Τι είναι αυτό που οδήγησε πολίτες σε όλο τον κόσμο να δίνουν το όνομα του Πάλμε σε δρόμους και σε πλατείες, ακόμα και στις πιο απομακρυσμένες χώρες του πλανήτη; Γιατί τόσα χρόνια από το θάνατό του, το έργο του Πάλμε εξακολουθεί να είναι επίκαιρο και οι ιδέες του να αποτελούν φάρο ελπίδας για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας οικονομικής και ηθικής κρίσης;
Ο Ούλοφ Πάλμε γεννήθηκε το 1927. Αν και γόνος της μεγάλης αστικής οικογένειας των Πάλμε, που είχε παίξει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία της σύγχρονης Σουηδίας, ο Πάλμε διάλεξε αντίθετο δρόμο. Οταν σε νεαρή ηλικία συνειδητοποίησε τι σημαίνει κοινωνική αδικία, αποφάσισε να ενταχθεί στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Σουηδίας. Δάσκαλός του ο επί είκοσι δύο χρόνια πρωθυπουργός της Σουηδίας Tage Erlander, που είχε πει ότι «πολιτικός σημαίνει ότι υπηρετείς το πιο ηθικό επάγγελμα στον κόσμο». Και ο Ούλοφ Πάλμε συμπλήρωνε: «Η πολιτική είναι θέμα αρχών...». Το 1969, σε ηλικία σαράντα δύο ετών, ο Πάλμε ανέλαβε την ηγεσία της Σουηδίας. Ηδη από το 1965, ως αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, είχε αναστατώσει τους διπλωματικούς κύκλους εντός και εκτός Σουηδίας, όταν καυτηρίασε την πολιτική της αμερικανικής κυβέρνησης στον πόλεμο του Βιετνάμ και αργότερα την εισβολή της Σοβιετικής Ενωσης στην Τσεχοσλοβακία.Η δραστηριότητα του Πάλμε τον έφερε στο επίκεντρο της παγκόσμιας αντιπαράθεσης. Υποστήριξε τα απελευθερωτικά κινήματα στη Λατινική Αμερική και στην Αφρική και δεν δίστασε να τονίζει τα δικαιώματα των Παλαιστινίων. Καυτηρίασε όσο κανένας άλλος τις διάφορες δικτατορίες και τα αυταρχικά καθεστώτα - της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Χιλής και της δικτατορίας στην Ελλάδα. «Δεν ταλαντευόμαστε σε θέματα αρχών, ούτε θα υποκύψουμε σε απειλές ή εξαναγκασμούς. Αν κάνουμε κάτι τέτοιο, θα ήταν καταστροφικό για το μέλλον της Σουηδίας», τόνιζε συχνά ο Πάλμε. Οι πολιτικές του θέσεις για την πορεία της οικονομίας και την ανάγκη για συνεργασία και αλληλοκατανόηση αποδείχθηκαν προφητικές όταν προειδοποιούσε ότι: «Η αστική τάξη παραμένει αδιάφορη και τυφλή. Δεν κατανοεί ότι η δύναμή της στηρίζεται σε κολόνες σε σαθρό έδαφος. Το πολιτικό κατεστημένο εθελοτυφλεί για όσα μπορούν να μας βρουν στο μέλλον. Αν δεν πάρουμε τώρα αναγκαία μέτρα, ο λογαριασμός που θα πρέπει να πληρώσουμε στο μέλλον θα είναι πολύ ακριβός. Οι πολιτικοί θα πρέπει να αναλάβουμε τις ευθύνες μας για τις συνέπειες...».
Τον Αύγουστο του 1970 τόνιζε: «Δεν είμαστε δογματικοί στα αιτήματά μας. Αυτό που επιζητούμε είναι ισορροπία ανάμεσα στις δυνάμεις της αγοράς και τα δικαιώματα των εργαζομένων...». Για τον Πάλμε η επιχείρηση ήταν ο τρίτος σημαντικός κρίκος μαζί με τους εργαζομένους και την πολιτεία. Σε ομιλία του προς τους επιχειρηματίες εξηγούσε ότι: «Αναγκαία προϋπόθεση για αμοιβαία εμπιστοσύνη και αλληλοκατανόηση είναι να μειώνονται συνεχώς οι οικονομικές διαφορές αντί να μεγαλώνουν. Σε αντίθετη περίπτωση, αυξάνονται οι κίνδυνοι για συγκρούσεις». Ομως ο Πάλμε την ίδια ώρα προειδοποιούσε για τα αρνητικά επακόλουθα της γραφειοκρατίας και της κακής δημόσιας διαχείρισης: «Ο δημόσιος τομέας, με όλα τα πλεονεκτήματα που μας προσφέρει για την καλή λειτουργία της κοινωνίας, πρέπει να διοικείται με σωστό τρόπο. Μόνο μια υγιής οικονομία μπορεί να στηρίξει τις πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Προτιμώ εύρωστες βιομηχανίες παρά στρατιές ανέργων...». Στη σουηδική Βουλή, στις 21/1/1970, ο Πάλμε ανέπτυξε τις θέσεις του για την ισότητα: «Είναι θέμα αρχών να στηρίζουμε με όλες μας τις δυνάμεις την προσπάθειά μας για ισότητα. Οποιαδήποτε αμφιβολία σε αυτή την προσπάθεια θα έβαζε σε κίνδυνο την πολιτική μας...
»Η προσπάθεια για ισότητα είναι επαναστατικό κίνημα! Διότι στόχο έχει να καταλύσει τα δεσμά που μας κληροδότησαν οι παλιές κοινωνίες. Οταν οι πολίτες αποκτούν ισότητα, μπορούν να αναπτύξουν και τις διαφορετικές τους δυνατότητες και μαζί να αλλάζουν συνεχώς την κοινωνία.
»Στόχος μας είναι να μειώσουμε όσο γίνεται τις ταξικές διαφορές. Είναι χρέος μας να αναζητούμε συνεχώς ένα καλύτερο αύριο για όλους, να καταθέτουμε συγκεκριμένες προτάσεις και με αντικειμενικό τρόπο να εξετάζουμε τις προϋποθέσεις για την υλοποίησή τους...
»Ομως: Αν σταματήσουμε να είμαστε οραματιστές, αν σταματήσουμε να αναζητούμε την ουτοπία, αν σταματήσουμε να δημιουργούμε στόχους για τους πολίτες, τότε όλη μας η προσπάθεια θα εξανεμιστεί και μαζί θα χαθεί η ηθική και η ιδεολογική μας δύναμη. Τότε το κόμμα μας θα χάσει την αίγλη του και την εμπιστοσύνη του λαού...
»Η υλοποίηση των πολιτικών ιδεών δεν είναι μόνο θέμα των ειδικών. Είναι θέμα του καθενός από εμάς. Αν η πολιτική αφεθεί μόνο στους πολιτικούς, τότε η πολιτική πεθαίνει και η κοινωνία θα μείνει μετέωρη!».
»Η προσπάθεια για ισότητα είναι επαναστατικό κίνημα! Διότι στόχο έχει να καταλύσει τα δεσμά που μας κληροδότησαν οι παλιές κοινωνίες. Οταν οι πολίτες αποκτούν ισότητα, μπορούν να αναπτύξουν και τις διαφορετικές τους δυνατότητες και μαζί να αλλάζουν συνεχώς την κοινωνία.
»Στόχος μας είναι να μειώσουμε όσο γίνεται τις ταξικές διαφορές. Είναι χρέος μας να αναζητούμε συνεχώς ένα καλύτερο αύριο για όλους, να καταθέτουμε συγκεκριμένες προτάσεις και με αντικειμενικό τρόπο να εξετάζουμε τις προϋποθέσεις για την υλοποίησή τους...
»Ομως: Αν σταματήσουμε να είμαστε οραματιστές, αν σταματήσουμε να αναζητούμε την ουτοπία, αν σταματήσουμε να δημιουργούμε στόχους για τους πολίτες, τότε όλη μας η προσπάθεια θα εξανεμιστεί και μαζί θα χαθεί η ηθική και η ιδεολογική μας δύναμη. Τότε το κόμμα μας θα χάσει την αίγλη του και την εμπιστοσύνη του λαού...
»Η υλοποίηση των πολιτικών ιδεών δεν είναι μόνο θέμα των ειδικών. Είναι θέμα του καθενός από εμάς. Αν η πολιτική αφεθεί μόνο στους πολιτικούς, τότε η πολιτική πεθαίνει και η κοινωνία θα μείνει μετέωρη!».
Η αλαζονεία ανήκε στους μεγάλους του εχθρούς. Αν και απέκτησε παγκόσμια ακτινοβολία, παρέμεινε πάντα ο απλός «Ούλοφ». Ο τρόπος ζωής του έγινε πρότυπο για το Σουηδό πολίτη. Η «δημοκρατία» για τον Πάλμε ήταν πάνω από όλα θέμα αρχών, και οι πολιτικοί έπρεπε να αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση. Ο Πάλμε είχε καταφέρει να στρέψει το πολιτικό κόστος στα κόμματα που επαγγέλλονταν μειώσεις φόρων, ακριβώς γιατί εκλαμβάνονταν ως υπονομευτικά της κοινωνικής συνοχής. Προσέγγιζε όλα τα επιμέρους θέματα με μια κοινωνιοκεντρική ματιά, μετατρέποντας τις αγορεύσεις του σε διαλέξεις κοινωνικής ηθικής. Ηταν ένας σπάνιος πολιτικός-παιδαγωγός, μία από τις μορφές που ο καθένας μας φαντάζεται διαβάζοντας τον Επιτάφιο του Περικλή. Δέσμευσε τη χώρα του να καταβάλλει το 1% του ΑΕΠ ως βοήθεια προς τις υπανάπτυκτες χώρες προκειμένου να ενεργοποιήσει μια διεθνή εκστρατεία κατά της φτώχειας. Πρωτοστατούσε στις πρωτοβουλίες ενάντια στους παράλογους εξοπλισμούς των δύο αντίπαλων πόλων της εποχής. Αναλάμβανε διαμεσολαβητής για την εκτόνωση κρίσεων. «Το κόστος των στρατιωτικών δαπανών μισής μέρας αρκεί για να εξαλειφθεί η ελονοσία σε όλη τη Γη», τόνιζε συχνά στις ομιλίες του.
Ο Πάλμε ήταν ένας πολιτικός με ισχυρές πολιτικές θέσεις που προκαλούσε συζητήσεις στη διεθνή σκηνή: η οξεία κριτική του εναντίον των ΗΠΑ για τον πόλεμο του Βιετνάμ, οι εκστρατείες του εναντίον της εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων, η καταδίκη του απαρτχάιντ και η συνηγορία υπέρ οικονομικών κυρώσεων εναντίον της Νότιας Αφρικής, η υποστήριξή του – οικονομική και πολιτική – για το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο (ANC) και την Οργάνωση Απελευθέρωσης της Παλαιστίνης (PLO), η συνάντησή του με τον Φιντέλ Κάστρο της Κούβας, και άλλα έκαναν βέβαιο το γεγονός πως ο Πάλμε διέθετε μεγάλο αριθμό εχθρών στο εξωτερικό. Αλλά και εντός της χώρας του, οι αριστερές απόψεις του δημιούργησαν μεγάλη εχθρότητα από τους δεξιούς της Σουηδίας. Την εποχή του θανάτου του ο Πάλμε είχε κατηγορηθεί ως φιλο-σοβιετικός και πως δεν προστάτευε τα συμφέροντα της Σουηδίας. Επομένως είχε κανονιστεί να επισκεφτεί τη Μόσχα για να συζητήσει μια σειρά από μαχητικά θέματα, συμπεριλαμβανομένων των υποτιθέμενων Σοβιετικών υποβρύχιων εισβολών στα Σουηδικά ύδατα. Ο Ούλωφ Πάλμε συχνά κυκλοφορούσε χωρίς καμία προστασία από σωματοφύλακες, και η νύχτα της δολοφονίας του ήταν μία από αυτές τις περιπτώσεις. Επιστρέφοντας πεζός στο σπίτι του από έναν κινηματογράφο με τη σύζυγό του Λίσμπετ στον κεντρικό δρόμο Σβεαβέγκεν (Sveavägen) της Στοκχόλμης, γύρω στα μεσάνυχτα της 28 Φεβρουαρίου 1986, το ζευγάρι έπεσε θύμα επίθεσης από έναν δολοφόνο. Ο Πάλμε πυροβολήθηκε δύο φορές στο στομάχι, και η σύζυγός του στην πλάτη. Η αστυνομία ανέφερε πως ένας οδηγός ταξί χρησιμοποίησε το κινητό ραδιόφωνό του για να σημάνει συναγερμό. Δύο νεαρά κορίτσια που κάθονταν σε ένα αυτοκίνητο κοντά στη σκηνή του εγκλήματος προσπάθησαν να βοηθήσουν τον Πρωθυπουργό. Μεταφέρθηκε επειγόντως στο νοσοκομείο αλλά ήταν νεκρός όταν έφτασε. Η κυρία Πάλμε θεραπεύτηκε από τον τραυματισμό της και ανάρρωσε. Ο δολοφόνος δραπέτευσε προς τα ανατολικά στη διασταύρωση Τουννελγκάταν και εξαφανίστηκε. Η δολοφονία του Πάλμε παραμένει ανεξιχνίαστη και μια σειρά από θεωρίες συνωμοσίας περιβάλλει το φόνο.