Η πολυγραφότατη συγγραφέας με τα αστυνομικά βιβλία της έγινε η βασίλισσα του εγκλήματος, παρουσιάζοντας μας ιστορίες με μυστήριο, συγκλονιστικές λεπτομέρειες σχεδιασμό και απαράμιλλη κορύφωση δράσης. Με 80 μυθιστορήματα, 30 συλλογές διηγημάτων, 15 θεατρικά έργα και 6 αισθηματικά ρομάντζα, η ζωή της Κρίστι δείχνει να αναλώθηκε μέσα σε στοίβες από βιβλία. Πόσο αναληθές! Παντρεύτηκε δύο φορές, έκανε ταξίδια και αρχαιολογικές αποστολές σε μακρινά μέρη και έγινε επιτυχημένη επιχειρηματίας με τεράστια περιουσία και πωλήσεις δισεκατομμυρίων αντιτύπων.
'Μου αρέσει η ζωή. Κάποιες φορές ήμουν πνιγμένη μέσα στη θλίψη και την απελπισία,
αλλά μέσα από όλα αυτά, ένα ξέρω καλά: Να ζεις είναι απλά μεγαλειώδες"
αλλά μέσα από όλα αυτά, ένα ξέρω καλά: Να ζεις είναι απλά μεγαλειώδες"
Η Αγκάθα Μαίρη Κλαρίσσα Μίλερ, Λαίδη Μάλλοουαν (15 Σεπτεμβρίου 1890 - 12 Ιανουαρίου 1976), γνωστή κυρίως με το όνομα Αγκάθα Κρίστι, ήταν Αγγλίδα συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων.Γεννήθηκε στο Ντέβον της Αγγλίας. και μεγάλωσε στο Άσφιλντ, όπου έβγαλε το σχολείο και στη συνέχεια σπούδασε τραγούδι στο Παρίσι.Ένα καλοκαίρι όταν η Αγκάθα παραθέριζε με τη μητέρα της και τα δύο αδέρφια της στη Γαλλία, ένας ξεναγός καρφίτσωσε στο καπέλο της μία όμορφη πεταλούδα, η οποία δεν σταμάτησε να χτυπάει απελπισμένα τα φτερά της καθ’ όλη τη διάρκεια του περιπάτου τους, μέχρι να ξεψυχήσει. Το συμβάν αυτό, όπως αναφέρει πολλά χρόνια αργότερα στην αυτοβιογραφία της, σημάδεψε την παιδική ηλικία της καθώς ήταν η πρώτη της επαφή με το «έγκλημα». Το 1914, πριν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, παντρεύτηκε τον συνταγματάρχη Άρτσιμπαλντ Κρίστι, με τον οποίο απέκτησε μία κόρη. Όταν ο σύζυγός της αποστρατεύτηκε, η ίδια εργάστηκε ως βοηθός σε φαρμακείο, όπου έμαθε για τα δηλητήρια. Ίσως και για αυτό σε πολλά μυθιστορήματά της, τα δηλητήρια είχαν και εξέχουσα θέση στην πλοκή. Άρχισε να γράφει με την ενθάρρυνση της αδερφή της και στο πρώτο βιβλίο της, που κυκλοφόρησε το 1920 υπό τον τίτλο Η μυστηριώδης υπόθεση στο Στάιλς παρουσίασε για πρώτη φορά τον θρυλικό ντετέκτιβ Ηρακλή Πουαρό, ένα χαρακτήρα που εμφανίστηκε σε περισσότερα από 25 ακόμα μυθιστορήματά της.
Το δεύτερο βιβλίο της (Η Δολοφονία του Ρότζερ Ακρόυντ - 1926) βρέθηκε στην κορυφή του πίνακα πωλήσεων, και η ίδια μεταξύ των δημοφιλέστερων συγγραφέων. Παρά τη μεγάλη επιτυχίας της, μετά το θάνατο της μητέρας και του συζύγου της, η Άγκαθα Κρίστι εισήλθε σε μία περίοδο συναισθηματικής αναταραχής. Ένα βράδυ άφησε την κόρη της στην νταντά και έφυγε χωρίς να πει πού πάει. Το αυτοκίνητο της βρέθηκε την επόμενη μέρα εγκαταλελειμμένο. Αμέσως ξεκίνησε έρευνα για τον εντοπισμό της. Τελικά βρέθηκε έπειτα από 11 μέρες, σε μια ξενοδοχειακή μονάδα με ιαματικά λουτρά. Αν και είχε κάνει κράτηση με άλλο όνομα, το προσωπικό του ξενοδοχείου την αναγνώρισε και κάλεσε την οικογένεια της. Η Αγκάθα, ίσως από το χτύπημα με το αμάξι της, δεν θυμόταν τίποτα. Ούτε τον σύζυγό της, ούτε πώς βρέθηκε στα ιαματικά λουτρά. Όταν επέστρεψε πίσω στο Λονδίνο, δεν ανέφερε ποτέ ξανά αυτό το γεγονός.... Το 1930 παντρεύτηκε έναν αρχαιολόγο, το σερ Μαξ Μάλοουαν, δεκατέσσερα χρόνια μικρότερο της, τον οποίο συνόδευε στις αποστολές του στη Μέση Ανατολή, όπου και εξελίχθηκαν πολλά από τα μυθιστορήματά της. Εκεί δημιουργήθηκε και η Μις Μαρπλ, μία από τις πιο αγαπημένες της ηρωίδες
Το δεύτερο βιβλίο της (Η Δολοφονία του Ρότζερ Ακρόυντ - 1926) βρέθηκε στην κορυφή του πίνακα πωλήσεων, και η ίδια μεταξύ των δημοφιλέστερων συγγραφέων. Παρά τη μεγάλη επιτυχίας της, μετά το θάνατο της μητέρας και του συζύγου της, η Άγκαθα Κρίστι εισήλθε σε μία περίοδο συναισθηματικής αναταραχής. Ένα βράδυ άφησε την κόρη της στην νταντά και έφυγε χωρίς να πει πού πάει. Το αυτοκίνητο της βρέθηκε την επόμενη μέρα εγκαταλελειμμένο. Αμέσως ξεκίνησε έρευνα για τον εντοπισμό της. Τελικά βρέθηκε έπειτα από 11 μέρες, σε μια ξενοδοχειακή μονάδα με ιαματικά λουτρά. Αν και είχε κάνει κράτηση με άλλο όνομα, το προσωπικό του ξενοδοχείου την αναγνώρισε και κάλεσε την οικογένεια της. Η Αγκάθα, ίσως από το χτύπημα με το αμάξι της, δεν θυμόταν τίποτα. Ούτε τον σύζυγό της, ούτε πώς βρέθηκε στα ιαματικά λουτρά. Όταν επέστρεψε πίσω στο Λονδίνο, δεν ανέφερε ποτέ ξανά αυτό το γεγονός.... Το 1930 παντρεύτηκε έναν αρχαιολόγο, το σερ Μαξ Μάλοουαν, δεκατέσσερα χρόνια μικρότερο της, τον οποίο συνόδευε στις αποστολές του στη Μέση Ανατολή, όπου και εξελίχθηκαν πολλά από τα μυθιστορήματά της. Εκεί δημιουργήθηκε και η Μις Μαρπλ, μία από τις πιο αγαπημένες της ηρωίδες
Συνολικά, η Άγκαθα Κρίστι έγραψε περίπου 80 μυθιστορήματα, 30 συλλογές διηγημάτων και 15 θεατρικά έργα, καθώς και 6 αισθηματικά ρομάντζα με το ψευδώνυμο Μαίρη Γουέστμακοτ. Μέχρι το θάνατό της, στις 12 Ιανουαρίου του 1976, είχαν πωληθεί πάνω από 400 εκατομμύρια αντίτυπα των βιβλίων της, σε περισσότερες από 100 γλώσσες. Το 1971 τιμήθηκε με τον τίτλο της Λαίδης του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας Η τελευταία δημόσια εμφάνισή της έγινε το 1974, στην κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου Έγκλημα στο Όριεντ Εξπρές. Αν και η ταινία άρεσε στην Αγκάθα, το μόνο της παράπονο ήταν ότι το μουστάκι του Ηρακλή Πουαρό δεν ήταν τόσο «πλούσιο», όσο το φανταζόταν. Πέθανε από φυσικά αίτια στις 12 Ιανουαρίου του 1976, αφήνοντας μια τεράστια κληρονομιά στο είδος του αστυνομικού μυθιστορήματος κι έχοντας πουλήσει πάνω από δύο δισεκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως.... Τα βιβλία της για τον ντετέκτιβ Ηρακλή Πουαρό και την Μις Τζέιν Μαρπλ, της έδωσαν τον τίτλο της «Βασίλισσας του Εγκλήματος» και την έκαναν έναν από τους πιο σημαντικούς συγγραφείς στην εξέλιξη του λογοτεχνικού αυτού ρεύματος. Η Κρίστι εμπνεύστηκε τον χαρακτήρα του Βέλγου ερευνητή κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου. Στον Πρώτο Παγκόσμιο, πολλοί Βέλγοι πολίτες για να σωθούν και να αποφύγουν τις συνέπειες του πολέμου, ήρθαν στην Αγγλία ως πρόσφυγες. Ενός Βέλγος πρόσφυγας, πρώην αστυνομικός, θα ήταν εξαιρετικός ντετέκτιβ για να λύσει μυστήρια.
Παρόλο που οι Πουαρό και Μαρπλ είναι από τους πιο γνωστούς φανταστικούς ντετέκτιβ που επινόησε η Κρίστι, υπήρξαν κι άλλοι παρόμοιοι, όπως το ζευγάρι Τόμι και Τoυπενς, οι οποίοι, αντιθέτως με τους υπόλοιπους της ντετέκτιβ, τους αγγίζει ο χρόνος . Από τα πιο γνωστά μυθιστορήματα είναι η πρώτη τους εμφάνιση στο Σύντροφοι στο Έγκλημα και Οι Άγγελοι δεν Φλυαρούν. Άλλοι ντετέκτιβ της Κρίστι, όπως ο Πάρκερ Πάιν και ο κύριος Χάρλεϊ Κουττίν, εμφανίστηκαν σε σύντομες ιστορίες, αλλά υπόλοιποι, όπως ο αρχιεπιθεωρητής Τζαπ και η Αριάδνη Όλιβερ, συνόδευαν τους Πουαρό και Μαρπλ στα μυθιστορήματά τους. Το 1975 σκότωσε τους δύο αγαπημένους της ήρωες, τον Ηρακλή Πουαρό στο μυθιστόρημα Αυλαία και τη Μις Μάρπλ στο Sleeping Murder. Από τις σκηνικές επιτυχίες της Αγκάθα Κρίστι μεγαλύτερη είναι The Mousetrap (Η ποντικοπαγίδα), που παίζεται στο Λονδίνο από το 1952 μέχρι σήμερα και η θεατρική προσαρμογή του Ten Little Niggers (Δέκα μικροί νέγροι).
Τα περισσότερα από τα βιβλία της έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο , όπως το Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές και το Έγκλημα στον Νείλο. Επίσης πολλά έχουν μεταφερθεί στην τηλεόραση, στο ράδιο και έχουν εμπνεύσει ηλεκτρονικά παιχνίδια και κόμικς. Το 2007, ο Άγγλος συγγραφέας Μπράιαν Άλντις είπε ότι η Αγκάθα Κρίστι του είχε πει ότι έγραφε τα βιβλία της μέχρι το τελευταίο κεφάλαιο και μετά αποφάσιζε ποιος χαρακτήρας ήταν λιγότερο πιθανό να εκληφθεί ως ύποπτος. Μετά έκανε τις απαραίτητες αλλαγές στο κείμενο για να «ενοχοποιήσει» το χαρακτήρα αυτό.
Τα περισσότερα από τα βιβλία της έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο , όπως το Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές και το Έγκλημα στον Νείλο. Επίσης πολλά έχουν μεταφερθεί στην τηλεόραση, στο ράδιο και έχουν εμπνεύσει ηλεκτρονικά παιχνίδια και κόμικς. Το 2007, ο Άγγλος συγγραφέας Μπράιαν Άλντις είπε ότι η Αγκάθα Κρίστι του είχε πει ότι έγραφε τα βιβλία της μέχρι το τελευταίο κεφάλαιο και μετά αποφάσιζε ποιος χαρακτήρας ήταν λιγότερο πιθανό να εκληφθεί ως ύποπτος. Μετά έκανε τις απαραίτητες αλλαγές στο κείμενο για να «ενοχοποιήσει» το χαρακτήρα αυτό.
Ενδιαφέροντα..παραλειπόμενα της ζωής της
Η λεπτομέρεια στον τρόπο περιγραφής των δηλητηρίων ήταν τόσο αναλυτική και κατανοητή, που μετά τον θάνατο της, μέσα από τα βιβλία της βρέθηκε η λύση σε ένα έγκλημα. Ένα κοριτσάκι είχε αρρωστήσει και κανείς γιατρός δεν μπορούσε να εξηγήσει τι έφταιγε. Μία από τα νοσοκόμες του παιδιού, εκείνο τον καιρό διάβαζε το Ωχρό Άλογο της Αγκάθα Κρίστι. Στο βιβλίο ο χαρακτήρας είχε δηλητηριαστεί από θάλλιο. Το παιδί, εμφάνισε πολλά από τα συμπτώματα που προκαλεί αυτό το χημικό στοιχείο. Έτσι, η νοσοκόμα πρότεινε να εξετάσουν τα επίπεδα θαλλίου. Το μικρό κορίτσι είχε στον οργανισμό της θάλλιο 10 φορές περισσότερο από το επιτρεπτό!...
- Ξεκίνησε να γράφει μυθιστορήματα όταν η μεγαλύτερη αδερφή της τής είπε ότι δε μπορούσε, επειδή η πλοκή ήταν πολύ μπερδεμένη και δεν πίστευε ότι η Αγκάθα θα κατάφερνε να την «υφάνει».
- Η Αγκάθα Κρίστι εμπνεόταν τις ιστορίες της ενώ απολάμβανε το μπάνιο της στην βικτοριανή της μπανιέρα, μασουλώντας μήλα. Σταμάτησε αυτή τη συνήθεια όταν δεν της άρεσαν πια οι μπανιέρες που έφτιαχναν.
- Μιλώντας κάποτε για το πώς κατάφερνε να βγάζει τόσα πολλά βιβλία, η Αγκάθα είχε αποκαλέσει τον εαυτό της «μια τέλεια μηχανή που φτιάχνει λουκάνικα». Επί πολλά χρόνια έβγαζε δύο βιβλία το χρόνο, συν ένα ακόμη που κυκλοφορούσε πριν τις διακοπές των Χριστουγέννων.
- Ένα από τα βιβλία της περιείχε τόσο αληθοφανή στοιχεία, που η βρετανική υπηρεσία πληροφοριών (MI5) ξεκίνησε έρευνα. Στο μυθιστόρημα «N or M» που κυκλοφόρησε κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ένας χαρακτήρας με το όνομα Major Bletchley ισχυρίζεται ότι γνωρίζει απόρρητα μυστικά της Μ. Βρετανίας για τον πόλεμο. Ένας πολύ καλός φίλος της Αγκάθα Κρίστι, ο Dilly Knox, εργαζόταν σε κυβερνητική υπηρεσία στο Bletchley Park. Έτσι τα μέλη της MI5 αναρωτήθηκαν αν τα πολεμικά μυστικά που γνώριζε ο χαρακτήρας του βιβλίου ήταν πραγματικά στοιχεία που είχε διαρρεύσει ο Knox. Ο Knox τα αρνήθηκε όλα, όμως η μυστική υπηρεσία δεν πείστηκε. Αν η συγγραφέας δε γνώριζε τίποτα, γιατί είχε δώσει αυτό το όνομα το χαρακτήρα της; Ο Knox δέχτηκε να τη ρωτήσει και τελικά η MI5 ικανοποιήθηκε από την απάντησή της: «Bletchley; Αγαπητέ μου, είχε κολλήσει εκεί το τρένο μου από την Οξφόρδη στο Λονδίνο και πήρα την εκδίκησή μου δίνοντας το συγκεκριμένο όνομα σε έναν από τους λιγότερο αγαπητούς μου χαρακτήρες»
- Ο διάσημος χαρακτήρας της Αγκάθα Κρίστι, ο ντετέκτιβ Ηρακλής Πουαρό, είναι ο μοναδικός που... τού έγραψαν νεκρολογία στους New York Times.
Η λεπτομέρεια στον τρόπο περιγραφής των δηλητηρίων ήταν τόσο αναλυτική και κατανοητή, που μετά τον θάνατο της, μέσα από τα βιβλία της βρέθηκε η λύση σε ένα έγκλημα. Ένα κοριτσάκι είχε αρρωστήσει και κανείς γιατρός δεν μπορούσε να εξηγήσει τι έφταιγε. Μία από τα νοσοκόμες του παιδιού, εκείνο τον καιρό διάβαζε το Ωχρό Άλογο της Αγκάθα Κρίστι. Στο βιβλίο ο χαρακτήρας είχε δηλητηριαστεί από θάλλιο. Το παιδί, εμφάνισε πολλά από τα συμπτώματα που προκαλεί αυτό το χημικό στοιχείο. Έτσι, η νοσοκόμα πρότεινε να εξετάσουν τα επίπεδα θαλλίου. Το μικρό κορίτσι είχε στον οργανισμό της θάλλιο 10 φορές περισσότερο από το επιτρεπτό!...
- Ξεκίνησε να γράφει μυθιστορήματα όταν η μεγαλύτερη αδερφή της τής είπε ότι δε μπορούσε, επειδή η πλοκή ήταν πολύ μπερδεμένη και δεν πίστευε ότι η Αγκάθα θα κατάφερνε να την «υφάνει».
- Η Αγκάθα Κρίστι εμπνεόταν τις ιστορίες της ενώ απολάμβανε το μπάνιο της στην βικτοριανή της μπανιέρα, μασουλώντας μήλα. Σταμάτησε αυτή τη συνήθεια όταν δεν της άρεσαν πια οι μπανιέρες που έφτιαχναν.
- Μιλώντας κάποτε για το πώς κατάφερνε να βγάζει τόσα πολλά βιβλία, η Αγκάθα είχε αποκαλέσει τον εαυτό της «μια τέλεια μηχανή που φτιάχνει λουκάνικα». Επί πολλά χρόνια έβγαζε δύο βιβλία το χρόνο, συν ένα ακόμη που κυκλοφορούσε πριν τις διακοπές των Χριστουγέννων.
- Ένα από τα βιβλία της περιείχε τόσο αληθοφανή στοιχεία, που η βρετανική υπηρεσία πληροφοριών (MI5) ξεκίνησε έρευνα. Στο μυθιστόρημα «N or M» που κυκλοφόρησε κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ένας χαρακτήρας με το όνομα Major Bletchley ισχυρίζεται ότι γνωρίζει απόρρητα μυστικά της Μ. Βρετανίας για τον πόλεμο. Ένας πολύ καλός φίλος της Αγκάθα Κρίστι, ο Dilly Knox, εργαζόταν σε κυβερνητική υπηρεσία στο Bletchley Park. Έτσι τα μέλη της MI5 αναρωτήθηκαν αν τα πολεμικά μυστικά που γνώριζε ο χαρακτήρας του βιβλίου ήταν πραγματικά στοιχεία που είχε διαρρεύσει ο Knox. Ο Knox τα αρνήθηκε όλα, όμως η μυστική υπηρεσία δεν πείστηκε. Αν η συγγραφέας δε γνώριζε τίποτα, γιατί είχε δώσει αυτό το όνομα το χαρακτήρα της; Ο Knox δέχτηκε να τη ρωτήσει και τελικά η MI5 ικανοποιήθηκε από την απάντησή της: «Bletchley; Αγαπητέ μου, είχε κολλήσει εκεί το τρένο μου από την Οξφόρδη στο Λονδίνο και πήρα την εκδίκησή μου δίνοντας το συγκεκριμένο όνομα σε έναν από τους λιγότερο αγαπητούς μου χαρακτήρες»
- Ο διάσημος χαρακτήρας της Αγκάθα Κρίστι, ο ντετέκτιβ Ηρακλής Πουαρό, είναι ο μοναδικός που... τού έγραψαν νεκρολογία στους New York Times.
Οι ατάκες της
Είναι μια παράξενη σκέψη, αλλά μόνο όταν βλέπεις τους ανθρώπους να γελοιοποιούνται, συνειδητοποιείς πόσο πολύ τους αγαπάς.
Ένας αρχαιολόγος είναι ο καλύτερος σύζυγος: όσο πιο πολύ γερνάει μια γυναίκα, τόσο μεγαλύτερο το ενδιαφέρον που δείχνει.
Τα λόγια επινοήθηκαν για να μην αφήνουν τον άνθρωπο να σκέφτεται.*Όποτε υπάρχουν στη μέση πολλά λεφτά, δεν πρέπει να εμπιστεύεσαι κανέναν.
Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι είναι αποτυχημένοι γιατί τα πάνε τόσο καλά με τον εαυτό τους, που δεν σκοτίζονται.
Η καλύτερη στιγμή για να σχεδιάσεις ένα βιβλίο είναι ενώ πλένεις τα πιάτα.
Το ένστικτο είναι ένα υπέροχο πράγμα. Δεν μπορεί ούτε να ερμηνευθεί ούτε να αγνοηθεί.
Είναι γελοίο να τοποθετήσεις ένα αστυνομικό μυθιστόρημα στη Νέα Υόρκη. Η Νέα Υόρκη είναι από μόνη της ένα αστυνομικό μυθιστόρημα.
Ένα από τα πιο τυχερά πράγματα που μπορεί να συμβεί στη ζωή κάποιου, νομίζω, είναι να έχει μια ευτυχισμένη παιδική ηλικία.*Κάθε δολοφόνος είναι κατά πάσα πιθανότητα ο παλιός φίλος κάποιου.
Ό,τι έχει υπάρξει, συνεχίζει να πλανάται στην αιωνιότητα.
Αν κάποιος επιμένει πολύ αυστηρά στις αρχές του, στο τέλος δεν θα βλέπει σχεδόν κανέναν.
Τα σκυλιά είναι σοφά. Σέρνονται σε μια ήσυχη γωνιά για να γλείψουν τις πληγές τους και δεν επανέρχονται στον κόσμο παρά μόνο όταν είναι και πάλι ολόκληρα.
Είναι μια παράξενη σκέψη, αλλά μόνο όταν βλέπεις τους ανθρώπους να γελοιοποιούνται, συνειδητοποιείς πόσο πολύ τους αγαπάς.
Ένας αρχαιολόγος είναι ο καλύτερος σύζυγος: όσο πιο πολύ γερνάει μια γυναίκα, τόσο μεγαλύτερο το ενδιαφέρον που δείχνει.
Τα λόγια επινοήθηκαν για να μην αφήνουν τον άνθρωπο να σκέφτεται.*Όποτε υπάρχουν στη μέση πολλά λεφτά, δεν πρέπει να εμπιστεύεσαι κανέναν.
Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι είναι αποτυχημένοι γιατί τα πάνε τόσο καλά με τον εαυτό τους, που δεν σκοτίζονται.
Η καλύτερη στιγμή για να σχεδιάσεις ένα βιβλίο είναι ενώ πλένεις τα πιάτα.
Το ένστικτο είναι ένα υπέροχο πράγμα. Δεν μπορεί ούτε να ερμηνευθεί ούτε να αγνοηθεί.
Είναι γελοίο να τοποθετήσεις ένα αστυνομικό μυθιστόρημα στη Νέα Υόρκη. Η Νέα Υόρκη είναι από μόνη της ένα αστυνομικό μυθιστόρημα.
Ένα από τα πιο τυχερά πράγματα που μπορεί να συμβεί στη ζωή κάποιου, νομίζω, είναι να έχει μια ευτυχισμένη παιδική ηλικία.*Κάθε δολοφόνος είναι κατά πάσα πιθανότητα ο παλιός φίλος κάποιου.
Ό,τι έχει υπάρξει, συνεχίζει να πλανάται στην αιωνιότητα.
Αν κάποιος επιμένει πολύ αυστηρά στις αρχές του, στο τέλος δεν θα βλέπει σχεδόν κανέναν.
Τα σκυλιά είναι σοφά. Σέρνονται σε μια ήσυχη γωνιά για να γλείψουν τις πληγές τους και δεν επανέρχονται στον κόσμο παρά μόνο όταν είναι και πάλι ολόκληρα.