«Το πιο επικίνδυνο πράγμα για έναν καλλιτέχνη είναι το ταλέντο του»! Γεώργιος Σεφέρης
Συγγραφέας, ποιητής, σκηνοθέτης, αριστερός, ομοφυλόφιλος, ένθερμος οπαδός του ποδοσφαίρου, ο Παζολίνι ήταν ένα πρόσωπο που συνέλλεγε αντιφάσεις.
Συγγραφέας, ποιητής, σκηνοθέτης, αριστερός, ομοφυλόφιλος, ένθερμος οπαδός του ποδοσφαίρου, ο Παζολίνι ήταν ένα πρόσωπο που συνέλλεγε αντιφάσεις.
Ο σπουδαίος Ιταλός σκηνοθέτης, ποιητής, ηθοποιός, σεναριογράφος, δημοσιογράφος και θεωρητικός του κινηματογράφου αποτέλεσε μια από τις πλέον αμφιλεγόμενες και προκλητικές παρουσίες στον χώρο της τέχνης, αποκαλύπτοντας με εμμονή τα μαρτύρια και την απελπισία μιας ζωής στο περιθώριο, αυτής των καθημερινών ανθρώπων που δεν έχουν πρόσβαση στην επιτηδευμένη πολυτέλεια των μεγάλων σαλονιών.Η καθαρή ματιά του στον κόσμο και η άμεση και διαισθητική αλήθεια των ταινιών του τον μετατρέπουν περισσότερο σε κοινωνικό σχολιαστή, καθώς έβαλε στο στόχαστρο τον συντηρητισμό, τον πουριτανισμό, τη θρησκοληψία αλλά και τα φασιστικά ιδεώδη που συνεχίζουν να εμποτίζουν την κοινωνία, μιλώντας με παρρησία -αλλά και κυνικότητα- για κόσμους βυθισμένους στον ακραίο ερωτισμό και τα ανεξέλεγκτα πάθη. Πολυσχιδής προσωπικότητα, ο Παζολίνι είχε πει, μεταξύ άλλων: «Μου είπαν ότι έχω τρία είδωλα: τον Χριστό, τον Μαρξ και τον Φρόιντ. Αυτά είναι φόρμουλες. Το μόνο μου είδωλο είναι η πραγματικότητα.» Ο Πιερ Πάολο Παζολίνι γεννήθηκε στην Μπολόνια της Ιταλίας στις 5 Μαρτίου του 1922, χρονιά που ανεβαίνει στην εξουσία ο Μουσολίνι. Το γεγονός αυτό αποτελεί σταθμό και για την κοινωνική διάρθρωση της Ιταλίας που αλλάζει μορφή χάνοντας σιγά σιγά την αναγεννησιακή της παράδοση και καταντώντας χώρα μιας μάζας μικροαστών στα χέρια του μεγάλου κεφαλαίου και των μεγαλογαιοκτημόνων. Γι'αυτό το λόγο κιόλας ο Παζολίνι υπήρξε δηλωμένος Μαρξιστής και αμετανόητος αντιφασίστας.Σχεδόν όλες οι ταινίες του περιέχουν κοινωνικά και πολιτικά σχόλια για τα λαϊκά και αστικά στρώματα,τα οποία συμβαδίζουν με τις αρχές του Μαρξισμού,όπως Το θεώρημα(1968) και το Το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο. Πατέρας του ήταν ο Κάρλο Παζολίνι, υπαξιωματικός του πεζικού, γόνος παλιάς οικογένειας της Ραβέννας, μητέρα του η Σουζάνα Κολούσι, από οικογένεια εύπορων αγροτών, δασκάλα.
Αυτή ήταν η επιδίωξή μου" έλεγε για την ταινία "Σαλό", ο Παζολίνι.
"Να εξοργίσω, να θυμώσω τον θεατή. Στην αρχή θα στραφεί εναντίον της ταινίας, εναντίον μου.Ύστερα θα πει πως πρόκειται για ένα πορνό". Αυτό είναι μια βολική εξήγηση. Μερικοί όμως μπορεί να ξανασκεφτούν.
Ο φασισμός δεν καίει μόνο σάρκες. Μας "σπρώχνει" στον ολοκληρωτικό αφανισμό.
"Να εξοργίσω, να θυμώσω τον θεατή. Στην αρχή θα στραφεί εναντίον της ταινίας, εναντίον μου.Ύστερα θα πει πως πρόκειται για ένα πορνό". Αυτό είναι μια βολική εξήγηση. Μερικοί όμως μπορεί να ξανασκεφτούν.
Ο φασισμός δεν καίει μόνο σάρκες. Μας "σπρώχνει" στον ολοκληρωτικό αφανισμό.
Γράφει ο Παζολίνι στον Αιρετικό Εμπειρισμό:
"Τα πήγαινα ακόμα καλά με τον πατέρα μου. Ήμουνα ιδιαίτερα πεισματάρης και καπριτσιόζος (δηλαδή νευρωτικός), αλλά κατά βάθος καλός. Με τη μητέρα μου (έγκυο αλλά δεν το θυμάμαι) ήμουνα, όπως και σ' όλη μου τη ζωή, δεμένος με μια παθιασμένη αγάπη χωρίς ελπίδα.Είναι αλήθεια ότι μάνα και πατέρας απ' τη νηπιακή ηλικία επηρεάζουν διαμετρικά αντίθετα και με καθοριστικό τρόπο την ψυχοσύνθεση του παιδιού. Ο πατέρας διοικεί την οικογένεια με στρατιωτικό τρόπο. Τυραννικός κι αυταρχικός προκαλεί μόνο φόβο. "Γεμάτος πάθος, σεξουαλικότατος, βίαιος σαν χαρακτήρας" γράφει γι' αυτόν ο γιος του, "κατέληξε στη Λιβύη, χωρίς δεκάρα· έτσι άρχισε τη στρατιωτική καριέρα που τον καταπίεσε και τον παραμόρφωσε ψυχολογικά τόσο ώστε να τον σπρώξει στον έσχατο συντηρητισμό. Είχε ποντάρει τα πάντα πάνω στη φιλολογική μου καριέρα, από τότε που ήμουνα ακόμα παιδί, μιας και τα πρώτα μου ποιήματα τα έγραψα σε ηλικία εφτά χρονών. Είχε διαισθανθεί, ο κακομοίρης, αλλά δεν είχε προβλέψει τις ταπεινώσεις που θα συνόδευαν την επιτυχία μου"
"Τα πήγαινα ακόμα καλά με τον πατέρα μου. Ήμουνα ιδιαίτερα πεισματάρης και καπριτσιόζος (δηλαδή νευρωτικός), αλλά κατά βάθος καλός. Με τη μητέρα μου (έγκυο αλλά δεν το θυμάμαι) ήμουνα, όπως και σ' όλη μου τη ζωή, δεμένος με μια παθιασμένη αγάπη χωρίς ελπίδα.Είναι αλήθεια ότι μάνα και πατέρας απ' τη νηπιακή ηλικία επηρεάζουν διαμετρικά αντίθετα και με καθοριστικό τρόπο την ψυχοσύνθεση του παιδιού. Ο πατέρας διοικεί την οικογένεια με στρατιωτικό τρόπο. Τυραννικός κι αυταρχικός προκαλεί μόνο φόβο. "Γεμάτος πάθος, σεξουαλικότατος, βίαιος σαν χαρακτήρας" γράφει γι' αυτόν ο γιος του, "κατέληξε στη Λιβύη, χωρίς δεκάρα· έτσι άρχισε τη στρατιωτική καριέρα που τον καταπίεσε και τον παραμόρφωσε ψυχολογικά τόσο ώστε να τον σπρώξει στον έσχατο συντηρητισμό. Είχε ποντάρει τα πάντα πάνω στη φιλολογική μου καριέρα, από τότε που ήμουνα ακόμα παιδί, μιας και τα πρώτα μου ποιήματα τα έγραψα σε ηλικία εφτά χρονών. Είχε διαισθανθεί, ο κακομοίρης, αλλά δεν είχε προβλέψει τις ταπεινώσεις που θα συνόδευαν την επιτυχία μου"
Αλλά το καθοριστικό πρόσωπο στη ζωή του είναι η γλυκύτατη μητέρα, μόνιμο αντικείμενο λατρείας, στην οποία θα αφιερώσει μερικούς απ' τους πιο δυνατούς του στίχους. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε, έστω κι απ' αυτές τις λίγες ενδείξεις, τα σημάδια ενός τεράστιου οιδιπόδειου συμπλέγματος, του οποίο ο Παζολίνι είχε μια σπάνια όσο και ακραία επίγνωση. Το 1945 ο αδερφός του Γκουίντο δολοφονείται μαζί με άλλους συντρόφους του της αντάρτικης ομάδας Όζοπο, από Γιουγκοσλάβους αντάρτες.Το θάνατο του Γκουίντο τον κάνει ακόμα τραγικό το γεγονός ότι σε μια πρώτη φάση κατορθώνει να ξεφύγει πληγωμένος, αλλά προδίνεται, μπλοκάρεται και τελικά σκοτώνεται. Στα έργα του Παζολίνι βρίσκουμε μνήμες, πόνο, οίκτο και πένθος για το θάνατο εκείνο, ενω ο θάνατος του παλικαριού είναι ένα από τα πιο αγαπημένα και πονεμένα του θέματα στο Τα Παιδιά της Ζωής και στο Μια Ζωή Γεμάτη Βία, τα δύο μυθιστορήματα που έγραψε σε ρομανέσκο.
Με το τέλος του πολέμου ο πατέρας γυρίζει στην Καζάρσα. Το χάσμα ασυννενοησίας μεταξύ πατέρα απ' τη μια και μητέρας-γιου απ' την άλλη γίνεται ακόμα βαθύτερο. Την ίδια χρονιά ο Πιερ Πάολο παίρνει το δίπλωμα φιλολογίας απ' το πανεπιστήμιο της Μπολόνια με μια διατριβή πάνω στον Πάσκολι. Απ' το 1945 ως το 1949 διδάσκει στο γυμνάσιο του Βαλβασόνε, ενός μικρού χωριού κοντά στην Καζάρσα. Στις 18 Φεβρουαρίου 1945, ιδρύει με νεαρούς φοιτητές την Academiuta de lenga Furlana, μια μικρή ακαδημία σπουδών για τη γλώσσα και την κουλτούρα του Φριούλι. Η περίοδος του Φριούλι είχε σημαντική επίδραση στη ζωή του Παζολίνι ως διανοούμενου και ως ατόμου. Τα νεανικά αυτά χρόνια που έζησε στην αγαπημένη ατμόσφαιρα του χωριού, μελετώντας με πραγματικό ενδιαφέρον τις διάφορες εκδηλώσεις και εκφράσεις του αγροτικού κόσμου, θα τα μυθοποιήσει αργότερα (όπως θα μυθοποιήσει και τη νιότη του) και θα τα νιώσει αρχαϊκά, ιερά, αμόλυντα. Αυτή την αρχαϊκή φρεσκάδα του κόσμου που έρχεται σε άμεση επαφή με τη φύση θα κάνει μοντέλο και σκοπό του και θα προσπαθήσει να τα μεταδώσει στους άλλους.
Με το τέλος του πολέμου ο πατέρας γυρίζει στην Καζάρσα. Το χάσμα ασυννενοησίας μεταξύ πατέρα απ' τη μια και μητέρας-γιου απ' την άλλη γίνεται ακόμα βαθύτερο. Την ίδια χρονιά ο Πιερ Πάολο παίρνει το δίπλωμα φιλολογίας απ' το πανεπιστήμιο της Μπολόνια με μια διατριβή πάνω στον Πάσκολι. Απ' το 1945 ως το 1949 διδάσκει στο γυμνάσιο του Βαλβασόνε, ενός μικρού χωριού κοντά στην Καζάρσα. Στις 18 Φεβρουαρίου 1945, ιδρύει με νεαρούς φοιτητές την Academiuta de lenga Furlana, μια μικρή ακαδημία σπουδών για τη γλώσσα και την κουλτούρα του Φριούλι. Η περίοδος του Φριούλι είχε σημαντική επίδραση στη ζωή του Παζολίνι ως διανοούμενου και ως ατόμου. Τα νεανικά αυτά χρόνια που έζησε στην αγαπημένη ατμόσφαιρα του χωριού, μελετώντας με πραγματικό ενδιαφέρον τις διάφορες εκδηλώσεις και εκφράσεις του αγροτικού κόσμου, θα τα μυθοποιήσει αργότερα (όπως θα μυθοποιήσει και τη νιότη του) και θα τα νιώσει αρχαϊκά, ιερά, αμόλυντα. Αυτή την αρχαϊκή φρεσκάδα του κόσμου που έρχεται σε άμεση επαφή με τη φύση θα κάνει μοντέλο και σκοπό του και θα προσπαθήσει να τα μεταδώσει στους άλλους.
Τις παραμονές των εκλογών του 1948 ένα αγόρι εξομολογείται στον παπά της Καζάρσα ότι είχε σεξουαλικές σχέσεις με τον Παζολίνι. Αυτόματα η ζωή του νεαρού καθηγητή γίνεται αδύνατη στο στενό περίγυρο του χωριού. Φεύγει με τη μητέρα του στη Ρώμη κι εκεί, ζει χρόνια πάρα πολύ δύσκολα. "Υπήρξα ένας απ' αυτούς τους άνεργους που καταλήγουν στην αυτοκτονία" θα πει αργότερα. Στην αρχή έμενε στην Πιάτσα Κοσταγκούτι, μετά στο συνοικισμό Σαν Μάμολο, κοντά στις φυλακές Ρεμπίμπια.
Το 1954 εκδίδονται τα ποιήματα που είχε γράψει στο Φριούλι, σε μια συλλογή με τίτλο Η Πιο Ωραία Νιότη. Δύο χρόνια πριν είχε δημοσιευτεί μια σημαντική μελέτη του πάνω στην ποίηση με διάλεκτο του 19ου αιώνα, που είχε γράψει σε συνεργασία με τον Μάριο Ντ' Άρκο. Το 1955, ο Παζολίνι ιδρύει και δουλεύει μαζί με τους Ροβέρσι, Λεονέτι, Ρομάνο και Φορτίνι το φιλολογικό περιοδικό Οφιτσίνα (Officina) που παρά τη μικρή διάρκεια (κλείνει οριστικά το 1959 μετά από ένα άρθρο που έγραψε ο Παζολίνι εναντίον του Πάπα Πίου ΧΙΙ) παραμένει μια σπουδαία μαρτυρία μιας μερίδας Ιταλών διανοούμενων απέναντι σε προβλήματα που αντιμετωπίζoνταν απ' τους περισσότερους συντηρητικά και μονόπλευρα, χωρίς καμιά εναλλακτική λύση.Το 1955 εκδίδεται το μυθιστόρημα Τα Παιδιά της Ζωής, που υπήρξε η πρώτη του συγγραφική επιτυχία. Έδρασε και δημιούργησε σε πολλούς τομείς, αλλά σήμερα είναι περισσότερο γνωστός για τις ιδιαίτερες ταινίες του. Ακατόνε (1961), Μάμα Ρόμα (1962), Θεώρημα (1968), Μήδεια (1969) με πρωταγωνίστρια τη Μαρία Κάλλας, Το Δεκαήμερο (1971) και Σαλό ή 120 Μέρες στα Σόδομα (1976) είναι μερικές μόνο από τις κινηματογραφικές δημιουργίες του που ξεχωρίζουν για την ιδιαίτερη γλώσσα και τεχνική και κυρίως την ανθρωποκεντρική θεματολογία. Ο Παζολίνι συνδύαζε στις ταινίες του τα ανθρώπινα ψυχολογικά κίνητρα, τις σκοτεινές επιθυμίες και τα συμπλέγματα με το κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι, τους λαϊκούς αγώνες και τα πολιτικά δικαιώματα.Ιδιαίτερα το Σαλό, η τελευταία ταινία του πριν πεθάνει, που απεικονίζει μια ομάδα τεσσάρων ανδρών να βασανίζουν νεαρούς άνδρες και κοπέλες με κάθε τρόπο μέσα σε ένα σπίτι (είναι βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Μαρκήσιου Ντε Σαντ) είναι ένα ισχυρό σχόλιο πάνω στη βιαιότητα του ολοκληρωτισμού και θεωρείται μία από τις πιο σοκαριστικές ταινίες όλων των εποχών.
Φιλμογραφία
Το 1954 εκδίδονται τα ποιήματα που είχε γράψει στο Φριούλι, σε μια συλλογή με τίτλο Η Πιο Ωραία Νιότη. Δύο χρόνια πριν είχε δημοσιευτεί μια σημαντική μελέτη του πάνω στην ποίηση με διάλεκτο του 19ου αιώνα, που είχε γράψει σε συνεργασία με τον Μάριο Ντ' Άρκο. Το 1955, ο Παζολίνι ιδρύει και δουλεύει μαζί με τους Ροβέρσι, Λεονέτι, Ρομάνο και Φορτίνι το φιλολογικό περιοδικό Οφιτσίνα (Officina) που παρά τη μικρή διάρκεια (κλείνει οριστικά το 1959 μετά από ένα άρθρο που έγραψε ο Παζολίνι εναντίον του Πάπα Πίου ΧΙΙ) παραμένει μια σπουδαία μαρτυρία μιας μερίδας Ιταλών διανοούμενων απέναντι σε προβλήματα που αντιμετωπίζoνταν απ' τους περισσότερους συντηρητικά και μονόπλευρα, χωρίς καμιά εναλλακτική λύση.Το 1955 εκδίδεται το μυθιστόρημα Τα Παιδιά της Ζωής, που υπήρξε η πρώτη του συγγραφική επιτυχία. Έδρασε και δημιούργησε σε πολλούς τομείς, αλλά σήμερα είναι περισσότερο γνωστός για τις ιδιαίτερες ταινίες του. Ακατόνε (1961), Μάμα Ρόμα (1962), Θεώρημα (1968), Μήδεια (1969) με πρωταγωνίστρια τη Μαρία Κάλλας, Το Δεκαήμερο (1971) και Σαλό ή 120 Μέρες στα Σόδομα (1976) είναι μερικές μόνο από τις κινηματογραφικές δημιουργίες του που ξεχωρίζουν για την ιδιαίτερη γλώσσα και τεχνική και κυρίως την ανθρωποκεντρική θεματολογία. Ο Παζολίνι συνδύαζε στις ταινίες του τα ανθρώπινα ψυχολογικά κίνητρα, τις σκοτεινές επιθυμίες και τα συμπλέγματα με το κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι, τους λαϊκούς αγώνες και τα πολιτικά δικαιώματα.Ιδιαίτερα το Σαλό, η τελευταία ταινία του πριν πεθάνει, που απεικονίζει μια ομάδα τεσσάρων ανδρών να βασανίζουν νεαρούς άνδρες και κοπέλες με κάθε τρόπο μέσα σε ένα σπίτι (είναι βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Μαρκήσιου Ντε Σαντ) είναι ένα ισχυρό σχόλιο πάνω στη βιαιότητα του ολοκληρωτισμού και θεωρείται μία από τις πιο σοκαριστικές ταινίες όλων των εποχών.
Φιλμογραφία
- Ακατόνε (Accattone, 1961)
- Μάμα Ρόμα (Mamma Roma, 1962)
- Η Ρικότα, επεισόδιο απ' τη συλλογή RoGoPaG, (La ricotta, 1963)
- La rabbia, 1963)
- Το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (Il vangelo secondo Matteo, 1964)
- Πουλιά παλιόπουλα (Uccellacci e uccellini, 1966)
- Οιδίπους (Edipo re, 1967)
- Οι Μάγισσες (Le streghe — La Terra vista dalla Luna, 1967)
- Θεώρημα (Teorema, 1968)
- Χοιροστάσιο (Porcile, 1969)
- Μήδεια (Medea, 1969)
- Το Δεκάμερο (Il Decameron, 1971)
- Οι Μύθοι του Καντέρμπουρι (I Racconti di Canterbury, 1972)
- Χίλιες και Μία Νύχτες (Il fiore delle Mille e una Notte, 1974)
- Σαλό ή 120 Μέρες στα Σόδομα (Salò o le 120 giornate di Sodoma, 1976)
Ο θάνατος του Παζολίνι
Το ξημέρωμα της 2ας Νοεμβρίου του 1974 οι καραμπινιέροι ανακάλυπταν στην βρωμερή παραλία της Όστια, στις εκβολές του Τίβερη, έναν ηλιοψημένο χέρι θαμμένο στην άμμο. Από το πετσοκομμένο πρόσωπο κρέμονταν τα μισοξεριζωμένα αυτιά, το μέτωπο του ήταν κομματιασμένο και το σαγόνι του θρυμματισμένο. Αργότερα ανακάλυψαν ότι είχαν σπάσει δέκα πλευρά και το στέρνο του Παζολίνι. Διαβάζουμε στην ιατροδικαστική γνωμάτευση, που δημοσιεύθηκε στην Corriere de la Serra χρόνια αργότερα: «Το πτώμα ήταν μπρούμυτα, όταν βρέθηκε, το ένα χέρι του ματωμένο, το άλλο σκεπασμένο από το κορμί. Τα μαλλιά του κολλημένα από το αίμα, σκέπαζαν το πρόσωπο που ήταν γδαρμένο και σχισμένο. Το πρόσωπο παραμορφωμένο από το πρήξιμο και μελανιασμένο, από τους μώλωπες και τις πληγές. Μελανά και γεμάτα μώλωπες και κόκκινα από το αίμα ήταν και τα χέρια του. Τα δάχτυλα του αριστερού χεριού σπασμένα και κομμένα. Το αριστερό σαγόνι τσακισμένο. Η μύτη σπασμένη έγερνε προς τα δεξιά. Τα αυτιά κομμένα στη μέση και το αριστερό αυτί ξεριζωμένο. Βαθιές πληγές στους ώμους, στον θώρακα, στα ισχία, με φανερά τα ίχνη από λάστιχα του αυτοκινήτου, κάτω από το οποίο είχε συνθλιβεί. Ένα φρικτό σχίσιμο ανάμεσα στον λαιμό και στον αυχένα. Δέκα πλευρά σπασμένα, σπασμένο το στέρνο. Το συκώτι τρυπημένο σε δύο σημεία. Η καρδιά διαλυμένη» Ακριβώς 34 χρόνια μετά και η δολοφονία του Ιταλού σκηνοθέτη, συγγραφέα, ποιητή καλύπτεται από ένα πυκνό πέπλο. Ο 17χρονος Πίνο Πελόζι, μια αρσενική πόρνη, ομολόγησε τότε τον φόνο του Πιερ Πάολο Παζολίνι. Σήμερα στα 51 του ένας φιλήσυχος κηπουρός στην Ρώμη ήρε την αρχική του ομολογία στην ταινία της Ρομπέρτα Τόρε «Η νύχτα που πέθανε ο Παζολίνι». "Τον εκτέλεσαν. Ήταν πέντε. Τον έβριζαν! “Βρωμόπουστα”, “σκατοκομμούνι” και τον χτυπούσαν βίαια. Εμένα με είχαν ακινητοποιήσει. Δεν άγγιξα καν τον Παζολίνι, αντίθετα προσπάθησα να τον υπερασπιστώ". Δύο Σικελοί νεοφασίστες, οι αδελφοί Μπορσελίνο κατονομάστηκαν ως οι δολοφόνοι που εκτέλεσαν το συμβόλαιο θανάτου. Ανέκαθεν ο Πιερ Πάολο Παζολίνι ήταν μια ενοχλητική αλογόμυγα στα οπίσθια του «καθαρόαιμου φασισμού»! Δεν είναι παράλογο. Ο ατρόμητος Παζολίνι, ο ισχυρός του παγκόσμιου κινηματογράφου με τις διασυνδέσεις σε όλα τα στρώματα της Ιταλίας, ο μαρξιστής και αγωνιστής των δικαιωμάτων, δήλωνε ένα χρόνο πριν τον θάνατό του: «Ξέρω τα ονόματα των υπευθύνων, όλων αυτών που χειραγωγούν τους νεοφασίστες, όλων αυτών των γνωστών αγνώστων που είναι υπεύθυνοι για τα πρόσφατα εγκλήματα».
Ο Παζολίνι είναι θαμμένος στην Καζάρσα, στο αγαπημένο του Φριούλι.
Το ξημέρωμα της 2ας Νοεμβρίου του 1974 οι καραμπινιέροι ανακάλυπταν στην βρωμερή παραλία της Όστια, στις εκβολές του Τίβερη, έναν ηλιοψημένο χέρι θαμμένο στην άμμο. Από το πετσοκομμένο πρόσωπο κρέμονταν τα μισοξεριζωμένα αυτιά, το μέτωπο του ήταν κομματιασμένο και το σαγόνι του θρυμματισμένο. Αργότερα ανακάλυψαν ότι είχαν σπάσει δέκα πλευρά και το στέρνο του Παζολίνι. Διαβάζουμε στην ιατροδικαστική γνωμάτευση, που δημοσιεύθηκε στην Corriere de la Serra χρόνια αργότερα: «Το πτώμα ήταν μπρούμυτα, όταν βρέθηκε, το ένα χέρι του ματωμένο, το άλλο σκεπασμένο από το κορμί. Τα μαλλιά του κολλημένα από το αίμα, σκέπαζαν το πρόσωπο που ήταν γδαρμένο και σχισμένο. Το πρόσωπο παραμορφωμένο από το πρήξιμο και μελανιασμένο, από τους μώλωπες και τις πληγές. Μελανά και γεμάτα μώλωπες και κόκκινα από το αίμα ήταν και τα χέρια του. Τα δάχτυλα του αριστερού χεριού σπασμένα και κομμένα. Το αριστερό σαγόνι τσακισμένο. Η μύτη σπασμένη έγερνε προς τα δεξιά. Τα αυτιά κομμένα στη μέση και το αριστερό αυτί ξεριζωμένο. Βαθιές πληγές στους ώμους, στον θώρακα, στα ισχία, με φανερά τα ίχνη από λάστιχα του αυτοκινήτου, κάτω από το οποίο είχε συνθλιβεί. Ένα φρικτό σχίσιμο ανάμεσα στον λαιμό και στον αυχένα. Δέκα πλευρά σπασμένα, σπασμένο το στέρνο. Το συκώτι τρυπημένο σε δύο σημεία. Η καρδιά διαλυμένη» Ακριβώς 34 χρόνια μετά και η δολοφονία του Ιταλού σκηνοθέτη, συγγραφέα, ποιητή καλύπτεται από ένα πυκνό πέπλο. Ο 17χρονος Πίνο Πελόζι, μια αρσενική πόρνη, ομολόγησε τότε τον φόνο του Πιερ Πάολο Παζολίνι. Σήμερα στα 51 του ένας φιλήσυχος κηπουρός στην Ρώμη ήρε την αρχική του ομολογία στην ταινία της Ρομπέρτα Τόρε «Η νύχτα που πέθανε ο Παζολίνι». "Τον εκτέλεσαν. Ήταν πέντε. Τον έβριζαν! “Βρωμόπουστα”, “σκατοκομμούνι” και τον χτυπούσαν βίαια. Εμένα με είχαν ακινητοποιήσει. Δεν άγγιξα καν τον Παζολίνι, αντίθετα προσπάθησα να τον υπερασπιστώ". Δύο Σικελοί νεοφασίστες, οι αδελφοί Μπορσελίνο κατονομάστηκαν ως οι δολοφόνοι που εκτέλεσαν το συμβόλαιο θανάτου. Ανέκαθεν ο Πιερ Πάολο Παζολίνι ήταν μια ενοχλητική αλογόμυγα στα οπίσθια του «καθαρόαιμου φασισμού»! Δεν είναι παράλογο. Ο ατρόμητος Παζολίνι, ο ισχυρός του παγκόσμιου κινηματογράφου με τις διασυνδέσεις σε όλα τα στρώματα της Ιταλίας, ο μαρξιστής και αγωνιστής των δικαιωμάτων, δήλωνε ένα χρόνο πριν τον θάνατό του: «Ξέρω τα ονόματα των υπευθύνων, όλων αυτών που χειραγωγούν τους νεοφασίστες, όλων αυτών των γνωστών αγνώστων που είναι υπεύθυνοι για τα πρόσφατα εγκλήματα».
Ο Παζολίνι είναι θαμμένος στην Καζάρσα, στο αγαπημένο του Φριούλι.
Ο Γάλλος συγγραφέας, Ντομινίκ Φερναντέζ, ο οποίος έγραψε το βιβλίο "Εγώ, ο Πιερ Πάολο, στα χέρια του Αγγέλου" έλεγε ότι ο Παζολίνι δεν δάμασε τα πάθη του, παρότι γνώριζε ότι μέσα τους εμφώλευε ο κίνδυνος. "Αναζητούσε καινούριους συντρόφους κάθε βράδυ. Σε χώρους μάλιστα ιδιαίτερα επικίνδυνους, όπως ο σταθμός της Ρώμης, όπου συχνάζουν αρσενικές πόρνες και βασιλεύει η βία... Αγαπούσε να ερωτοτροπεί με τον κίνδυνο, αφού για είκοσι χρόνια ζούσε μ' αυτόν τον τρόπο. Του άρεσαν οι γνωριμίες, οι συναντήσεις, αυτό το είδος του ευκαιριακού έρωτα. Όσο κι αν φαίνεται περίεργο, δεν ήθελε ποτέ να κάνει έρωτα σ' ένα δωμάτιο, αλλά πάντα σ' ανοιχτό χώρο. Κι ο τόπος όπου δολοφονήθηκε είναι μια άθλια και βρωμερή παραλία κοντά στη Ρώμη, στις εκβολές του Τίβερη, ένα μέρος εγκαταλειμμένο -σωστή κόλαση. Εδώ είχε οδηγήσει τον δολοφόνο του, για να κάνουν έρωτα καταγής. Εξευτέλιζε τον εαυτό του με το να αρνείται ακόμα και την άνεση ενός δωματίου και πληρώνοντας τους εραστές του για να εξισορροπεί το βάρος της ενοχής του".
Τον Δεκέμβριο του 2010, ο πρώην δήμαρχος της Ρώμης και αρχηγός τότε του κεντροαριστερού κόμματος ζήτησε να ανοίξει εκ νέου η υπόθεση της δολοφονίας του Παζολίνι, ενώ οι δικηγόροι του ζητούν να γίνει εξέταση DNA στο αίμα που βρέθηκε στα ρούχα του σκηνοθέτη. Τα ρούχα … εκτίθενται σήμερα στο Μουσείο Εγκληματολογίας. "Ο θάνατος καθορίζει τη ζωή που έζησες" έλεγε ο Παζολίνι. "Η ζωή αποκτά νόημα όταν τελειώνει."
Επιλεκτική φιλμογραφία
«Χίλιες και μία νύχτες» (1973) Το τελευταίο μέρος της «Τριλογίας της Ζωής» για τον Παζολίνι, που είχε ξεκινήσει με το «Δεκαήμερο» (1971) και είχε συνεχιστεί με τους «Θρύλους του Καντέρμπουρι» (1972). Μια ιδιοσυγκρασιακή σύμπλευση τριών πολιτισμών, του περσικού, του αραβικού και του ινδικού, με όλα τα πρόσωπα όμως να φαίνονται εντελώς ασαφή και απροσδιόριστα, χωρίς καμία πρόδηλη ιστορική καταγωγή. Στο «Χίλιες και μία νύχτες» ο έρωτας αποποιείται τη χριστιανική ηθική που οδηγεί στο μίσος και στον αφανισμό του σώματος υπέρ της σωτηρίας της ψυχής.
«Μήδεια» (1969) Για τον δημιουργό, η ταινία αυτή σηματοδότησε το κλείσιμο των συμβολικών θεμάτων του, που είχαν φτάσει στην κορύφωσή τους με τον προγενέστερο «Βασιλιά Οιδίποδα». Επιχειρώντας μια σοβαρή, στα όρια του αντεργκράουντ εκτροπή του ευριπίδειου μύθου, ο Παζολίνι τοποθέτησε στο σενάριό του δύο διαφορετικές Μήδειες, μία Ελληνίδα και μία βάρβαρη, τη διττή δηλαδή υπόσταση του πρωτόγονου και του πολιτισμικού που συνυπάρχουν στο ίδιο πρόσωπο.
«Βασίλιας Οιδίποδας» (1967) Η διάχυτη νεωτεριστική τάση στις τέχνες της ρηξικέλευθης δεκαετίας του 1960 που βασιζόταν στον φωτισμό των απωθημένων ασυνείδητων βιωμάτων, στην απενοχοποίηση του σεξ και στην ανάδειξη του παρορμητισμού. Περισσότερο φροϋδικός και λιγότερο αρχέγονος, ο Παζολίνι έκανε μια ταινία για τα παιδικά του βιώματα και τον υφέρποντα ερωτισμό προς τη μάνα του.
«Το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο» (1964) Μέσα από μια διττή αναπαραστατική φόρμα, αυτήν του πιστού Μάρκου και αυτήν του άπιστου Παζολίνι, η ταινία διαθέτει σκηνές πρωτογονισμού αφενός και έντονου στυλιζαρίσματος αφετέρου, σαν ο δημιουργός να καταγράφει ντοκιμαντερίστικα τα τεκταινόμενα, αμφιβάλλοντας ανοιχτά για την αληθινή τους υπόσταση. Συμβάλλει σε όλο αυτό και η επιλογή των ερασιτεχνών ηθοποιών, όπως και ένα τελείως ανορθόδοξο πολυσυλλεκτικό σάουντρακ που περιλαμβάνει από Bach και Odetta μέχρι τη λειτουργία «Missa Luba» από το Κονγκό.
«Θεώρημα» (1968) Μια μιλανέζικη μεγαλοαστική οικογένεια, τυπικό μοντέλο καπιταλιστικής κοινότητας και δυτικοευρωπαϊκής ηθικής, χάνει κάθε ισορροπία εξαιτίας ενός νεαρού φιλοξενούμενου που μαγνητίζει ερωτικά όλα τα μέλη της, γυναίκες και άνδρες, οδηγώντας τους σε πράξεις πρωτόγνωρες. Ο Τέρενς Σταμπ είναι ένας μικρός θεός που ξυπνάει τα κοιμισμένα ένστικτα των αστών με ένα ερωτικό κέντρισμα, διαποτισμένο από μια αιρετική ιερότητα, κι εδώ ακριβώς έγκειται η πρωτοπορία, η τόλμη και η πρόκληση ολόκληρου του παζολινικού «Θεωρήματος»: η συνάρτηση σεξ και ιερότητας, η λανθάνουσα σχέση του καθενός με το Ιερό αλλά και ο έρωτας ως κυριότερη μορφή επικοινωνίας όλων των ανθρώπων.
«Σαλό ή 120 μέρες στα Σόδομα» (1975) Με το «Σαλό ή 120 μέρες στα Σόδομα», που είχε όλα τα χαρακτηριστικά του κύκνειου άσματος, ο Παζολίνι προφήτεψε ουσιαστικά τον ίδιο του τον θάνατο. Μεταφέροντας το έργο του Μαρκήσιου ντε Σαντ στη φασιστική Ιταλία, και πιο συγκεκριμένα στην εικοσάμηνη «δημοκρατία του Σαλό», τότε που ο Χίτλερ επανατοποθέτησε στην εξουσία τον Μουσολίνι, δημιούργησε ένα έργο ακραίας αφηγηματικής και εικονοπλαστικής βίας. Στην ταινία ο έρωτας αποκτά διπλή υπόσταση: από τη μία είναι μέσο εξουσίας και ιδιοποίησης της προσωπικότητας του άλλου, από την άλλη, όμως, όταν δύο νέοι ερωτεύονται ανεξέλεγκτα, αποκτά επαναστατική χροιά και φθοροποιό για την ιεραρχία στον εφιαλτικό φιλμικό μικρόκοσμο του «Σαλό».
«Χίλιες και μία νύχτες» (1973) Το τελευταίο μέρος της «Τριλογίας της Ζωής» για τον Παζολίνι, που είχε ξεκινήσει με το «Δεκαήμερο» (1971) και είχε συνεχιστεί με τους «Θρύλους του Καντέρμπουρι» (1972). Μια ιδιοσυγκρασιακή σύμπλευση τριών πολιτισμών, του περσικού, του αραβικού και του ινδικού, με όλα τα πρόσωπα όμως να φαίνονται εντελώς ασαφή και απροσδιόριστα, χωρίς καμία πρόδηλη ιστορική καταγωγή. Στο «Χίλιες και μία νύχτες» ο έρωτας αποποιείται τη χριστιανική ηθική που οδηγεί στο μίσος και στον αφανισμό του σώματος υπέρ της σωτηρίας της ψυχής.
«Μήδεια» (1969) Για τον δημιουργό, η ταινία αυτή σηματοδότησε το κλείσιμο των συμβολικών θεμάτων του, που είχαν φτάσει στην κορύφωσή τους με τον προγενέστερο «Βασιλιά Οιδίποδα». Επιχειρώντας μια σοβαρή, στα όρια του αντεργκράουντ εκτροπή του ευριπίδειου μύθου, ο Παζολίνι τοποθέτησε στο σενάριό του δύο διαφορετικές Μήδειες, μία Ελληνίδα και μία βάρβαρη, τη διττή δηλαδή υπόσταση του πρωτόγονου και του πολιτισμικού που συνυπάρχουν στο ίδιο πρόσωπο.
«Βασίλιας Οιδίποδας» (1967) Η διάχυτη νεωτεριστική τάση στις τέχνες της ρηξικέλευθης δεκαετίας του 1960 που βασιζόταν στον φωτισμό των απωθημένων ασυνείδητων βιωμάτων, στην απενοχοποίηση του σεξ και στην ανάδειξη του παρορμητισμού. Περισσότερο φροϋδικός και λιγότερο αρχέγονος, ο Παζολίνι έκανε μια ταινία για τα παιδικά του βιώματα και τον υφέρποντα ερωτισμό προς τη μάνα του.
«Το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο» (1964) Μέσα από μια διττή αναπαραστατική φόρμα, αυτήν του πιστού Μάρκου και αυτήν του άπιστου Παζολίνι, η ταινία διαθέτει σκηνές πρωτογονισμού αφενός και έντονου στυλιζαρίσματος αφετέρου, σαν ο δημιουργός να καταγράφει ντοκιμαντερίστικα τα τεκταινόμενα, αμφιβάλλοντας ανοιχτά για την αληθινή τους υπόσταση. Συμβάλλει σε όλο αυτό και η επιλογή των ερασιτεχνών ηθοποιών, όπως και ένα τελείως ανορθόδοξο πολυσυλλεκτικό σάουντρακ που περιλαμβάνει από Bach και Odetta μέχρι τη λειτουργία «Missa Luba» από το Κονγκό.
«Θεώρημα» (1968) Μια μιλανέζικη μεγαλοαστική οικογένεια, τυπικό μοντέλο καπιταλιστικής κοινότητας και δυτικοευρωπαϊκής ηθικής, χάνει κάθε ισορροπία εξαιτίας ενός νεαρού φιλοξενούμενου που μαγνητίζει ερωτικά όλα τα μέλη της, γυναίκες και άνδρες, οδηγώντας τους σε πράξεις πρωτόγνωρες. Ο Τέρενς Σταμπ είναι ένας μικρός θεός που ξυπνάει τα κοιμισμένα ένστικτα των αστών με ένα ερωτικό κέντρισμα, διαποτισμένο από μια αιρετική ιερότητα, κι εδώ ακριβώς έγκειται η πρωτοπορία, η τόλμη και η πρόκληση ολόκληρου του παζολινικού «Θεωρήματος»: η συνάρτηση σεξ και ιερότητας, η λανθάνουσα σχέση του καθενός με το Ιερό αλλά και ο έρωτας ως κυριότερη μορφή επικοινωνίας όλων των ανθρώπων.
«Σαλό ή 120 μέρες στα Σόδομα» (1975) Με το «Σαλό ή 120 μέρες στα Σόδομα», που είχε όλα τα χαρακτηριστικά του κύκνειου άσματος, ο Παζολίνι προφήτεψε ουσιαστικά τον ίδιο του τον θάνατο. Μεταφέροντας το έργο του Μαρκήσιου ντε Σαντ στη φασιστική Ιταλία, και πιο συγκεκριμένα στην εικοσάμηνη «δημοκρατία του Σαλό», τότε που ο Χίτλερ επανατοποθέτησε στην εξουσία τον Μουσολίνι, δημιούργησε ένα έργο ακραίας αφηγηματικής και εικονοπλαστικής βίας. Στην ταινία ο έρωτας αποκτά διπλή υπόσταση: από τη μία είναι μέσο εξουσίας και ιδιοποίησης της προσωπικότητας του άλλου, από την άλλη, όμως, όταν δύο νέοι ερωτεύονται ανεξέλεγκτα, αποκτά επαναστατική χροιά και φθοροποιό για την ιεραρχία στον εφιαλτικό φιλμικό μικρόκοσμο του «Σαλό».