Ο Βρετανός αρχαιολόγος, συγγραφέας, στρατιωτικός και διπλωμάτης Τόμας Έντουαρντ Λόρενς πυροδότησε τη φημισμένη αραβική επανάσταση , στην αχανή αραβική έρημο στα αιματοβαμμένα χρόνια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Ήταν οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες, οι οποίες τον προσέγγισαν ζητώντας του να ξεσηκώσει τους Άραβες εναντίον του κατακτητή τους, την Οθωμανική Αυτοκρατορία! Ο νεαρός και άπειρος πολιτικά Λόρενς σήκωσε στις πλάτες του τον αγώνα ενός έθνους για ανεξαρτησία και ελευθερία και έγινε ήρωας τόσο του ισλαμικού κόσμου όσο και της ίδιας της Βρετανίας, ένας από τους λίγους που ξεπήδησαν από τα χαρακώματα του Α’ Παγκοσμίου. «Τον θεωρώ έναν από τους μεγαλύτερους ανθρώπους της εποχής μας . Δεν θα ξαναδούμε τίποτα σαν αυτόν ξανά. Το όνομά του θα μείνει στην Ιστορία. Θα ζήσει στα παγκόσμια χρονικά του πολέμου .Θα ζήσει στους θρύλους της Αραβίας», έλεγε γι’ αυτόν ο άλλος ξακουστός Βρετανός, ο Ουίνστον Τσόρτσιλ. Χαρισματικός, τολμηρός και σχεδόν απερίσκεπτος, μαγεύτηκε από τον αραβικό πολιτισμό, συγκινήθηκε από το δράμα του και θέλησε να δώσει στους Άραβες την πολυπόθητη ελευθερία τους, έστω κι αν η βρετανική διπλωματία είχε στον νου της, τα δικά της συμφέροντα. Ο θρύλος του απαθανατίστηκε σε βιβλία και σινεμά και ο οραματιστής Λόρενς μνημονεύεται ακόμα και σήμερα ως ένας από τους γνωστότερους Βρετανούς όλων των εποχών…
Ο Τόμας Έντουαρντ Λόρενς, αν και ήταν ένα πολυσύνθετο ταλέντο (ικανότατος αρχαιολόγος, διπλωμάτης, ιστοριοδίφης και συγγραφέας), έμεινε τελικά γνωστός για τα κατορθώματα του στα πεδία των μαχών της Μέσης Ανατολής. Ήταν άνθρωπος μάλλον κοντός και αδύνατος, με καθαρή φωνή και κινήσεις νευρώδεις. Διακρινόταν για την ευγένεια, την ευθύτητα και την αντιπάθειά του για την επίδειξη.
Ο Τόμας Έντουαρντ Λόρενς γεννιέται στις 16 Αυγούστου 1888 σε επαρχία της Ουαλίας ως γιος τοπικού αριστοκράτη. Ήταν ο δεύτερος από τους πέντε γιους του παράνομου έρωτα που χτύπησε τον σερ πατέρα του για την παιδαγωγό των κοριτσιών του, ο οποίος παράτησε έτσι τη γυναίκα του και το έσκασε με τη νέα του σύντροφο από την Ιρλανδία βρίσκοντας καταφύγιο στην Ουαλία ως «κύριος και κυρία Λόρενς» (δεν παντρεύτηκαν ποτέ). Λίγα χρόνια αργότερα, η φαμίλια μετακομίζει στην Οξφόρδη, όπου και θα περάσει ο νεαρός Τόμας την παιδική και εφηβική ηλικία. Το 1907 θα εγγραφεί στο τμήμα αρχαιολογίας του φημισμένου τοπικού πανεπιστήμιου και τα καλοκαίρια θα τα περάσει ταξιδεύοντας σε Ευρώπη και Μέση Ανατολή, έτσι μαγεμένος καθώς ήταν με τον κόσμο των ιπποτών, των Σταυροφόρων και της μεσαιωνικής ιστορίας: ο φοιτητής Λόρενς όργωσε με ποδήλατο τη Συρία και τη Γαλλία πριν καν αποφοιτήσει. Παίρνοντας το πτυχίο του με έπαινο, βάζει κατόπιν σκοπό να επεκτείνει τις γνώσεις του στη μεσαιωνική αγγειοπλαστική, του γίνεται όμως η πρόταση που δεν μπορεί να πει όχι: να μεταβεί ως αρχαιολόγος στην ήδη λατρεμένη Μέση Ανατολή! Κι έτσι το 1910 καταφτάνει στη Βηρυτό, για βρετανικές ανασκαφές εκεί, την ίδια ώρα που συνεχίζει να μαθαίνει γλώσσες, προσθέτοντας στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, λατινικά και ελληνικά που μιλούσε και τα τουρκικά, συριακά και άλλες αραβικές διαλέκτους. Στις ανασκαφές θα γνωρίσει και θα συνδεθεί φιλικά με την άλλη ξακουστή αραβόφιλη Βρετανή, τη «βασίλισσα της ερήμου» Γερτρούδη Μπελ. Μαγεμένος από τον αραβικό πολιτισμό και θέλοντας να συγχρωτίζεται ευκολότερα τους ντόπιους, ο Λόρενς υιοθετεί προοδευτικά τις αραβικές φορεσιές αλλά και τις συνήθειες της καθημερινότητας των αυτοχθόνων. Σύντομα ήξερε απ’ έξω και ανακατωτά τα τοπικά ήθη και έθιμα, κάτι που δεν πέρασε φυσικά απαρατήρητο από το ντόπιο στοιχείο, επιτρέποντας έτσι να ξεδιπλωθεί η παροιμιώδης φιλικότητα και φιλοξενία των Αράβων σε όλη της τη μεγαλοπρέπεια: ο Λόρενς ήταν πια δικός τους! Την ίδια εποχή, συνειδητοποιεί τα εχθρικά αισθήματα που έτρεφαν οι γηγενείς για τον Οθωμανό κατακτητή, παρά την κοινή θρησκευτική καταγωγή, με τον τουρκικό ζυγό να γίνεται ταυτοχρόνως ολοένα και πιο βαρύς και βίαιος…
Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και Αραβική Εξέγερση
Όταν ξέσπασε ο Μεγάλος Πόλεμος του 1914, ο Λόρενς ήξερε εκ πείρας πια όλη την περιοχή της Μέσης Ανατολής και έπαιζε στα δάχτυλα την τοπική κουλτούρα. Αυτό έμελλε να αποδειχθεί γνώση υψίστης συμμαχίας καθώς η Οθωμανική Αυτοκρατορία συνασπιζόταν με τη Γερμανία και τις κεντροευρωπαϊκές αυτοκρατορίες, όλες εχθροί των Βρετανών και των συμμάχων τους. Πρώτη διπλωματική και πιθανότατα πολεμική συνεισφορά του Λόρενς ήταν η χαρτογράφηση της Ερήμου Νέγκεβ το 1914, που η βρετανική κατασκοπεία υπέθετε ότι θα χρησιμοποιούταν από τους Οθωμανούς. Η όλη επιχείρηση καλύφθηκε κάτω από τον μανδύα της αρχαιολογικής έρευνας, επρόκειτο όμως για καθαρή στρατιωτική επιχείρηση! Μετά την επιτυχία του, ο Λόρενς αποδέχεται την πρόταση της βρετανικής κυβέρνησης να εργαστεί για λογαριασμό των μυστικών υπηρεσιών και αναλαμβάνει πόστο στο Κάιρο, ως τα μάτια και τα αυτιά των Βρετανών στη Μέση Ανατολή. Οι Βρετανοί ήθελαν διακαώς μια αραβική εξέγερση κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που θα κρατούσε απασχολημένα τα τουρκικά στρατεύματα συντελώντας έτσι καθοριστικά στην πολεμική προσπάθεια των Άγγλων. Κι έτσι το πρόσωπο του Λόρενς ήταν το απολύτως ιδανικό για τους σκοτεινούς βρετανικούς σκοπούς, ο άνθρωπος που θα μπορούσε να συνενώσει τις διαφορετικές αραβικές φωνές και φυλές σε μια κοινή προσπάθεια αποτίναξης του τουρκικού ζυγού. Ο ίδιος εξάλλου ένιωθε σπίτι του την Αραβία. Φίλος καρδιακός με τον στρατιωτικό ηγέτη των Αράβων, τον Φεϊζάλ, γιο του εμίρη της Μέκκας, Χουσεΐν, δεν ήταν δύσκολο να τον πείσει να ξεσηκωθεί σε ιερό πόλεμο κατά των Οθωμανών. Κι έτσι, με επικεφαλής τους Φεϊζάλ και Λόρενς, οι Άραβες επιδόθηκαν σε σοβαρό ανταρτοπόλεμο κατά της παντοδύναμης οθωμανικής στρατιάς, φέρνοντας όλεθρο στις στρατιωτικές προμήθειες των Τούρκων στις ερήμους της περιοχής.
Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και Αραβική Εξέγερση
Όταν ξέσπασε ο Μεγάλος Πόλεμος του 1914, ο Λόρενς ήξερε εκ πείρας πια όλη την περιοχή της Μέσης Ανατολής και έπαιζε στα δάχτυλα την τοπική κουλτούρα. Αυτό έμελλε να αποδειχθεί γνώση υψίστης συμμαχίας καθώς η Οθωμανική Αυτοκρατορία συνασπιζόταν με τη Γερμανία και τις κεντροευρωπαϊκές αυτοκρατορίες, όλες εχθροί των Βρετανών και των συμμάχων τους. Πρώτη διπλωματική και πιθανότατα πολεμική συνεισφορά του Λόρενς ήταν η χαρτογράφηση της Ερήμου Νέγκεβ το 1914, που η βρετανική κατασκοπεία υπέθετε ότι θα χρησιμοποιούταν από τους Οθωμανούς. Η όλη επιχείρηση καλύφθηκε κάτω από τον μανδύα της αρχαιολογικής έρευνας, επρόκειτο όμως για καθαρή στρατιωτική επιχείρηση! Μετά την επιτυχία του, ο Λόρενς αποδέχεται την πρόταση της βρετανικής κυβέρνησης να εργαστεί για λογαριασμό των μυστικών υπηρεσιών και αναλαμβάνει πόστο στο Κάιρο, ως τα μάτια και τα αυτιά των Βρετανών στη Μέση Ανατολή. Οι Βρετανοί ήθελαν διακαώς μια αραβική εξέγερση κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που θα κρατούσε απασχολημένα τα τουρκικά στρατεύματα συντελώντας έτσι καθοριστικά στην πολεμική προσπάθεια των Άγγλων. Κι έτσι το πρόσωπο του Λόρενς ήταν το απολύτως ιδανικό για τους σκοτεινούς βρετανικούς σκοπούς, ο άνθρωπος που θα μπορούσε να συνενώσει τις διαφορετικές αραβικές φωνές και φυλές σε μια κοινή προσπάθεια αποτίναξης του τουρκικού ζυγού. Ο ίδιος εξάλλου ένιωθε σπίτι του την Αραβία. Φίλος καρδιακός με τον στρατιωτικό ηγέτη των Αράβων, τον Φεϊζάλ, γιο του εμίρη της Μέκκας, Χουσεΐν, δεν ήταν δύσκολο να τον πείσει να ξεσηκωθεί σε ιερό πόλεμο κατά των Οθωμανών. Κι έτσι, με επικεφαλής τους Φεϊζάλ και Λόρενς, οι Άραβες επιδόθηκαν σε σοβαρό ανταρτοπόλεμο κατά της παντοδύναμης οθωμανικής στρατιάς, φέρνοντας όλεθρο στις στρατιωτικές προμήθειες των Τούρκων στις ερήμους της περιοχής.
Ο λαϊκός θρύλος, ένα κλειστό και μοναχικό άτομο, έζησε τη δική του οδύσσεια ηγούμενος του απελευθερωτικού αγώνα των Αράβων εναντίον των Τούρκων από το 1914 ως το 1918 όχι απλώς ως εκπρόσωπος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας αλλά ως συνειδητός μαχητής, φλογερός υπερασπιστής της ελευθερίας και ταυτοχρόνως διανοούμενος και πολίτης του κόσμου.
Λαχταρούσε για την Αραβική Ανεξαρτησία
Κατενθουσιασμένος ο Λόρενς από τον νέο του ρόλο, έπεισε τους άραβες φίλους του να προσχωρήσουν στον απελευθερωτικό αγώνα: περιδιαβαίνοντας τις αφιλόξενες ερήμους και πολεμώντας συνεχώς, ο Λόρενς κατάφερε να συνασπίσει τους διαιρεμένους άραβες σεΐχηδες σε κοινό μέτωπο! Εξορμώντας από απάτητα λημέρια, κατάφερε όχι μόνο να απασχολεί τεράστιες τουρκικές δυνάμεις αλλά και να απελευθερώνει εδάφη, το ένα μετά το άλλο. Τότε ήταν που πήρε το παρατσούκλι «Λόρενς της Αραβίας» (από τους Χουσεΐν και Φεϊζάλ)! Το 1917 έμελλε να αποδειχθεί χρονιά-κλειδί: ο Λόρενς ενορχηστρώνει επίθεση κατά οθωμανικού οχυρού χωρίς καν να συμβουλευτεί τους ανωτέρους του και επιτυγχάνει! Ο στρατηγός Sir Edmund Allenby του δίνει τότε λευκή επιταγή να κινείται ελεύθερα και ανεξάρτητα: «Δεν υπάρχει άλλος που να ξέρω που θα μπορούσε να καταφέρει αυτά που έκανε ο Λόρενς», θα πει αργότερα ο στρατηγός. Όσο για τον στρατό του Λόρενς, ήταν ένα άτακτο μάτσο εθελοντών πάνω σε καμήλες και ο στρατιωτικός του άθλος παραμένει λαμπρός! Παινεμένος πια τόσο από τους συμπατριώτες του όσο και την ηγεσία της αραβικής εξέγερσης, ο με αναπτερωμένο ηθικό Λόρενς εντατικοποίησε τις επιθέσεις του κατά των τουρκικών στόχων και το 1918 ηγήθηκε της κατάληψης της Δαμασκού! Οι Άραβες πανηγύρισαν έτσι την απελευθέρωσή τους από τους Τούρκους, αν και τα μελλούμενα δεν θα δικαίωναν την προσπάθειά τους, πόσο μάλλον τον αγώνα του Λόρενς. Κι αυτό γιατί ο αρχαιολόγος λίγα ήξερε για την κρυφή ατζέντα των Αγγλο-Γάλλων αλλά και για τη σκοτεινή πλευρά της εγγλέζικης διπλωματίας, η οποία δεν είχε φυσικά καμία διάθεση να εκχωρήσει την ανεξαρτησία στις αραβικές φυλές της Μέσης Ανατολής, πόσο μάλλον να βοηθήσει στην αναβίωση της Αραβικής Αυτοκρατορίας του παρελθόντος. Άγγλοι και Γάλλοι είχαν ήδη κάνει τη μοιρασιά, κάτι που θα έφερνε αντιμέτωπο τον Λόρενς με τους παλιούς του συντρόφους, τους άραβες μαχητές. Την ώρα που ο Λόρενς εγκαθίδρυε λοιπόν τον Φεϊζάλ ως βασιλιά της Συρίας στη μεταβατική αυτή κατάσταση (Μάρτιος του 1920), οι Άραβες βρίσκονταν ήδη κάτω από αγγλική εντολή, αφήνοντας τον αραβικό σύνδεσμο Λόρενς της Αραβίας να παλεύει για να σώσει τα προσχήματα. Και βέβαια η αγγλογαλλική συμμαχία αλλιώς τα είχε κανονίσει: Οι Γάλλοι αναγνώρισαν την ανεξαρτησία του Λιβάνου υπό γαλλική προστασία και πήραν αντάλλαγμα τη Συρία, την ίδια ώρα που οι Οθωμανοί ήταν πανέτοιμοι να ξαναχτυπήσουν, αφήνοντας τη βρετανική διπλωματία να μάχεται για τους δικούς της σκοπούς: η Αραβία διχοτομήθηκε και δύο νέα κράτη αναδύθηκαν, η Συρία και το Ιράκ. Αποτροπιασμένος από την προδοσία των συμπατριωτών του κατά του αραβικού κόσμου, ο ήρωας πολέμου και σχεδόν εθνικός ήρωας των Αράβων χρησιμοποίησε τη φήμη που είχε αποκτήσει για να ανατρέψει τα βρετανικά σχέδια υπέρ της αραβικής ανεξαρτησίας. Η νέα εποχή στη Μέση Ανατολή είχε όμως ανατείλει και τίποτα δεν μπορούσε να την ανακόψει, ούτε καν οι προσωπικές σχέσεις Λόρενς και Τσόρτσιλ (το 1921 υπηρέτησε ως σύμβουλος του Τσόρτσιλ στο Υπουργείο Αποικιών)…
Κατενθουσιασμένος ο Λόρενς από τον νέο του ρόλο, έπεισε τους άραβες φίλους του να προσχωρήσουν στον απελευθερωτικό αγώνα: περιδιαβαίνοντας τις αφιλόξενες ερήμους και πολεμώντας συνεχώς, ο Λόρενς κατάφερε να συνασπίσει τους διαιρεμένους άραβες σεΐχηδες σε κοινό μέτωπο! Εξορμώντας από απάτητα λημέρια, κατάφερε όχι μόνο να απασχολεί τεράστιες τουρκικές δυνάμεις αλλά και να απελευθερώνει εδάφη, το ένα μετά το άλλο. Τότε ήταν που πήρε το παρατσούκλι «Λόρενς της Αραβίας» (από τους Χουσεΐν και Φεϊζάλ)! Το 1917 έμελλε να αποδειχθεί χρονιά-κλειδί: ο Λόρενς ενορχηστρώνει επίθεση κατά οθωμανικού οχυρού χωρίς καν να συμβουλευτεί τους ανωτέρους του και επιτυγχάνει! Ο στρατηγός Sir Edmund Allenby του δίνει τότε λευκή επιταγή να κινείται ελεύθερα και ανεξάρτητα: «Δεν υπάρχει άλλος που να ξέρω που θα μπορούσε να καταφέρει αυτά που έκανε ο Λόρενς», θα πει αργότερα ο στρατηγός. Όσο για τον στρατό του Λόρενς, ήταν ένα άτακτο μάτσο εθελοντών πάνω σε καμήλες και ο στρατιωτικός του άθλος παραμένει λαμπρός! Παινεμένος πια τόσο από τους συμπατριώτες του όσο και την ηγεσία της αραβικής εξέγερσης, ο με αναπτερωμένο ηθικό Λόρενς εντατικοποίησε τις επιθέσεις του κατά των τουρκικών στόχων και το 1918 ηγήθηκε της κατάληψης της Δαμασκού! Οι Άραβες πανηγύρισαν έτσι την απελευθέρωσή τους από τους Τούρκους, αν και τα μελλούμενα δεν θα δικαίωναν την προσπάθειά τους, πόσο μάλλον τον αγώνα του Λόρενς. Κι αυτό γιατί ο αρχαιολόγος λίγα ήξερε για την κρυφή ατζέντα των Αγγλο-Γάλλων αλλά και για τη σκοτεινή πλευρά της εγγλέζικης διπλωματίας, η οποία δεν είχε φυσικά καμία διάθεση να εκχωρήσει την ανεξαρτησία στις αραβικές φυλές της Μέσης Ανατολής, πόσο μάλλον να βοηθήσει στην αναβίωση της Αραβικής Αυτοκρατορίας του παρελθόντος. Άγγλοι και Γάλλοι είχαν ήδη κάνει τη μοιρασιά, κάτι που θα έφερνε αντιμέτωπο τον Λόρενς με τους παλιούς του συντρόφους, τους άραβες μαχητές. Την ώρα που ο Λόρενς εγκαθίδρυε λοιπόν τον Φεϊζάλ ως βασιλιά της Συρίας στη μεταβατική αυτή κατάσταση (Μάρτιος του 1920), οι Άραβες βρίσκονταν ήδη κάτω από αγγλική εντολή, αφήνοντας τον αραβικό σύνδεσμο Λόρενς της Αραβίας να παλεύει για να σώσει τα προσχήματα. Και βέβαια η αγγλογαλλική συμμαχία αλλιώς τα είχε κανονίσει: Οι Γάλλοι αναγνώρισαν την ανεξαρτησία του Λιβάνου υπό γαλλική προστασία και πήραν αντάλλαγμα τη Συρία, την ίδια ώρα που οι Οθωμανοί ήταν πανέτοιμοι να ξαναχτυπήσουν, αφήνοντας τη βρετανική διπλωματία να μάχεται για τους δικούς της σκοπούς: η Αραβία διχοτομήθηκε και δύο νέα κράτη αναδύθηκαν, η Συρία και το Ιράκ. Αποτροπιασμένος από την προδοσία των συμπατριωτών του κατά του αραβικού κόσμου, ο ήρωας πολέμου και σχεδόν εθνικός ήρωας των Αράβων χρησιμοποίησε τη φήμη που είχε αποκτήσει για να ανατρέψει τα βρετανικά σχέδια υπέρ της αραβικής ανεξαρτησίας. Η νέα εποχή στη Μέση Ανατολή είχε όμως ανατείλει και τίποτα δεν μπορούσε να την ανακόψει, ούτε καν οι προσωπικές σχέσεις Λόρενς και Τσόρτσιλ (το 1921 υπηρέτησε ως σύμβουλος του Τσόρτσιλ στο Υπουργείο Αποικιών)…
Σε μια αναγνωριστική επιχείρηση συνελήφθη από τον οθωμανικό στρατό, που τον καταδίωκε με μανία και όπως είπε τον βασάνισαν και τον βίασαν. Ωστόσο, δεν πτοήθηκε. Κατάφερε να δραπετεύσει από τους Τούρκους και επέστρεψε στις πολεμικές επιχειρήσεις. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αίγυπτο συναντήθηκε με τον Αλεξανδρινό ποιητή Κωνσταντίνο Καβάφη και έγιναν στενοί φίλοι, καθώς και οι δύο λάτρευαν την αρχαία ελληνική γραμματεία. Ωστόσο, οι χειρισμοί της χώρας του στα θέματα της Μέσης Ανατολής τον απογοήτευσαν, αφού η Μεγάλη Βρετανία, ως συνήθως δεν τήρησε τις υποσχέσεις της στους Άραβες.
Απέχθεια για τη δόξα & άδοξος θάνατος
Τα πολεμικά ανδραγαθήματα του Λόρενς έγιναν αμέσως σχεδόν γνωστά σε Ευρώπη και Αμερική από τον αμερικανό πολεμικό ανταποκριτή στην Αραβική Επανάσταση, Lowell Thomas. Ο ίδιος τον απαθανάτισε σαν έναν ρομαντικό στρατιωτικό ηγέτη που ενστερνίστηκε το όραμα του φτωχού λαού για ελευθερία και συντάχθηκε στους ευγενείς στόχους του. Ο Λόρενς σιχαινόταν όμως όλη αυτή τη δημοσιότητα που είχε πάρει η ιστορία του. Ως αποτέλεσμα, επέστρεψε στη Βρετανία και το 1922 κατατάχθηκε στη RAF χρησιμοποιώντας πλαστό όνομα (Τόμας Έντουαρντ Ρος)! Κι όταν ο Τύπος ανακάλυψε ποιος ήταν, παραιτήθηκε αυτόματα από τη θέση του, άλλαξε και πάλι το όνομά του (Τόμας Έντουαρντ Σόου) και πήγε να υπηρετήσει σε απομονωμένη βρετανική βάση της Ινδίας. Ταυτοχρόνως, διηγήθηκε τις πολεμικές του περιπέτειες στον «Ανταρτοπόλεμο στην Έρημο» (1927) και ολοκλήρωσε το σύγγραμμα που είχε αρχίσει πριν τον απελευθερωτικό αγώνα των Αράβων, το μνημειώδες «Επτά στύλοι της σοφίας: Ένας θρίαμβος», που έμελλε να γίνουν μπεστ-σέλερ και να του φέρουν κι άλλη φήμη, εκεί που αυτός δεν ήθελε καμία (είχε εκχωρήσει ακόμα και τα δικαιώματα των βιβλίων του σε μουσεία!). Ο Λόρενς παρέμεινε στις τάξεις του βρετανικού στρατού μέχρι τον Μάρτιο του 1935, συνεχίζοντας πάντα να προωθεί την ιδέα της αραβικής ανεξαρτησίας. Παρά τις προσπάθειές του όμως, Συρία, Παλαιστίνη και Ιράκ παρέμειναν κάτω από την κυριαρχία Γαλλίας και Βρετανίας. Πέρα από την αγάπη του για την αραβική κουλτούρα και την αρχαιολογία, ο Λόρενς είχε ένα ακόμα πάθος: τις γρήγορες μοτοσικλέτες. Διέθετε έτσι έναν μικρό στόλο από εφτά μηχανές και ήταν μια από αυτές που θα του στερούσε τη ζωή σε τροχαίο δυστύχημα: ήταν μόλις 46 ετών, αποσυρμένος πια στο αγρόκτημά του στην Αγγλία, όταν συνέβη το μοιραίο τροχαίο στις 19 Μαΐου 1935. Ακόμα και ο θάνατός του είχε όμως ανέλπιστες συνέπειες: οι βαριές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις του μπήκαν στο στόχαστρο του γιατρού που προσπάθησε να του σώσει τη ζωή, του νευροχειρουργού Hugh Cairns, ο οποίος στενοχωρήθηκε τόσο που έβαλε σκοπό ζωής να μην ξανασυμβεί κάτι αντίστοιχο. Άρχισε τότε να κάνει έρευνες για μέτρα προστασίας των μοτοσικλετών και κατέληξε στο κράνος, το οποίο θα γινόταν λίγα χρόνια αργότερα υποχρεωτικό για τους μοτοσικλετιστές, σώζοντας έτσι πολλούς στην πορεία. Ο Τόμας Έντουαρντς Λόρενς είχε αρνηθεί να γίνει Ιππότης της Βρετανικής Αυτοκρατορίας!
Η αλησμόνητη πολυβραβευμένη ταινία
Την αληθινή ιστορία του Τ. Ε. Λόρενς, του γνωστού σε όλο τον κόσμο ως Λόρενς της Αραβίας, αφηγείται η επική ιστορική βιογραφική κινηματογραφική ταινία, αμερικανικής παραγωγής του 1962, σε σκηνοθεσία Ντέιβιντ Λην, «Ο Λόρενς της Αραβίας». Η ταινία προβλήθηκε αρχικά το 1962 και απέσπασε διθυραμβικές κριτικές, ενώ βραβεύθηκε με επτά Όσκαρ, μεταξύ των οποίων καλύτερης ταινίας και σκηνοθεσίας (Ντέιβιντ Λην). Εκπληκτικές είναι οι ερμηνείες του πρωτοεμφανιζόμενου Πήτερ Ο' Τουλ αλλά και των αστέρων της εποχής Άλεκ Γκίνες, Άντονι Κουίν, Ομάρ Σαρίφ και Χοσέ Φερέρ. Ο Πήτερ Ο' Τουλ καθιερώθηκε με τον ρόλο του Λόρενς ενσαρκώνοντας με απόλυτη επιτυχία τη μυστηριώδη αυτή φυσιογνωμία που έδρασε κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου .Τα γυρίσματα έγιναν στο Μαρόκο, στην Ισπανία, στην Αγγλία και στις ΗΠΑ.
Τα πολεμικά ανδραγαθήματα του Λόρενς έγιναν αμέσως σχεδόν γνωστά σε Ευρώπη και Αμερική από τον αμερικανό πολεμικό ανταποκριτή στην Αραβική Επανάσταση, Lowell Thomas. Ο ίδιος τον απαθανάτισε σαν έναν ρομαντικό στρατιωτικό ηγέτη που ενστερνίστηκε το όραμα του φτωχού λαού για ελευθερία και συντάχθηκε στους ευγενείς στόχους του. Ο Λόρενς σιχαινόταν όμως όλη αυτή τη δημοσιότητα που είχε πάρει η ιστορία του. Ως αποτέλεσμα, επέστρεψε στη Βρετανία και το 1922 κατατάχθηκε στη RAF χρησιμοποιώντας πλαστό όνομα (Τόμας Έντουαρντ Ρος)! Κι όταν ο Τύπος ανακάλυψε ποιος ήταν, παραιτήθηκε αυτόματα από τη θέση του, άλλαξε και πάλι το όνομά του (Τόμας Έντουαρντ Σόου) και πήγε να υπηρετήσει σε απομονωμένη βρετανική βάση της Ινδίας. Ταυτοχρόνως, διηγήθηκε τις πολεμικές του περιπέτειες στον «Ανταρτοπόλεμο στην Έρημο» (1927) και ολοκλήρωσε το σύγγραμμα που είχε αρχίσει πριν τον απελευθερωτικό αγώνα των Αράβων, το μνημειώδες «Επτά στύλοι της σοφίας: Ένας θρίαμβος», που έμελλε να γίνουν μπεστ-σέλερ και να του φέρουν κι άλλη φήμη, εκεί που αυτός δεν ήθελε καμία (είχε εκχωρήσει ακόμα και τα δικαιώματα των βιβλίων του σε μουσεία!). Ο Λόρενς παρέμεινε στις τάξεις του βρετανικού στρατού μέχρι τον Μάρτιο του 1935, συνεχίζοντας πάντα να προωθεί την ιδέα της αραβικής ανεξαρτησίας. Παρά τις προσπάθειές του όμως, Συρία, Παλαιστίνη και Ιράκ παρέμειναν κάτω από την κυριαρχία Γαλλίας και Βρετανίας. Πέρα από την αγάπη του για την αραβική κουλτούρα και την αρχαιολογία, ο Λόρενς είχε ένα ακόμα πάθος: τις γρήγορες μοτοσικλέτες. Διέθετε έτσι έναν μικρό στόλο από εφτά μηχανές και ήταν μια από αυτές που θα του στερούσε τη ζωή σε τροχαίο δυστύχημα: ήταν μόλις 46 ετών, αποσυρμένος πια στο αγρόκτημά του στην Αγγλία, όταν συνέβη το μοιραίο τροχαίο στις 19 Μαΐου 1935. Ακόμα και ο θάνατός του είχε όμως ανέλπιστες συνέπειες: οι βαριές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις του μπήκαν στο στόχαστρο του γιατρού που προσπάθησε να του σώσει τη ζωή, του νευροχειρουργού Hugh Cairns, ο οποίος στενοχωρήθηκε τόσο που έβαλε σκοπό ζωής να μην ξανασυμβεί κάτι αντίστοιχο. Άρχισε τότε να κάνει έρευνες για μέτρα προστασίας των μοτοσικλετών και κατέληξε στο κράνος, το οποίο θα γινόταν λίγα χρόνια αργότερα υποχρεωτικό για τους μοτοσικλετιστές, σώζοντας έτσι πολλούς στην πορεία. Ο Τόμας Έντουαρντς Λόρενς είχε αρνηθεί να γίνει Ιππότης της Βρετανικής Αυτοκρατορίας!
Η αλησμόνητη πολυβραβευμένη ταινία
Την αληθινή ιστορία του Τ. Ε. Λόρενς, του γνωστού σε όλο τον κόσμο ως Λόρενς της Αραβίας, αφηγείται η επική ιστορική βιογραφική κινηματογραφική ταινία, αμερικανικής παραγωγής του 1962, σε σκηνοθεσία Ντέιβιντ Λην, «Ο Λόρενς της Αραβίας». Η ταινία προβλήθηκε αρχικά το 1962 και απέσπασε διθυραμβικές κριτικές, ενώ βραβεύθηκε με επτά Όσκαρ, μεταξύ των οποίων καλύτερης ταινίας και σκηνοθεσίας (Ντέιβιντ Λην). Εκπληκτικές είναι οι ερμηνείες του πρωτοεμφανιζόμενου Πήτερ Ο' Τουλ αλλά και των αστέρων της εποχής Άλεκ Γκίνες, Άντονι Κουίν, Ομάρ Σαρίφ και Χοσέ Φερέρ. Ο Πήτερ Ο' Τουλ καθιερώθηκε με τον ρόλο του Λόρενς ενσαρκώνοντας με απόλυτη επιτυχία τη μυστηριώδη αυτή φυσιογνωμία που έδρασε κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου .Τα γυρίσματα έγιναν στο Μαρόκο, στην Ισπανία, στην Αγγλία και στις ΗΠΑ.
Αρνήθηκε να παρασημοφορηθεί από τον Βασιλιά Γεώργιο Ε” και έζησε την υπόλοιπη ζωή του ως απλός σμηνίτης μέχρι την οριστική του αποστρατεία. Έγραψε βιβλία σχετικά με την εμπειρία του στην Αραβία, πούλησαν εκατομμύρια αντίτυπα και έζησε απομονωμένος σε ένα αγρόκτημα, μελετώντας τον Όμηρο και τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Δεν παντρεύτηκε ούτε απέκτησε παιδιά.
Οι επτά στύλοι της σοφίας
Η θρυλική ζωή του Τ. Ε. Λόρενς ( μοιάζει να επισκιάζει το συγγραφικό του έργο. Ο Λόρενς όμως δεν διέθετε μόνο σπάνια στρατιωτική ιδιοφυΐα αλλά και εξίσου σπάνιο συγγραφικό ταλέντο. Το έργο του Οι επτά στύλοι της σοφίας είναι, αν όχι το σημαντικότερο, αναμφισβήτητα ένα από τα κορυφαία επικά έργα του αιώνα του και μάλιστα το μόνο που, μολονότι διαθέτει όλες τις αρετές του μυθιστορήματος και της αυτοβιογραφίας, γράφτηκε υπό μορφή χρονικού. Αυτός ο λαϊκός θρύλος, ένα κλειστό και μοναχικό άτομο, έζησε τη δική του οδύσσεια ηγούμενος του απελευθερωτικού αγώνα των Αράβων εναντίον των Τούρκων από το 1914 ως το 1918 όχι απλώς ως εκπρόσωπος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας αλλά ως συνειδητός μαχητής, φλογερός υπερασπιστής της ελευθερίας και ταυτοχρόνως διανοούμενος και πολίτης του κόσμου. Καρπός των εμπειριών του είναι Οι επτά στύλοι της σοφίας (ένα τεράστιο έργο που υπερβαίνει τις 800 σελίδες), λεπτομερέστατη εξιστόρηση μιας μεγάλης περιπέτειας καθώς ανοίγεται στον χρόνο και στην ιστορία, όπως η ματιά του ασκητή που αναγνωρίζει την αιωνιότητα στην εικόνα της ερήμου. Μέσα από τα περιστατικά των μαχών, των μετακινήσεων, των κοινών εμπειριών με τους συμπολεμιστές και των συγκρούσεων με τους αντιπάλους προκύπτει (ως αναγνωστικό βίωμα ωστόσο) αβίαστα το συμπέρασμα ότι η σοφία διαφέρει από τη γνώση, ότι η πρώτη παραμένει η κοιτίδα της ελευθερίας πάνω στην οποία υψώνεται το οικοδόμημα του ατομικού και του συλλογικού βίου. Η περιπέτεια της ζωής αντιστοιχεί τελικά και σε μια μακρά περιπέτεια του πνεύματος - κάποτε σε έναν περίπλου, σήμερα σε μια πορεία στην έρημο. Ο Λόρενς, άριστος γνώστης της αρχαιότητας (η μετάφρασή του της Οδύσσειας είναι από τις λαμπρότερες στην αγγλική γλώσσα), μιλάει εδώ με την αμεσότητα του αυτόπτη μάρτυρα - και την καλλιεργημένη ευαισθησία του διανοουμένου και του καλλιτέχνη -, για τον πόλεμο και την επιβίωση, πάνω απ' όλα όμως για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Ετσι ο συγγραφέας αυτός, από τους πιο μορφωμένους της εποχής του και στρατιωτική αυθεντία στα ζητήματα του ανταρτοπολέμου, είδε την ψυχή του Δυτικοευρωπαίου να αλλάζει μορφή μέσα στον καθρέφτη του Ισλάμ. Είδε ακόμη και το ίδιο το Ισλάμ να μεταμορφώνεται και να παραμορφώνεται σε ένα τμήμα της δυτικής παράδοσης: στο πνεύμα της τευτονικής ψυχρότητας, του καλβινιστικού ζήλου, της πρεσβυτεριανής ορθοδοξίας. Ο αναγνώστης των Επτά στύλων της σοφίας θα έλεγε κλείνοντας το βιβλίο ότι, από μιαν άποψη, η ιστορία της βρετανικής αποικιοκρατίας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ιστορία ανθρώπων που έζησαν ανάμεσα στους ξένους. Το να αποφασίσει κάποιος να ζήσει ηρωικά - και αυτό δυστυχώς αποδεικνύεται μόνο στο πεδίο της μάχης - όντας τέκνο ενός αιώνα που εξέθρεψε την αμφιβολία αποτελεί ασφαλώς ρομαντική επιλογή. Ο ίδιος ο Λόρενς είναι ρομαντικός ήρωας, αλλά Οι επτά στύλοι της σοφίαςδεν είναι ρομαντικό έργο. Ο συγγραφέας δεν εξωραΐζει τίποτε, δεν υπερβάλλει και δεν διογκώνει τη σημασία προσώπων, γεγονότων και πραγμάτων. Αναδεικνύει έμμεσα τον αφηγητή σε κεντρικό ήρωα, ο οποίος εν τούτοις θα προτιμούσε, αντί να τον θεωρούν ζωντανό μύθο, να μείνει μόνος και να περάσει τη ζωή του κάτω από τη σκιά του Ομήρου.
Η θρυλική ζωή του Τ. Ε. Λόρενς ( μοιάζει να επισκιάζει το συγγραφικό του έργο. Ο Λόρενς όμως δεν διέθετε μόνο σπάνια στρατιωτική ιδιοφυΐα αλλά και εξίσου σπάνιο συγγραφικό ταλέντο. Το έργο του Οι επτά στύλοι της σοφίας είναι, αν όχι το σημαντικότερο, αναμφισβήτητα ένα από τα κορυφαία επικά έργα του αιώνα του και μάλιστα το μόνο που, μολονότι διαθέτει όλες τις αρετές του μυθιστορήματος και της αυτοβιογραφίας, γράφτηκε υπό μορφή χρονικού. Αυτός ο λαϊκός θρύλος, ένα κλειστό και μοναχικό άτομο, έζησε τη δική του οδύσσεια ηγούμενος του απελευθερωτικού αγώνα των Αράβων εναντίον των Τούρκων από το 1914 ως το 1918 όχι απλώς ως εκπρόσωπος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας αλλά ως συνειδητός μαχητής, φλογερός υπερασπιστής της ελευθερίας και ταυτοχρόνως διανοούμενος και πολίτης του κόσμου. Καρπός των εμπειριών του είναι Οι επτά στύλοι της σοφίας (ένα τεράστιο έργο που υπερβαίνει τις 800 σελίδες), λεπτομερέστατη εξιστόρηση μιας μεγάλης περιπέτειας καθώς ανοίγεται στον χρόνο και στην ιστορία, όπως η ματιά του ασκητή που αναγνωρίζει την αιωνιότητα στην εικόνα της ερήμου. Μέσα από τα περιστατικά των μαχών, των μετακινήσεων, των κοινών εμπειριών με τους συμπολεμιστές και των συγκρούσεων με τους αντιπάλους προκύπτει (ως αναγνωστικό βίωμα ωστόσο) αβίαστα το συμπέρασμα ότι η σοφία διαφέρει από τη γνώση, ότι η πρώτη παραμένει η κοιτίδα της ελευθερίας πάνω στην οποία υψώνεται το οικοδόμημα του ατομικού και του συλλογικού βίου. Η περιπέτεια της ζωής αντιστοιχεί τελικά και σε μια μακρά περιπέτεια του πνεύματος - κάποτε σε έναν περίπλου, σήμερα σε μια πορεία στην έρημο. Ο Λόρενς, άριστος γνώστης της αρχαιότητας (η μετάφρασή του της Οδύσσειας είναι από τις λαμπρότερες στην αγγλική γλώσσα), μιλάει εδώ με την αμεσότητα του αυτόπτη μάρτυρα - και την καλλιεργημένη ευαισθησία του διανοουμένου και του καλλιτέχνη -, για τον πόλεμο και την επιβίωση, πάνω απ' όλα όμως για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Ετσι ο συγγραφέας αυτός, από τους πιο μορφωμένους της εποχής του και στρατιωτική αυθεντία στα ζητήματα του ανταρτοπολέμου, είδε την ψυχή του Δυτικοευρωπαίου να αλλάζει μορφή μέσα στον καθρέφτη του Ισλάμ. Είδε ακόμη και το ίδιο το Ισλάμ να μεταμορφώνεται και να παραμορφώνεται σε ένα τμήμα της δυτικής παράδοσης: στο πνεύμα της τευτονικής ψυχρότητας, του καλβινιστικού ζήλου, της πρεσβυτεριανής ορθοδοξίας. Ο αναγνώστης των Επτά στύλων της σοφίας θα έλεγε κλείνοντας το βιβλίο ότι, από μιαν άποψη, η ιστορία της βρετανικής αποικιοκρατίας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ιστορία ανθρώπων που έζησαν ανάμεσα στους ξένους. Το να αποφασίσει κάποιος να ζήσει ηρωικά - και αυτό δυστυχώς αποδεικνύεται μόνο στο πεδίο της μάχης - όντας τέκνο ενός αιώνα που εξέθρεψε την αμφιβολία αποτελεί ασφαλώς ρομαντική επιλογή. Ο ίδιος ο Λόρενς είναι ρομαντικός ήρωας, αλλά Οι επτά στύλοι της σοφίαςδεν είναι ρομαντικό έργο. Ο συγγραφέας δεν εξωραΐζει τίποτε, δεν υπερβάλλει και δεν διογκώνει τη σημασία προσώπων, γεγονότων και πραγμάτων. Αναδεικνύει έμμεσα τον αφηγητή σε κεντρικό ήρωα, ο οποίος εν τούτοις θα προτιμούσε, αντί να τον θεωρούν ζωντανό μύθο, να μείνει μόνος και να περάσει τη ζωή του κάτω από τη σκιά του Ομήρου.
Προσωπική ζωή και συνήθειες
Από παιδί ο Τόμας ήταν ιδιαίτερο άτομο -ακόμα και η ίδια του η μητέρα τον είχε χαρακτηρίσει «αινιγματικό». Εννιά χρονών, αντί να παίζει με τους συνομήλικους του, περνούσε ατελείωτες ώρες στις ανασκαφές της περιοχής, μελετώντας τα μεσαιωνικά κάστρα. Επέβαλλε στον εαυτό του δοκιμασίες σωματικής αντοχής, έτρωγε ελάχιστα και κοιμόταν πολύ λίγο. Η μητέρα του τον ξυλοκοπούσε συχνά, όπως μαρτυράει ο αδελφός του, προσπαθώντας να λυγίσει τη θέληση του και να τον κάνει να συμπεριφέρεται πιο φυσιολογικά. Σε αυτές τις τιμωρίες ίσως να βρίσκεται η βάση της μαζοχιστικής τάσης του Λώρενς, όπως αυτή υποδηλώνεται στην αλληλογραφία και στα βιβλία του.Ένα άλλο παράξενο χαρακτηριστικό του ήταν ότι απεχθανόταν τη σωματική επαφή, ακόμα και ν’ ανταλλάσει χειραψία. Όταν τον σύστηναν σε κάποιον ο Λώρενς έσφιγγε τα χέρια του πίσω από την πλάτη κι έκανε μια μικρή υπόκλιση, αφήνοντας τους πάντες να πιστεύουν ότι ήταν μια προκλητική εκδήλωση του σνομπισμού του. Ο Τόμας ήταν πιθανότατα ασεξουαλικός, αφού δεν υπάρχει καμία μαρτυρία σεξουαλικής επαφής, με άντρα ή γυναίκα, πέρα από το βιασμό του, το 1917, από Τούρκους στρατιώτες. Αυτή η εμπειρία, για έναν άνθρωπο που αηδίαζε και μόνο με τη σκέψη της σαρκικής επαφής, ήταν διπλά τρομακτική. Πολλοί πιστεύουν ότι ήταν -πλατωνικά- ομοφυλόφιλος, αφού αφιέρωνε τα βιβλία του σε άντρες και δεν έκρυβε τη λατρεία του για κάποιους από αυτούς. Ήταν και αρκετά μικρόσωμος, με ύψος μόλις 1,66, το οποίο τον ενοχλούσε, αλλά η στάση του και η αυτοπεποίθηση του τον έκαναν να δείχνει ψηλότερος. Η μόνη απόλαυση που επέτρεπε στον εαυτό του ο Λώρενς ήταν η ταχύτητα. Είχε εφτά μοτοσικλέτες Brought, με τις οποίες έτρεχε στην αγγλική εξοχή με την τελική τους ταχύτητα (174 km/h). Τον Μάιο του 1935, σε μία από αυτές τις «βόλτες» του, είδε ξαφνικά μπροστά του δύο έφηβους με ποδήλατα. Δεν ελάττωσε ταχύτητα ούτε έκανε ελιγμούς για να τους αποφύγει. Μόνο έστριψε το τιμόνι και βγήκε απ’ το δρόμο. Εύκολα κάποιος ψυχολόγος θα απέδιδε τα χαρακτηριστικά των ιδιαιτεροτήτων του Λώρενς σε ήπιο αυτισμό ή στο σύνδρομο Άσπεργκερ ή σε μια δεκάδα άλλων διαταραχών. Είναι κάτι που συνηθίζεται στις μέρες μας. Κάθε αντισυμβατικός άνθρωπος κατηγοριοποιείται ψυχικά ως προβληματικός, για να διακρίνεται από τους ψυχικά υγιείς, αυτούς που λειτουργούν σύμφωνα με όλους τους κανόνες. Η ανθρώπινη ιστορία καθορίζεται από αυτούς τους ανθρώπους -τους προβληματικούς, τους ιδιαίτερους, τους παράξενους. Ίσως αυτός να είναι ευσεβής πόθος κάθε λογοτέχνη, που ψάχνει στην πραγματικότητα μυθιστορηματικούς χαρακτήρες και νομίζει ότι η ζωή είναι τόσο μυθιστορηματική όσο η τέχνη.
Από παιδί ο Τόμας ήταν ιδιαίτερο άτομο -ακόμα και η ίδια του η μητέρα τον είχε χαρακτηρίσει «αινιγματικό». Εννιά χρονών, αντί να παίζει με τους συνομήλικους του, περνούσε ατελείωτες ώρες στις ανασκαφές της περιοχής, μελετώντας τα μεσαιωνικά κάστρα. Επέβαλλε στον εαυτό του δοκιμασίες σωματικής αντοχής, έτρωγε ελάχιστα και κοιμόταν πολύ λίγο. Η μητέρα του τον ξυλοκοπούσε συχνά, όπως μαρτυράει ο αδελφός του, προσπαθώντας να λυγίσει τη θέληση του και να τον κάνει να συμπεριφέρεται πιο φυσιολογικά. Σε αυτές τις τιμωρίες ίσως να βρίσκεται η βάση της μαζοχιστικής τάσης του Λώρενς, όπως αυτή υποδηλώνεται στην αλληλογραφία και στα βιβλία του.Ένα άλλο παράξενο χαρακτηριστικό του ήταν ότι απεχθανόταν τη σωματική επαφή, ακόμα και ν’ ανταλλάσει χειραψία. Όταν τον σύστηναν σε κάποιον ο Λώρενς έσφιγγε τα χέρια του πίσω από την πλάτη κι έκανε μια μικρή υπόκλιση, αφήνοντας τους πάντες να πιστεύουν ότι ήταν μια προκλητική εκδήλωση του σνομπισμού του. Ο Τόμας ήταν πιθανότατα ασεξουαλικός, αφού δεν υπάρχει καμία μαρτυρία σεξουαλικής επαφής, με άντρα ή γυναίκα, πέρα από το βιασμό του, το 1917, από Τούρκους στρατιώτες. Αυτή η εμπειρία, για έναν άνθρωπο που αηδίαζε και μόνο με τη σκέψη της σαρκικής επαφής, ήταν διπλά τρομακτική. Πολλοί πιστεύουν ότι ήταν -πλατωνικά- ομοφυλόφιλος, αφού αφιέρωνε τα βιβλία του σε άντρες και δεν έκρυβε τη λατρεία του για κάποιους από αυτούς. Ήταν και αρκετά μικρόσωμος, με ύψος μόλις 1,66, το οποίο τον ενοχλούσε, αλλά η στάση του και η αυτοπεποίθηση του τον έκαναν να δείχνει ψηλότερος. Η μόνη απόλαυση που επέτρεπε στον εαυτό του ο Λώρενς ήταν η ταχύτητα. Είχε εφτά μοτοσικλέτες Brought, με τις οποίες έτρεχε στην αγγλική εξοχή με την τελική τους ταχύτητα (174 km/h). Τον Μάιο του 1935, σε μία από αυτές τις «βόλτες» του, είδε ξαφνικά μπροστά του δύο έφηβους με ποδήλατα. Δεν ελάττωσε ταχύτητα ούτε έκανε ελιγμούς για να τους αποφύγει. Μόνο έστριψε το τιμόνι και βγήκε απ’ το δρόμο. Εύκολα κάποιος ψυχολόγος θα απέδιδε τα χαρακτηριστικά των ιδιαιτεροτήτων του Λώρενς σε ήπιο αυτισμό ή στο σύνδρομο Άσπεργκερ ή σε μια δεκάδα άλλων διαταραχών. Είναι κάτι που συνηθίζεται στις μέρες μας. Κάθε αντισυμβατικός άνθρωπος κατηγοριοποιείται ψυχικά ως προβληματικός, για να διακρίνεται από τους ψυχικά υγιείς, αυτούς που λειτουργούν σύμφωνα με όλους τους κανόνες. Η ανθρώπινη ιστορία καθορίζεται από αυτούς τους ανθρώπους -τους προβληματικούς, τους ιδιαίτερους, τους παράξενους. Ίσως αυτός να είναι ευσεβής πόθος κάθε λογοτέχνη, που ψάχνει στην πραγματικότητα μυθιστορηματικούς χαρακτήρες και νομίζει ότι η ζωή είναι τόσο μυθιστορηματική όσο η τέχνη.