«Μου έλεγαν ότι η μύτη μου και τα πόδια μου είναι πολύ μακριά, το στόμα μου πολύ μεγάλο
και τα δόντια μου όχι αρκετά ίσια. Και πως δεν έχω καθόλου φωτογένεια.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που η εμφάνισή μου προκαλούσε αρνητικά σχόλια»
και τα δόντια μου όχι αρκετά ίσια. Και πως δεν έχω καθόλου φωτογένεια.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που η εμφάνισή μου προκαλούσε αρνητικά σχόλια»
Η Σοφία Βιλάνι Σικολόνε γεννιέται στις 20 Σεπτεμβρίου 1934 στη Ρώμη της Ιταλίας, με τις περιπέτειες της οικογένειας να αποτυπώνονται νωρίς-νωρίς στον ψυχισμό της: ο πατέρας Ρικάρντο, μηχανικός στο επάγγελμα, δεν παντρεύτηκε ποτέ τη μητέρα της, παρά το δεύτερο παιδί που σκάρωσαν μαζί, προτιμώντας να φλερτάρει τις σταρλετίστες του θεάτρου παρά να αφοσιωθεί στην οικογενειακή ζωή. Επίδοξη σταρ ήταν εξάλλου και η μητέρα της, Ρομίλντα, η χαρακτηριστική ομοιότητα της οποίας με την Γκρέτα Γκάρμπο ήταν αυτή που της εξασφάλιζε δουλειά στην ιταλική σόουμπιζ. Μετά τη γέννηση της Λόρεν, σύντομα ο πατέρας θα εγκαταλείψει τη φαμίλια και θα παντρευτεί άλλη ανερχόμενη σταρ, αναγκάζοντας τη μητέρα να πάρει τις δυο της κόρες και να επιστρέψει στο χωριό της, για να βρεθεί κοντά στη μητέρα της. Φρόνιμο λοιπόν και συνεσταλμένο παιδί, η Σοφία μεγαλώνει μέσα στη φτώχεια και την ανέχεια, με το παροιμιώδες μάλιστα κάλλος της να μην εκδηλώνεται από νωρίς. Όπως το ήθελε και η μαία που την έφερε στον κόσμο, ήταν «το ασχημότερο παιδί που έχω δει στη ζωή μου»! Μοιραζόταν το δωμάτιό της με 8 ακόμα συγγενείς στο σπίτι των παππούδων της, με τα πράγματα να γίνονται ακόμα χειρότερα στην περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και τους εκτεταμένους βομβαρδισμούς του ήδη δοκιμαζόμενου χωριού. Η ίδια μάλιστα τραυματίστηκε από θραύσμα βόμβας εκείνη την εποχή.
Στα γυρίσματα του «A Countess from Hong Kong», η Λόρεν «σκότωσε» με ένα βλέμμα της τον Μάρλον Μπράντο. «Ξαφνικά έβαλε τα χέρια του πάνω μου. Εγώ γύρισα πολύ ήρεμα και του είπα: ''Μην τολμήσεις να το ξανακάνεις αυτό. Ποτέ ξανά''. Καθώς ένιωθα να τον συντρίβω με το βλέμμα μου, μου φάνηκε μικρός, ανυπεράσπιστος, θύμα της ίδιας του κακόφημης συμπεριφοράς».
Στο σχολείο οι συμμαθητές της την κορόιδευαν «οδοντογλυφίδα», γιατί ήταν ψιλόλιγνη και ασθενική. Σε ηλικία όμως 14 ετών η ομορφιά της άνθισε, μέσα λες σε μια νύχτα, και από άγουρο κορίτσι φάνταζε πια αισθησιακή γυναίκα: «Μια βόλτα στους δρόμους έγινε πια απόλαυση», θα πει αργότερα η Λόρεν για τον αντίκτυπο της εξωτερικής της εμφάνισης στους συγχωριανούς της. Την ίδια ακριβώς χρονιά το κάλλος της θα βραβευτεί: πήρε τη δεύτερη θέση στα καλλιστεία ομορφιάς της Ρώμης! Κι έτσι το 1950, η επίδοξη ηθοποιός μητέρα πήρε την κόρη της από το χέρι και επέστρεψαν στη Ρώμη, προσπαθώντας αμφότερες να πιάσουν την καλή στο σινεμά. Η Σοφία τα κατάφερε όμως πριν από την επίσης καλλονή Ρομίλντα: το 1951 εξασφαλίζει ρόλο κομπάρσου στο ρωμαϊκό έπος «Quo Vadis»! Μπορεί να μην έκανε για το σινεμά ,έκανε όμως για τα περιοδικά και τα πιπεράτα ημερολόγια, βρίσκοντας δουλειά ως μοντέλο και pin-up girl. Αμέτρητες φωτογραφίσεις και προκλητικά ενσταντανέ μετά, καταφέρνει να πάρει άλλη μια σειρά από κομπαρσιλίκια σε διάφορες τοπικές παραγωγές, πριν εξασφαλίσει το πρώτο της μικρορολάκι στο φιλμ «La Favorita» (1952), για το οποίο θα υιοθετήσει το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο «Λόρεν».Καθοριστική στιγμή στην καριέρα της το 1953, όταν θα πρωταγωνιστήσει στην ταινία «Aida» και θα μαγέψει το ιταλικό κοινό, με τον επόμενο πρωταγωνιστικό της ρόλο στο «The Gold of Naples» (1954) να την καθιερώνει ως μια από τις πολλά υποσχόμενες νεαρές σταρ του ιταλικού σινεμά. Ο σπουδαίος σκηνοθέτης Βιτόριο ντε Σίκα την ξεχώρισε από το σωρό και της έδωσε τη δυνατότητα να ξεδιπλώσει τα υποκριτικά της χαρίσματα…
Ορόσημα στη ζωή και την καριέρα της
Ήταν το 1957 όταν η Σοφία Λόρεν πέρασε για πρώτη φορά τον Ατλαντικό, για να πάρει μέρος στην πρώτη χολιγουντιανή παραγωγή της, το «The Pride and the Passion», με τον Φρανκ Σινάτρα και τον Κάρι Γκραντ, με τον οποίο ερωτεύτηκαν παράφορα. Ταυτοχρόνως, μπλέχτηκε στη δίνη ενός ερωτικού τριγώνου, καθώς τόσο ο Κάρι Γκραντ όσο και ο γνωστός ιταλός παραγωγός Κάρλο Πόντι τη διεκδικούσαν, εξομολογούμενοι αμφότεροι τον έρωτά τους για τα μάτια της.
Παρά το γεγονός ότι η ίδια ήταν ερωτευμένη με τον κατά 30 χρόνια μεγαλύτερο της Γκραντ ήδη από τη σχολική της ηλικία, επέλεξε τελικά τον Πόντι, για τον οποίο ο Τύπος σχολίασε πικρόχολα ότι είχε δύο φορές την ηλικία της και το μισό της ύψος!
Παρά το γεγονός ότι παντρεύτηκαν το 1957, η ακύρωση του πρώτου γάμου του Πόντι αποδείχθηκε σταυρόλεξο για γερούς λύτες, φέρνοντας την Καθολική Εκκλησία στο κατόπι τους: το ζευγάρι δεν θα ήταν επίσημα παντρεμένο στην Ιταλία για την επόμενη δεκαετία! Παρά ταύτα, η ένωσή τους έμελλε να γίνει ένα από τα σπάνια ρομάντζα των διασημοτήτων που άντεξαν στον χρόνο, με το ζευγάρι να μετρά 50 ακριβώς χρόνια κοινής συζυγικής ζωής, μέχρι να φύγει δηλαδή ο Πόντι από τη ζωή το 2007.
Ορόσημα στη ζωή και την καριέρα της
Ήταν το 1957 όταν η Σοφία Λόρεν πέρασε για πρώτη φορά τον Ατλαντικό, για να πάρει μέρος στην πρώτη χολιγουντιανή παραγωγή της, το «The Pride and the Passion», με τον Φρανκ Σινάτρα και τον Κάρι Γκραντ, με τον οποίο ερωτεύτηκαν παράφορα. Ταυτοχρόνως, μπλέχτηκε στη δίνη ενός ερωτικού τριγώνου, καθώς τόσο ο Κάρι Γκραντ όσο και ο γνωστός ιταλός παραγωγός Κάρλο Πόντι τη διεκδικούσαν, εξομολογούμενοι αμφότεροι τον έρωτά τους για τα μάτια της.
Παρά το γεγονός ότι η ίδια ήταν ερωτευμένη με τον κατά 30 χρόνια μεγαλύτερο της Γκραντ ήδη από τη σχολική της ηλικία, επέλεξε τελικά τον Πόντι, για τον οποίο ο Τύπος σχολίασε πικρόχολα ότι είχε δύο φορές την ηλικία της και το μισό της ύψος!
Παρά το γεγονός ότι παντρεύτηκαν το 1957, η ακύρωση του πρώτου γάμου του Πόντι αποδείχθηκε σταυρόλεξο για γερούς λύτες, φέρνοντας την Καθολική Εκκλησία στο κατόπι τους: το ζευγάρι δεν θα ήταν επίσημα παντρεμένο στην Ιταλία για την επόμενη δεκαετία! Παρά ταύτα, η ένωσή τους έμελλε να γίνει ένα από τα σπάνια ρομάντζα των διασημοτήτων που άντεξαν στον χρόνο, με το ζευγάρι να μετρά 50 ακριβώς χρόνια κοινής συζυγικής ζωής, μέχρι να φύγει δηλαδή ο Πόντι από τη ζωή το 2007.
Το 1960, η Σοφία Λόρεν ανέλαβε τον ρόλο που θα χαρακτηριζόταν ως ο καλύτερος της καριέρας της, στο ιταλικό πολεμικό φιλμ του ντε Σίκα «Οι δύο γυναίκες». Η ταινία εκτόξευσε τη Λόρεν στην παγκόσμια επιτυχία εξασφαλίζοντάς της ταυτοχρόνως και το Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου. Τα υποκριτικά της χαρίσματα και το ανείπωτο κάλλος της την έφεραν πια στην κορυφή του κόσμου! Και ήταν μάλιστα και η πρώτη ηθοποιός που κατακτούσε το βαρύτιμο τρόπαιο για ταινία σε ξένη γλώσσα! Καθ’ όλη τη διάρκεια του 1960, η Λόρεν συνέχισε να πρωταγωνιστεί σε ταινίες του ιταλικού, γαλλικού και αμερικανικού σινεμά, για τις ανάγκες μάλιστα του οποίου έμαθε αγγλικά μέσα σε 2 μήνες! Κι έτσι εγκαθίδρυσε τη φήμη της ως μια από τις κορυφαίες σταρ της γενιάς της αλλά και σύμβολο του σεξ διεθνούς βεληνεκούς. Από τις ταινίες της εποχής ξεχωρίζουν το «Χθες, Σήμερα, Αύριο» (1963), το οποίο απέσπασε Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας, αλλά και ο εμβληματικός «Γάμος αλά Ιταλικά» (1964), που έφερε στην πρωταγωνίστριά του άλλη μια υποψηφιότητα για Όσκαρ Α’ Γυναικείου… Και βέβαια υπάρχει και το λαμπρό «Η Κόμισσα από το Χονγκ Κονγκ» (1967), η τελευταία ταινία του Τσάπλιν, όπου πρωταγωνίστησε η Λόρεν δίπλα στον Μάρλον Μπράντο… Στη δεκαετία του 1970 η Λόρεν επέστρεψε στην Ιταλία και πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της περιόδου μετρώντας τη μια ιταλική κινηματογραφική επιτυχία πίσω από την άλλη! Αυτή την εποχή φέρνει στον κόσμο τους δύο της γιους (1968 και 1969), για την ανατροφή των οποίων θα διέκοπτε τις καταιγιστικές κινηματογραφικές της υποχρεώσεις, ώστε να έχει χρόνο να τους μεγαλώσει όπως ονειρευόταν. Και βέβαια δεν έμεινε στάσιμη, αλλά ασχολήθηκε με διάφορα project και επιχειρηματικά σχέδια. Το 1981, για παράδειγμα, έγινε η πρώτη ντίβα του σινεμά που κυκλοφόρησε το δικό της άρωμα, ακολουθούμενο από σειρά περιποίησης προσώπου λίγο αργότερα. Το 1994 δοκίμασε τις δυνάμεις της και στη συγγραφή («Women and Beauty»), επιλέγοντας πια μια χούφτα καλά προσεγμένων ρόλων για να μη χάνει τη φόρμα της. Η Λόρεν συνέχισε να εμφανίζεται στο σινεμά (και ποτέ μα ποτέ στο θέατρο!) ως ζωντανός θρύλος πια της κινηματογραφίας, με τους ρόλους αυτής της περιόδου που ξεχωρίζουν να είναι στο «Prêt-à-Porter» (1994), το «Grumpier Old Men» (1995) και το «Nine» (2009)…
Σήμερα, κλείνοντας αισίως 82 χρόνια ζωής, η μεγάλη κυρία του σινεμά δεν έχει χάσει καθόλου τη λάμψη που την καθιέρωσε στο παγκόσμιο στερέωμα: με περισσότερες από 100 ταινίες στο ενεργητικό της και πάνω από 50 χρόνια στα φώτα της δημοσιότητας, παραμένει μια γνήσια Ιταλίδα, πιστή στις «ταπεινές» αρχές του χωριού της. Κάτι που φαίνεται φυσικά από του ρόλους που την ανέδειξαν, «γήινα» δηλαδή πλάσματα και όχι εξωπραγματικές και επιτηδευμένες σεξοβόμβες. Όπως το ήθελαν και οι σκηνοθέτες με τους οποίους συνεργάστηκε: «Η Σοφία είναι πιθανώς το μόνο αστέρι του σινεμά που δεν ξέχασε ποτέ από πού ήρθε». Κάτοικος Γενεύης τώρα, η Λόρεν δεν έχει χάσει καθόλου τη δίψα και την όρεξη για ζωή, συνεχίζοντας να μαγειρεύει τις περίφημες μακαρονάδες για τα δυο της παιδιά και τα τέσσερα εγγόνια της…
Η ζωή της με τον Πόντι, ο έρωτας με τον Κάρι Γκράντ και η αυτοβιογραφία της
Γνωρίστηκαν σε ένα διαγωνισμό ομορφιάς. Εκείνος ήταν κριτής (παλαιότερα ήταν δικηγόρος, μετά αυτός που ανακάλυψε τη Gina Lollobrigida και έπειτα παραγωγός με σκηνοθέτες τους Federico Fellini, Jean-Luc Godard και Roman Polanski). Ο -37χρονος τότε- Carlo Ponti, είχε πει στην 15χρονη Sophia να "φτιάξει" τους γοφούς της, τη μύτη της για να δει προκοπή (της είπε πως και το πρόσωπο της ήταν πολύ μακρύ, αλλά για αυτό δεν μπορούσε να κάνει κάτι). Εκείνη τον αγνόησε. Η μόνη συμβουλή που δέχθηκε ήταν το "μάθε αγγλικά". Είκοσι ημέρες αργότερα, μπορούσε να συνεννοηθεί και σε αυτή τη γλώσσα. Όταν εκείνη "έκλεισε" τα 19, έγιναν εραστές. "Μόλις τον γνώρισα, ένιωσα πως ήμουν σπίτι. Αναρωτήθηκα γιατί νιώθω έτσι. Ήταν γιατί τον εμπιστεύτηκα από την πρώτη στιγμή. Ήμουν μικρή και τότε δεν ήταν τα πράγματα όπως τώρα. Πέρασαν μήνες για να βρεθούμε ως ζευγάρι, αλλά με είχε κάνει να αισθανθώ αυτοπεποίθηση". Της έμαθε πολλά. "Μια μέρα μου αγόρασε ένα κοστούμι και μου είπε "θα φοράς πάντα κοστούμια, γιατί σου πάνε πάρα πολύ. Αναδεικνύουν τη λεπτή και φιλήδονη φιγούρα σου". Είχα κόψει τα μαλλιά μου για να μοιάσω σε μια επιτυχημένη ηθοποιό της εποχής -στη Lucia Bose- και το σχόλιο του ήταν "να έχεις πάντα μακριά μαλλιά. Κάθε φορά που έκανα κάτι που του άρεσε, σχολίαζε "να το κάνεις πάντα αυτό". Μου έδινε ώθηση, ήταν προστατευτικός, εξαφάνιζε τις ανασφάλειες μου. Ήξερα ότι θα με φροντίσει, πως θα μου προσφέρει ό,τι κανείς άλλος". Ούτε ο Grant, ο οποίος της είχε κάνει και πρόταση γάμου; "Κατ' αρχάς ήταν ένας θαυμάσιος άνθρωπος, γοητευτικός, με χιούμορ και καλούς τρόπους..Ήταν πραγματικά ερωτευμένος μαζί μου. Εκείνη την περίοδο όμως, αισθανόμουν λίγο αδύναμη από τη ζωή μου με τον Carlo και τη σχέση μου με τον Cary. Όταν όμως, έφτασε η στιγμή να διαλέξω, προτίμησα τον Carlo. Σκέφτηκα πως ανήκει στον κόσμο μου. Φοβήθηκα την αλλαγή, να παντρευτώ κάποιον που δεν ήταν Ιταλός, από την περιοχή μου. Θα ένιωθα τελείως χαμένη. Ίσως είχα δίκιο (παύση). Ήμουν σίγουρη ότι είχα δίκιο. Ο Cary άνηκε σε έναν άλλον κόσμο, στην Αμερική. Σε κόσμο που είχα νιώσει ότι δεν θα ταιριάξω ποτέ, δεν θα είχα μέλλον εκεί εξαιτίας της εθνικότητας μου. Όταν τελείωσε η ταινία, ανταλλάξαμε τηλέφωνα. Είπε θα τηλεφωνήσει. Είχε έλθει στα γυρίσματα της επόμενης ταινίας μου. Είχε έλθει και στη Νέα Υόρκη, όταν έκανα εκεί μια ταινία. Ήλθε σπίτι. Στο σπίτι που είχαμε με τον Carlo. Είχαμε αποκτήσει ήδη το πρώτο μας παιδί". Ο Carlo Hubert Leone Ponti Jr. γεννήθηκε στις 29/12/1968 (είναι διευθυντής ορχήστρας) και ο Edoardo στις 6/1/1973 (είναι συγγραφέας και σκηνοθέτης). Της χάρισαν τέσσερα εγγόνια.Προσπαθούσε για χρόνια να τεκνοποιήσει (να έχει μια φυσιολογική οικογένεια, μια φυσιολογική ζωή), αλλά είχε σταθεί αδύνατο. Είχε δυο αποβολές και ένας γιατρός της είχε πει πως δεν θα κάνει ποτέ παιδιά. "Μετά γνώρισα έναν θαυμάσιο επιστήμονα που διαπίστωσε πως οι αποβολές οφείλονταν σε μια ανισορροπία των ορμονών. Μου έλειπε οιστρογόνο. Μου έκανε ενέσεις και έμεινα έγκυος". Της συνέστησαν ξεκούραση. Κλείστηκε σε ένα δωμάτιο, στο 18ο όροφο του Intercontinental, κοντά στη Lake Geneva. Δεν μιλούσε καν στο τηλέφωνο. Τα έκανε όλα η γραμματέας της, Ines Bruscia. μετά τη γέννα, έδωσε συνέντευξη Τύπου στο αμφιθέατρο του νοσοκομείου. Εμφανίστηκε πάνω σε τροχήλατο κρεβάτι, με το μωρό στην αγκαλιά της. Τις ερωτήσεις τις απάντησε ο γιατρός της. Τέσσερα χρόνια μετά -και έπειτα από πολλούς μήνες στο κρεβάτι- απέκτησε και τον Edoardo.
Γνωρίστηκαν σε ένα διαγωνισμό ομορφιάς. Εκείνος ήταν κριτής (παλαιότερα ήταν δικηγόρος, μετά αυτός που ανακάλυψε τη Gina Lollobrigida και έπειτα παραγωγός με σκηνοθέτες τους Federico Fellini, Jean-Luc Godard και Roman Polanski). Ο -37χρονος τότε- Carlo Ponti, είχε πει στην 15χρονη Sophia να "φτιάξει" τους γοφούς της, τη μύτη της για να δει προκοπή (της είπε πως και το πρόσωπο της ήταν πολύ μακρύ, αλλά για αυτό δεν μπορούσε να κάνει κάτι). Εκείνη τον αγνόησε. Η μόνη συμβουλή που δέχθηκε ήταν το "μάθε αγγλικά". Είκοσι ημέρες αργότερα, μπορούσε να συνεννοηθεί και σε αυτή τη γλώσσα. Όταν εκείνη "έκλεισε" τα 19, έγιναν εραστές. "Μόλις τον γνώρισα, ένιωσα πως ήμουν σπίτι. Αναρωτήθηκα γιατί νιώθω έτσι. Ήταν γιατί τον εμπιστεύτηκα από την πρώτη στιγμή. Ήμουν μικρή και τότε δεν ήταν τα πράγματα όπως τώρα. Πέρασαν μήνες για να βρεθούμε ως ζευγάρι, αλλά με είχε κάνει να αισθανθώ αυτοπεποίθηση". Της έμαθε πολλά. "Μια μέρα μου αγόρασε ένα κοστούμι και μου είπε "θα φοράς πάντα κοστούμια, γιατί σου πάνε πάρα πολύ. Αναδεικνύουν τη λεπτή και φιλήδονη φιγούρα σου". Είχα κόψει τα μαλλιά μου για να μοιάσω σε μια επιτυχημένη ηθοποιό της εποχής -στη Lucia Bose- και το σχόλιο του ήταν "να έχεις πάντα μακριά μαλλιά. Κάθε φορά που έκανα κάτι που του άρεσε, σχολίαζε "να το κάνεις πάντα αυτό". Μου έδινε ώθηση, ήταν προστατευτικός, εξαφάνιζε τις ανασφάλειες μου. Ήξερα ότι θα με φροντίσει, πως θα μου προσφέρει ό,τι κανείς άλλος". Ούτε ο Grant, ο οποίος της είχε κάνει και πρόταση γάμου; "Κατ' αρχάς ήταν ένας θαυμάσιος άνθρωπος, γοητευτικός, με χιούμορ και καλούς τρόπους..Ήταν πραγματικά ερωτευμένος μαζί μου. Εκείνη την περίοδο όμως, αισθανόμουν λίγο αδύναμη από τη ζωή μου με τον Carlo και τη σχέση μου με τον Cary. Όταν όμως, έφτασε η στιγμή να διαλέξω, προτίμησα τον Carlo. Σκέφτηκα πως ανήκει στον κόσμο μου. Φοβήθηκα την αλλαγή, να παντρευτώ κάποιον που δεν ήταν Ιταλός, από την περιοχή μου. Θα ένιωθα τελείως χαμένη. Ίσως είχα δίκιο (παύση). Ήμουν σίγουρη ότι είχα δίκιο. Ο Cary άνηκε σε έναν άλλον κόσμο, στην Αμερική. Σε κόσμο που είχα νιώσει ότι δεν θα ταιριάξω ποτέ, δεν θα είχα μέλλον εκεί εξαιτίας της εθνικότητας μου. Όταν τελείωσε η ταινία, ανταλλάξαμε τηλέφωνα. Είπε θα τηλεφωνήσει. Είχε έλθει στα γυρίσματα της επόμενης ταινίας μου. Είχε έλθει και στη Νέα Υόρκη, όταν έκανα εκεί μια ταινία. Ήλθε σπίτι. Στο σπίτι που είχαμε με τον Carlo. Είχαμε αποκτήσει ήδη το πρώτο μας παιδί". Ο Carlo Hubert Leone Ponti Jr. γεννήθηκε στις 29/12/1968 (είναι διευθυντής ορχήστρας) και ο Edoardo στις 6/1/1973 (είναι συγγραφέας και σκηνοθέτης). Της χάρισαν τέσσερα εγγόνια.Προσπαθούσε για χρόνια να τεκνοποιήσει (να έχει μια φυσιολογική οικογένεια, μια φυσιολογική ζωή), αλλά είχε σταθεί αδύνατο. Είχε δυο αποβολές και ένας γιατρός της είχε πει πως δεν θα κάνει ποτέ παιδιά. "Μετά γνώρισα έναν θαυμάσιο επιστήμονα που διαπίστωσε πως οι αποβολές οφείλονταν σε μια ανισορροπία των ορμονών. Μου έλειπε οιστρογόνο. Μου έκανε ενέσεις και έμεινα έγκυος". Της συνέστησαν ξεκούραση. Κλείστηκε σε ένα δωμάτιο, στο 18ο όροφο του Intercontinental, κοντά στη Lake Geneva. Δεν μιλούσε καν στο τηλέφωνο. Τα έκανε όλα η γραμματέας της, Ines Bruscia. μετά τη γέννα, έδωσε συνέντευξη Τύπου στο αμφιθέατρο του νοσοκομείου. Εμφανίστηκε πάνω σε τροχήλατο κρεβάτι, με το μωρό στην αγκαλιά της. Τις ερωτήσεις τις απάντησε ο γιατρός της. Τέσσερα χρόνια μετά -και έπειτα από πολλούς μήνες στο κρεβάτι- απέκτησε και τον Edoardo.
Παντρεύτηκε τον Ponti το 1957, αλλά ο γάμος νομιμοποιήθηκε δέκα χρόνια μετά. Σε αυτό το διάστημα, έχει ομολογήσει πως είχε σκεφτεί να πει το "ναι" στον Grant. Γιατί όμως, ταλαιπωρήθηκε με τον Ponti; Επειδή εκείνος δεν είχε χωρίσει από την πρώτη του γυναίκα (και μητέρα των δυο παιδιών τους), Giuliana. Τότε το "διαζύγιο" ήταν άγνωστη λέξη για τους Καθολικούς -ακόμα και τώρα αν κάνεις αίτηση διαζυγίου σήμερα, θα εξεταστεί το 2019, με την τριετία αυτή να αφορά στην άρνηση της Εκκλησίας να χωρίσει αυτούς που ένωσε ο Θεός. Eίχαν κάνει την επανάσταση τους, ανταλλάσσοντας όρκους αιώνιας πίστης, δια εκπροσώπων (βλ. δυο δικηγόρους), στο δημαρχείο του Ciudad Juárez στο Mexico. Η είδηση κυκλοφόρησε και το γεγονός καταδικάστηκε από την επίσημη εφημερίδα του Vaticano, την L' Osservatore della Domenica.Ένας κάτοικος του Μιλάνο, όπου ζούσε το ζευγάρι, απήγγειλε στον Pronti η κατηγορία του δίγαμου (εκείνη κατηγορήθηκε για "παλλακίδα") και ζήτησε την εγκληματική δίωξη του ζεύγους "για να διαφυλαχθεί ο θεσμός του γάμου στην Ιταλία". Για τα επόμενα οκτώ χρόνια, οι δυο τους θα προσπαθούσαν να κατευνάσουν τα πνεύματα. Είχαν εξοριστεί από τη χώρα τους και ζούσαν στη γαλλική Riviera και την Ελβετία. "Δεν μετανιώνω για τίποτα, γιατί ήμουν ερωτευμένη με τον άνδρα μου. Δεν ήθελα να κάνω ένα τέτοιο βήμα και να ζήσω με έναν γίγαντα, όπως ήταν ο Cary, σε μια ξένη χώρα, αν και το σκέφτηκα". Έμεινε εκεί που ήταν και διεκδίκησε το δικαίωμα της να ζήσει -επιτέλους- ως φυσιολογικός άνθρωπος. Προφανώς και το "φυσιολογικός άνθρωπος" ήταν υπερεκτιμημένο. Μια φορά που ο Grant της είχε στείλει λουλούδια, ο Ponti την είχε χαστουκίσει δημοσίως. Εκείνη είχε σχολιάσει "μέσα μου ήξερα ότι για κάποιο λόγο, το άξιζα". Στο μυαλό της, τέτοιου είδους ενέργειες ήταν ενδείξεις πως ο άνδρας της, την αγαπά. Πολύ.
Το 1962 οι δικηγόροι του Ponti ανακάλυψαν ένα "παραθυράκι": ο πρώτος γάμος του δεν είχε μάρτυρες και άρα ήταν άκυρος. Εκείνος πήρε τη Sophia και επέστρεψαν αμέσως στη Ρώμη, όπου ζούσαν καθημερινά υπό την απειλή της σύλληψης. Κρύβονταν σε διαμερίσματα, νοίκιαζαν άλλα με ψευδώνυμα και εμφανίζονταν... από την πίσω πόρτα (ή χώρια) όπου τους καλούσαν. Σε κλειστό κύκλο, γιατί δημόσια δεν εμφανίστηκαν ποτέ και πουθενά. Το 1966 παντρεύτηκαν στη Γαλλία και πήραν τη γαλλική υπηκοότητα. Το μυστήριο ωστόσο, δεν έγινε σε εκκλησία. Δεν ήταν γραφτό. "Ως παιδιά άγαμης μητέρας, δεν είχαμε αυτό το δικαίωμα" είχε εξηγήσει η αδελφή της, Maria, πριν προσθέσει "επιπροσθέτως, για χρόνια εξευτέλιζαν τη Sophia. Οπότε το παιδικό όνειρο είχε ήδη καταστραφεί". Όχι όμως και η σχέση. Το ζευγάρι έζησε μαζί 50 χρόνια, έως το θάνατο του Ponti, στις 10 Ιανουαρίου του 2007, σε ηλικία 94 χρόνων. Ποιο ήταν το μυστικό της σχέσης τους; "Η show business ήταν αυτό που κάναμε, όχι αυτό που ήμασταν", είχε πει εκείνη. "Δεν έχει φύγει ο πόνος, μου λείπει ακόμα πολύ, αλλά δεν μπορείς να τα έχεις όλα. Έτσι είναι η ζωή".
Το 1962 οι δικηγόροι του Ponti ανακάλυψαν ένα "παραθυράκι": ο πρώτος γάμος του δεν είχε μάρτυρες και άρα ήταν άκυρος. Εκείνος πήρε τη Sophia και επέστρεψαν αμέσως στη Ρώμη, όπου ζούσαν καθημερινά υπό την απειλή της σύλληψης. Κρύβονταν σε διαμερίσματα, νοίκιαζαν άλλα με ψευδώνυμα και εμφανίζονταν... από την πίσω πόρτα (ή χώρια) όπου τους καλούσαν. Σε κλειστό κύκλο, γιατί δημόσια δεν εμφανίστηκαν ποτέ και πουθενά. Το 1966 παντρεύτηκαν στη Γαλλία και πήραν τη γαλλική υπηκοότητα. Το μυστήριο ωστόσο, δεν έγινε σε εκκλησία. Δεν ήταν γραφτό. "Ως παιδιά άγαμης μητέρας, δεν είχαμε αυτό το δικαίωμα" είχε εξηγήσει η αδελφή της, Maria, πριν προσθέσει "επιπροσθέτως, για χρόνια εξευτέλιζαν τη Sophia. Οπότε το παιδικό όνειρο είχε ήδη καταστραφεί". Όχι όμως και η σχέση. Το ζευγάρι έζησε μαζί 50 χρόνια, έως το θάνατο του Ponti, στις 10 Ιανουαρίου του 2007, σε ηλικία 94 χρόνων. Ποιο ήταν το μυστικό της σχέσης τους; "Η show business ήταν αυτό που κάναμε, όχι αυτό που ήμασταν", είχε πει εκείνη. "Δεν έχει φύγει ο πόνος, μου λείπει ακόμα πολύ, αλλά δεν μπορείς να τα έχεις όλα. Έτσι είναι η ζωή".
Συχνά προέκυπταν δημοσιεύματα που ήθελαν τον Ponti να απατά τη Loren. Εκείνος είχε δηλώσει πως "για τα ΜΜΕ πάντα είμαι σε κάποια σχέση. Δεν θα σας πω ότι είμαι πιο καθαρός από το χιόνι, αλλά αν είχα όσες σχέσεις μου προσάπτουν, δεν θα είχα χρόνο για να δουλέψω. Προφανώς, τους ενοχλεί πως ο γάμος μας έχει ξεπεράσει κάθε προσδοκία. Είναι σαν να μας σιχαίνονται". Η ίδια είχε σχολιάσει "πάντα μας παρουσίαζαν ως άπιστους. Για χρόνια ζούσαμε σε διαφορετικά σπίτια, αλλά υπήρχε αγάπη μεταξύ μας και αυτό μας κράτησε". Το 1982 έζησαν άλλη μια περιπέτεια: ήταν τότε που η Loren καταδικάστηκε σε ένα μήνα φυλάκισης, για φοροδιαφυγή που φερόταν να 'χει κάνει το 1974. "Ήμουν αθώα και εκνευρισμένη που με καταδίκασαν για κάτι που δεν είχα κάνει. Το λάθος ήταν του φοροτεχνικού μου, ο οποίος είχε πεθάνει. Είχα παραδοθεί στις αρχές και πέρασα στη φυλακή 17 ημέρες". Την ημέρα της αποφυλάκισης της, έκανε μεγάλη έξοδο, με επίσημο ένδυμα, μεγάλα μαύρα γυαλιά και τέσσερις συνοδούς που μετέφεραν τις αποσκευές της σε μια ασημένια Mercedes, που την περίμενε. Μαζί με το σύζυγο της απαρνήθηκαν την ιταλική υπηκοότητα. Σαράντα χρόνια αργότερα (τον Οκτώβριο του 2013) ο αγώνας της -που φυσικά συνεχιζόταν- δικαιώθηκε. Τελικά, το 60% των εσόδων της ήταν το σωστό ποσοστό και όχι το 70%, όπως έλεγαν τότε οι εφοριακοί και βάσει εκείνων χρωστούσε 180.000 δολ. και αθωώθηκε.
Εξέδωσε την αυτοβιογραφία της (Sophia: Living and Loving), όταν ήταν μόλις 44 "γιατί από όταν ήμουν 20 άλλοι έγραφαν βιβλία για εμένα και εγώ δεν είχα το έλεγχο κανενός. Οπότε προέκυψαν ανακρίβειες που δημιούργησαν πολύ λανθασμένη εικόνα στο κοινό. Οπότε έκρινα πως θα ήταν χρήσιμο να γράψω την αλήθεια μου". Στην παρουσίαση του βιβλίου αυτού, την είχαν ρωτήσει αν νιώθει ποτέ μόνη. Είχε απαντήσει "ναι, ειδικά όταν είμαι ανάμεσα σε πολλούς ανθρώπους". Ακολούθησαν βιβλία με συνταγές ("και αναμνήσεις") και το 2014 το Yesterday, Today, Tomorrow: My life. Πρόσφατα αποφάσισε να κάψει όλα τα ημερολόγια που είχε ποτέ στη ζωή της. "Συνήθιζα να γράφω κάθε ημέρα. Είμαι Παρθένος στο ζώδιο, οπότε αντιλαμβάνεστε πως είμαι ενοχλητική και βαρετή. Είχα βρει λοιπόν, ένα και αποφάσισα να διαβάσω τι είχα γράψει πολλά χρόνια πριν. Βρήκα πολλά. Πολλές πολύ προσωπικές στιγμές που δεν ήθελα να "αφήσω". Έσκισα που λέτε, τη σελίδα. Μετά, έσκισα κι άλλη και τελικά τα έκαψα, γιατί κατέληξα στο ότι δεν ήθελα να υπάρχουν αυτά τα σημειωματάρια, όταν εγώ θα έχω φύγει. Έκτοτε, κάθε χρόνο γράφω μια φράση σήμερα, μια ημερομηνία σε ένα μήνα, ένα ραντεβού και στο τέλος της χρονιάς καταστρέφω το τετράδιο" και έτσι διασφαλίζει πως όταν θα "φύγει", θα εξαφανιστούν μαζί της όσα δεν θέλησε ποτέ να μοιραστεί με τον κόσμο. Θα έχουν μείνει μόνο όσα εκείνη θέλησε να κοινοποιήσει, όσα εκείνη διάλεξε να μάθουμε για τη Sophia Loren -αλλά όχι για τη Sophia Scicolone.
Εξέδωσε την αυτοβιογραφία της (Sophia: Living and Loving), όταν ήταν μόλις 44 "γιατί από όταν ήμουν 20 άλλοι έγραφαν βιβλία για εμένα και εγώ δεν είχα το έλεγχο κανενός. Οπότε προέκυψαν ανακρίβειες που δημιούργησαν πολύ λανθασμένη εικόνα στο κοινό. Οπότε έκρινα πως θα ήταν χρήσιμο να γράψω την αλήθεια μου". Στην παρουσίαση του βιβλίου αυτού, την είχαν ρωτήσει αν νιώθει ποτέ μόνη. Είχε απαντήσει "ναι, ειδικά όταν είμαι ανάμεσα σε πολλούς ανθρώπους". Ακολούθησαν βιβλία με συνταγές ("και αναμνήσεις") και το 2014 το Yesterday, Today, Tomorrow: My life. Πρόσφατα αποφάσισε να κάψει όλα τα ημερολόγια που είχε ποτέ στη ζωή της. "Συνήθιζα να γράφω κάθε ημέρα. Είμαι Παρθένος στο ζώδιο, οπότε αντιλαμβάνεστε πως είμαι ενοχλητική και βαρετή. Είχα βρει λοιπόν, ένα και αποφάσισα να διαβάσω τι είχα γράψει πολλά χρόνια πριν. Βρήκα πολλά. Πολλές πολύ προσωπικές στιγμές που δεν ήθελα να "αφήσω". Έσκισα που λέτε, τη σελίδα. Μετά, έσκισα κι άλλη και τελικά τα έκαψα, γιατί κατέληξα στο ότι δεν ήθελα να υπάρχουν αυτά τα σημειωματάρια, όταν εγώ θα έχω φύγει. Έκτοτε, κάθε χρόνο γράφω μια φράση σήμερα, μια ημερομηνία σε ένα μήνα, ένα ραντεβού και στο τέλος της χρονιάς καταστρέφω το τετράδιο" και έτσι διασφαλίζει πως όταν θα "φύγει", θα εξαφανιστούν μαζί της όσα δεν θέλησε ποτέ να μοιραστεί με τον κόσμο. Θα έχουν μείνει μόνο όσα εκείνη θέλησε να κοινοποιήσει, όσα εκείνη διάλεξε να μάθουμε για τη Sophia Loren -αλλά όχι για τη Sophia Scicolone.
Κάποιες από τις περίφημες ατάκες της"
Τα δυο μεγάλα πλεονεκτήματα που είχα όταν γεννήθηκα, ήταν πως γεννήθηκα έξυπνη και ότι γεννήθηκα φτωχή. Το αποτέλεσμα ήταν ότι εκτιμώ τη ζωή, πολύ περισσότερο".
"Είμαι σαν καμηλοπάρδαλη. Περπατώ και σαν καμηλοπάρδαλη, με το μακρύ λαιμό μου και τα ψηλά πόδια. Ξέρετε πως πρόκειται για ένα χαζό ζώο, έτσι;".
"Πρέπει να έχεις γεννηθεί sex symbol. Δεν μπορείς να γίνεις. Άπαξ και γεννηθείς με αυτό, το "έχεις" για όλη σου τη ζωή. Ακόμα και αν φτάσεις τα 100".
"Η ποιότητα της σεξουαλικότητας έρχεται από μέσα σου. Ή είναι εκεί ή δεν είναι. Δεν εξαρτάται από το στήθος σου, τους γοφούς σου ή το μέγεθος των χειλιών σου".
"Δεν υπάρχει πηγή νεότητας: είναι το μυαλό σου, τα ταλέντα σου, η δημιουργία που έχεις στη ζωή σου και οι ζωές των ανθρώπων που αγαπάς. Όταν μάθεις να συνδέεσαι με αυτήν την πηγή, θα 'χεις νικήσει πραγματικά το χρόνο".
"Πρέπει να ακολουθείς τους νόμους της ζωής. Μου αρέσει ο εαυτός μου, όπως είναι. Μου αρέσει το δέρμα μου. Δεν θέλω να μου το πάρει ένας πλαστικός χειρουργός. Για αυτό δεν μπορούσα ποτέ να κάνω κάτι".
"Είναι όμορφο να απολαμβάνεις τη ζωή. Να έχεις πάντα δίπλα σου τους ανθρώπους που σου αρέσουν, ανθρώπους με τους οποίους μπορείς να κάνεις μια όμορφη συζήτηση. Υπάρχουν τόσα θετικά που μπορείς να σκεφτείς".
"Ουδέποτε προσπάθησα να μπλοκάρω κάποιες από τις αναμνήσεις του παρελθόντος, μολονότι κάποιες είναι επώδυνες. Δεν μπορώ να καταλάβω τους ανθρώπους που κρύβουν το παρελθόν τους. Ό,τι ζεις, ό,τι ξεπερνάς σε βοηθά να γίνεις ο άνθρωπος που είσαι τώρα".
"Η ομορφιά είναι το πώς νιώθεις μέσα σου και αντανακλά στα μάτια σου. Δεν είναι κάτι που αφορά το σώμα".
"Τίποτα δεν κάνει μια γυναίκα πιο όμορφη, από το να πιστεύει πως είναι όμορφη".
"Αν δεν έχεις κλάψει, τα μάτια σου δεν μπορούν να είναι όμορφα".
"Όλοι είναι χρήσιμο να πιστεύουμε έως τα βάθη της ψυχής μας πως έχουμε μια ιδιαίτερη ομορφιά, την οποία δεν έχει κανείς άλλος. Και ότι είναι τόσο πολύτιμη που δεν πρέπει να την εγκαταλείψουμε. Αντίθετα, πρέπει να μάθουμε να την τιμούμε".
"Το sex appeal είναι 50% αυτό που έχεις και 50% αυτό που πιστεύει ο κόσμος πως έχεις"
"Ο σωστός τρόπος για να φας ένα πιάτο pasta είναι να την ρουφήξεις σαν να είσαι ηλεκτρική σκούπα. Ό,τι βλέπετε, το χρωστώ στα spaghetti".
"Το φόρεμα μιας γυναίκας πρέπει να είναι σαν συρματόπλεγμα: να εξυπηρετεί το σκοπό του, χωρίς να εμποδίζει τη θέα".
"Σε μια έξοδο, κάθε γυναίκα έχει τη δυνατότητα να γίνει καλλιτέχνης και η τέχνη, όπως είπε ο Αριστοτέλης, ολοκληρώνει αυτό που η φύση άφησε ανολοκλήρωτο".
"Έπειτα από όλα αυτά τα χρόνια, είμαι ακόμα στη διαδικασία του να ανακαλύψω τον εαυτό μου. Είναι καλύτερο να εξερευνάς τη ζωή και να κάνεις λάθη, από το να "παίζεις" με ασφάλεια. Τα λάθη είναι τα τέλη που πληρώνει, όποιος θέλει να ζήσει μια γεμάτη ζωή".
"Πολλοί λένε πως θέλουν πράγματα, αλλά στην πραγματικότητα δεν έχουν τη δύναμη και την πειθαρχία που χρειάζεται. Είναι αδύναμοι. Πιστεύω πως μπορείς να έχεις ό,τι θες, αν το θες πάρα πολύ".
"Το σεξ είναι σαν να πλένεις το πρόσωπο σου. Κάνεις κάτι, γιατί πρέπει να το κάνεις. Το σεξ χωρίς αγάπη, είναι κάτι τελείως ηλίθιο. Το σεξ ακολουθεί την αγάπη. Δεν προηγείται".
"Το να ξεχωρίζεις σε ένα δύσκολο επάγγελμα, προϋποθέτει μεγάλη πίστη στον εαυτό σου. Για αυτό βλέπετε κάποιους, περιορισμένου ταλέντου, αλλά με τεράστια εσωτερική θέληση, να πηγαίνουν πολύ πιο μακριά από το σημείο που φτάνει ένας απίστευτα ταλαντούχος άνθρωπος".
"Ένα από τα δεδομένα της ζωής είναι πως ένα παιδί που έχει ζήσει πόλεμο, δεν μπορεί ποτέ να συγκριθεί με ένα παιδί που δεν έχει ιδέα τι είναι πόλεμος -πέραν των όσων έχει δει στην τηλεόραση".
Τα δυο μεγάλα πλεονεκτήματα που είχα όταν γεννήθηκα, ήταν πως γεννήθηκα έξυπνη και ότι γεννήθηκα φτωχή. Το αποτέλεσμα ήταν ότι εκτιμώ τη ζωή, πολύ περισσότερο".
"Είμαι σαν καμηλοπάρδαλη. Περπατώ και σαν καμηλοπάρδαλη, με το μακρύ λαιμό μου και τα ψηλά πόδια. Ξέρετε πως πρόκειται για ένα χαζό ζώο, έτσι;".
"Πρέπει να έχεις γεννηθεί sex symbol. Δεν μπορείς να γίνεις. Άπαξ και γεννηθείς με αυτό, το "έχεις" για όλη σου τη ζωή. Ακόμα και αν φτάσεις τα 100".
"Η ποιότητα της σεξουαλικότητας έρχεται από μέσα σου. Ή είναι εκεί ή δεν είναι. Δεν εξαρτάται από το στήθος σου, τους γοφούς σου ή το μέγεθος των χειλιών σου".
"Δεν υπάρχει πηγή νεότητας: είναι το μυαλό σου, τα ταλέντα σου, η δημιουργία που έχεις στη ζωή σου και οι ζωές των ανθρώπων που αγαπάς. Όταν μάθεις να συνδέεσαι με αυτήν την πηγή, θα 'χεις νικήσει πραγματικά το χρόνο".
"Πρέπει να ακολουθείς τους νόμους της ζωής. Μου αρέσει ο εαυτός μου, όπως είναι. Μου αρέσει το δέρμα μου. Δεν θέλω να μου το πάρει ένας πλαστικός χειρουργός. Για αυτό δεν μπορούσα ποτέ να κάνω κάτι".
"Είναι όμορφο να απολαμβάνεις τη ζωή. Να έχεις πάντα δίπλα σου τους ανθρώπους που σου αρέσουν, ανθρώπους με τους οποίους μπορείς να κάνεις μια όμορφη συζήτηση. Υπάρχουν τόσα θετικά που μπορείς να σκεφτείς".
"Ουδέποτε προσπάθησα να μπλοκάρω κάποιες από τις αναμνήσεις του παρελθόντος, μολονότι κάποιες είναι επώδυνες. Δεν μπορώ να καταλάβω τους ανθρώπους που κρύβουν το παρελθόν τους. Ό,τι ζεις, ό,τι ξεπερνάς σε βοηθά να γίνεις ο άνθρωπος που είσαι τώρα".
"Η ομορφιά είναι το πώς νιώθεις μέσα σου και αντανακλά στα μάτια σου. Δεν είναι κάτι που αφορά το σώμα".
"Τίποτα δεν κάνει μια γυναίκα πιο όμορφη, από το να πιστεύει πως είναι όμορφη".
"Αν δεν έχεις κλάψει, τα μάτια σου δεν μπορούν να είναι όμορφα".
"Όλοι είναι χρήσιμο να πιστεύουμε έως τα βάθη της ψυχής μας πως έχουμε μια ιδιαίτερη ομορφιά, την οποία δεν έχει κανείς άλλος. Και ότι είναι τόσο πολύτιμη που δεν πρέπει να την εγκαταλείψουμε. Αντίθετα, πρέπει να μάθουμε να την τιμούμε".
"Το sex appeal είναι 50% αυτό που έχεις και 50% αυτό που πιστεύει ο κόσμος πως έχεις"
"Ο σωστός τρόπος για να φας ένα πιάτο pasta είναι να την ρουφήξεις σαν να είσαι ηλεκτρική σκούπα. Ό,τι βλέπετε, το χρωστώ στα spaghetti".
"Το φόρεμα μιας γυναίκας πρέπει να είναι σαν συρματόπλεγμα: να εξυπηρετεί το σκοπό του, χωρίς να εμποδίζει τη θέα".
"Σε μια έξοδο, κάθε γυναίκα έχει τη δυνατότητα να γίνει καλλιτέχνης και η τέχνη, όπως είπε ο Αριστοτέλης, ολοκληρώνει αυτό που η φύση άφησε ανολοκλήρωτο".
"Έπειτα από όλα αυτά τα χρόνια, είμαι ακόμα στη διαδικασία του να ανακαλύψω τον εαυτό μου. Είναι καλύτερο να εξερευνάς τη ζωή και να κάνεις λάθη, από το να "παίζεις" με ασφάλεια. Τα λάθη είναι τα τέλη που πληρώνει, όποιος θέλει να ζήσει μια γεμάτη ζωή".
"Πολλοί λένε πως θέλουν πράγματα, αλλά στην πραγματικότητα δεν έχουν τη δύναμη και την πειθαρχία που χρειάζεται. Είναι αδύναμοι. Πιστεύω πως μπορείς να έχεις ό,τι θες, αν το θες πάρα πολύ".
"Το σεξ είναι σαν να πλένεις το πρόσωπο σου. Κάνεις κάτι, γιατί πρέπει να το κάνεις. Το σεξ χωρίς αγάπη, είναι κάτι τελείως ηλίθιο. Το σεξ ακολουθεί την αγάπη. Δεν προηγείται".
"Το να ξεχωρίζεις σε ένα δύσκολο επάγγελμα, προϋποθέτει μεγάλη πίστη στον εαυτό σου. Για αυτό βλέπετε κάποιους, περιορισμένου ταλέντου, αλλά με τεράστια εσωτερική θέληση, να πηγαίνουν πολύ πιο μακριά από το σημείο που φτάνει ένας απίστευτα ταλαντούχος άνθρωπος".
"Ένα από τα δεδομένα της ζωής είναι πως ένα παιδί που έχει ζήσει πόλεμο, δεν μπορεί ποτέ να συγκριθεί με ένα παιδί που δεν έχει ιδέα τι είναι πόλεμος -πέραν των όσων έχει δει στην τηλεόραση".