο που την είχε πρωτοδεί στην ταινία «Το πουλί του παραδείσου» να κολυμπάει κάτω απ' το νερό, φαινομενικά γυμνή. Η εκρηκτική σχέση του με τη Ρίτα Χέιγουορθ επισφραγίστηκε με ένα γάμο και με την ταινία «Η κυρία από τη Σανγκάη». Εκείνος της έκανε παρατηρήσεις μπροστά στον κόσμο και την κορόιδευε. Εκείνη αντιδρούσε αστραπιαία. "Γαμώτο!" ούρλιαζε. "Δεν είμαι η κυρία Ορσον Γουέλς. Είμαι η Ρίτα Χέιγουορθ"». Θυελλώδεις ήταν οι σχέσεις του με την Τζούντι Γκάρλαντ, αλλά και με την Ερθα Κιτ, όταν εκείνη ήταν μόλις 22 χρόνων. Την εποχή εκείνη ο Γουέλς ανακατευόταν και με την πολιτική, είχε φιλίες με τον Ρούζβελτ, έγραφε άρθρα υποστηρίζοντας ότι το φυλετικό μίσος έπρεπε να τεθεί εκτός νόμου. Από νεαρός υπήρξε υπέρμαχος των μαύρων: ανέβαζε «Μάκβεθ» σε ρυθμό αφρικανικών τυμπάνων, στο Χάρλεμ, εν έτει 1936, όταν οι λευκοί έλεγχαν την περιοχή.
Στον κόσμο του Χόλιγουντ δεν έλειπαν και οι ανταγωνισμοί: Οταν συνεργάστηκε με την Τζόαν Φοντέιν στην παραγωγή της Τζέιν Εϊρ, ζήτησε το όνομά του να είναι πάνω από το δικό της. Την πρώτη μέρα των γυρισμάτων εμφανίστηκε αργοπορημένος, ενώ συνοδευόταν από έναν μάνατζερ, μια γραμματέα και έναν μπάτλερ! Στο ανέβασμα του «Ρινόκερου» του Ιονέσκο, πάλι, ο αντίζηλός του Λόρενς Ολίβιε έσπευσε να παρατηρήσει: «Δεν θέλει κανέναν εκεί πάνω. Είναι σαν τον Τσάπλιν, είναι ένας επιθετικός σταρ». Επί χρόνια ο Γουέλς έκανε εμφανίσεις σε ταινίες που χρησιμοποιούσαν για τα γυρίσματά τους τη Γιουγκοσλαβία ή τα Βαλκάνια. Ο λόγος; Η όμορφη Ολγα Παλίνκας που γνώρισε σε ένα ταξίδι στη Γιουγκοσλαβία. Οσα όμως κλασικά και σύγχρονα έργα κι αν έκανε, είχε ένα απωθημένο: Ηθελε το ρόλο του Βίτο Κορλεόνε στον «Νονό» του Κόπολα. Οπως είχε πει χαρακτηριστικά: «Θα πούλαγα την ψυχή μου, για να το παίξω»!
Προς το τέλος της ζωής του, ο Γουέλς ήταν μια αυτο-παρωδία. Απίστευτα παχύς, πασίγνωστος για τη φωνή του, εμφανιζόταν μεθυσμένος στην τηλεόραση και παρίστανε τη γραφική ιδιοφυία. Κράδαινε πούρα, αναπολούσε την ερωτική του ζωή κι ενίοτε έκανε μαγικά κόλπα σε διάφορα σόου. Έπαιζε συχνά πλάι σε ιδιότυπες παρτενέρ όπως η Πία Ζαντόρα ή και η Μις Πίγκι, ενώ ο ιδιωτικός του βίος βυθιζόταν στην παράνοια. Ανίκανος, μόνος και δυσκίνητος από το πάχος, περιφερόταν στο κρησφύγετο του στο Λόρελ Κάνιον με μια τεράστια κελεμπία και ούρλιαζε στον βοηθό του. Κάποτε ζήτησε ένα ψαλίδι από τον υπηρέτη του. “Τι να το κάνετε”, ρώτησε ο νεαρός. “Για να στο μπήξω”, είπε ο Γουέλς.... Η τάση του Γουέλς να κοιμάται με γυναίκες άλλων, ενίοτε τον έβαζε σε μπελάδες. Κάποτε κόντεψε να του στοιχίσει τη ζωή. Όταν γύριζε μια ταινία στη Βραζιλία το 1942, ένας ζηλιάρης σύζυγος τον πυροβόλησε απ’ το παράθυρο ενώ ήταν ξαπλωμένος. Οι σφαίρες σφήνωσαν στο κεφαλάρι του κρεβατιού. Ντυμένος μόνο με ένα μεταξωτό κιμονό, ο Γουέλς έπεσε μπρούμυτα και σύρθηκε για να αποφύγει τα πυρά. Πήγε σε ένα κοντινό ξενοδοχείο και τηλεφώνησε σ’ έναν γνωστό του που κατείχε κυβερνητικό πόστο, για να του διαθέσει αστυνομική προστασία. Αντ’ αυτού, εκείνος του είπε να πάει σ’ ένα μπορντέλο για να ηρεμήσει. Ο Γουέλς υπάκουσε και, πάντα φορώντας μόνο ένα κιμονό, πήγε στο πλησιέστερο μπορντέλο πολυτέλειας για μια νύχτα σεξοθεραπείας. Αργότερα θυμόταν το συγκεκριμένο όργιο ως το καλύτερο της ζωής του. “Τίποτε δεν βελτιώνει την απόδοση όσο ένας πυροβολισμός”, ισχυριζόταν...Το ότι δεν γνώρισε ξανά την επιτυχία του Πολίτη Κέιν και πέρασε τα χρόνια της παρακμής του με εμφανίσεις στο Μάπετ Σόου και χοντροκομμές πλάκες με τον Μπαρτ Ρέινολντς, δεν αλλάζει το γεγονός ότι υπήρξε ένας από τους λίγους αδιαμφισβήτητα μεγάλους δημιουργούς του κινηματογράφου....