Ένας σχιζοφρενής ύποπτος, από ανακρινόμενος, μετατρέπεται σε ανακριτή στα κεντρικά γραφεία της Αστυνομίας. Μεταμφιεσμένος σε ανώτατο δικαστικό που έρχεται να διαλευκάνει την υπόθεση της «αυτοκτονίας» ενός αναρχικού που έπεσε από τον 4ο όροφο της Ασφάλειας κατά τη διάρκεια μιας ανάκρισης, επιδίδεται σε μια δική του τρελή ανάκριση. Οι άνθρωποι της Ασφάλειας, τρομοκρατημένοι, καταλήγουν έρμαια στην εξυπνάδα και στη φαντασία του τρελού. Από άγριοι και νταήδες, μεταμορφώνονται σιγά-σιγά σε αξιολύπητα ανθρωπάκια που δέρνονται και αλληλοκατηγορούνται μεταξύ τους! "Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού" γράφτηκε το 1970· Στόχος του ήταν να καταδείξει την κατάχρηση εξουσίας του συστήματος δικαιοσύνης της Ιταλίας και της κυβερνητικής διαφθοράς. Η εξουσία κλήθηκε να παίξει το ψεύτικο χαρτί της τρομοκρατίας, να μεταδώσει την ανασφάλεια στην πλειονότητα του πληθυσμού ώστε να συσπειρώσει την αστική τάξη και να οδηγήσει στην παραπλάνηση το λαό, πράγματα απελπιστικά αναγνωρίσιμα και επαναλαμβανόμενα και στη δική μας πραγματικότητα.
Το βιβλίο και η πολιτική κατάσταση: Ο Ιταλικός Μάης και η βίαιη καταστολή του
Η επαναστατική έκρηξη του 1968 δεν περιορίστηκε στον Γαλλικό Μάη. Αγκάλιασε όλο τον κόσμο: Ιαπωνία, Γερμα- νία, Γιουγκοσλαβία, Πολωνία, Λατινική Αμερική, ΗΠΑ και, φυσικά, τη γειτονική Ιταλία. Ο ιταλικός Μάης, εξαιτίας της φύσης της ιταλικής κοινωνίας, κράτησε περισσότερο και ήταν πιο εκρηκτικός: οι εργάτες κάνουν μαζικά "άγριες" απεργίες*, οι νέοι, οι φοιτητές, οι μαθητές, οι γυναίκες, οι φυλακισμένοι, οι ψυχασθενείς και όλοι οι "παρίες" της κοινωνίας ξεσηκώνονται. Πραγματοποιούνται μερικές θεσμικές αλλαγές, ο κόσμος, όμως, δεν αρκείται σ' αυτές. Αρνείται ριζικά και μαζικά τις καθημερινές συνθήκες ζωής στην κοινωνία της μισθωτής εργασίας. Για ν' αμυνθεί απέναντι στους φασίστες και την αστυνομία αρχίζει να εξοπλίζεται. Ξεσπούν ταραχές στις φάμπρικες, στις φυλακές, στους δρόμους. Η κατάσταση ξεφεύγει απ' τον έλεγχο του κράτους, αλλά και του ΚΚΙ και της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας. Μέσα στο 1969, οι αρχές παραπέμπουν στα δικαστήρια 10.000 εργάτες- οι δίκες,όμως,δεν γίνονται ποτέ. Στις 19 του Νοέμβρη, γίνεται στο Μιλάνο μεγάλη απεργία και συγκέντρωση για το ζήτημα των ενοικίων. Έχουν προηγηθεί συγκεντρώσεις, απεργίες και κάθε λογής εκδηλώσεις, που σκοπό έχουν να κάνουν τους ανθρώπους ν' αποκτήσουν ξανά τον έλεγχο πάνω σ'όλες τις πτυχές της ζωής τους. Η κατάσταση φαίνεται καθαρά πως ξεφεύγει. Απεργίες εναντίον της εργοδοσίας, αλλά και των εργατικών γραφειοκρατικών συνδικάτων. Η Ιταλία οδεύει προς την επανάσταση. Το κράτος περνά στην επίθεση. Για να "παγώσει" τον κόσμο, πρέπει να προκαλέσει ένα απρόοπτο και τραυματικό γεγονός. Στις 12 Δεκέμβρη του 1969, το κράτος "ρίχνει την πρώτη κανονιά του εμφυλίου πολέμου". Μια βόμβα εκρήγνυται στην Αγροτική Τράπεζα του Μιλάνου, στην Πιάτσα Φοντάνα: 9 νεκροί και 100 τραυματίες. Μια άλλη βόμβα, στην Εμπορική Τράπεζα, στην πλατεία της Σκάλας του Μιλάνου, δεν εκρήγνυται. Δυο βόμβες στη Ρώμη, μια στην Τράπεζα Εργασίας και μια στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, έχουν περί τους είκοσι τραυματίες. Οι εκρήξεις αυτές των βομβών είναι πράξεις αμυντικής τρομοκρατίας ). Σ' αυτήν προσφεύγουν μόνο τα κράτη και αντικείμενο της είναι ο πληθυσμός στο σύνολο του. Υπεύθυνοι, κατά συνέπεια, για τις βόμβες είναι το ιταλικό κράτος και οι μυστικές του υπηρεσίες.
Η επαναστατική έκρηξη του 1968 δεν περιορίστηκε στον Γαλλικό Μάη. Αγκάλιασε όλο τον κόσμο: Ιαπωνία, Γερμα- νία, Γιουγκοσλαβία, Πολωνία, Λατινική Αμερική, ΗΠΑ και, φυσικά, τη γειτονική Ιταλία. Ο ιταλικός Μάης, εξαιτίας της φύσης της ιταλικής κοινωνίας, κράτησε περισσότερο και ήταν πιο εκρηκτικός: οι εργάτες κάνουν μαζικά "άγριες" απεργίες*, οι νέοι, οι φοιτητές, οι μαθητές, οι γυναίκες, οι φυλακισμένοι, οι ψυχασθενείς και όλοι οι "παρίες" της κοινωνίας ξεσηκώνονται. Πραγματοποιούνται μερικές θεσμικές αλλαγές, ο κόσμος, όμως, δεν αρκείται σ' αυτές. Αρνείται ριζικά και μαζικά τις καθημερινές συνθήκες ζωής στην κοινωνία της μισθωτής εργασίας. Για ν' αμυνθεί απέναντι στους φασίστες και την αστυνομία αρχίζει να εξοπλίζεται. Ξεσπούν ταραχές στις φάμπρικες, στις φυλακές, στους δρόμους. Η κατάσταση ξεφεύγει απ' τον έλεγχο του κράτους, αλλά και του ΚΚΙ και της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας. Μέσα στο 1969, οι αρχές παραπέμπουν στα δικαστήρια 10.000 εργάτες- οι δίκες,όμως,δεν γίνονται ποτέ. Στις 19 του Νοέμβρη, γίνεται στο Μιλάνο μεγάλη απεργία και συγκέντρωση για το ζήτημα των ενοικίων. Έχουν προηγηθεί συγκεντρώσεις, απεργίες και κάθε λογής εκδηλώσεις, που σκοπό έχουν να κάνουν τους ανθρώπους ν' αποκτήσουν ξανά τον έλεγχο πάνω σ'όλες τις πτυχές της ζωής τους. Η κατάσταση φαίνεται καθαρά πως ξεφεύγει. Απεργίες εναντίον της εργοδοσίας, αλλά και των εργατικών γραφειοκρατικών συνδικάτων. Η Ιταλία οδεύει προς την επανάσταση. Το κράτος περνά στην επίθεση. Για να "παγώσει" τον κόσμο, πρέπει να προκαλέσει ένα απρόοπτο και τραυματικό γεγονός. Στις 12 Δεκέμβρη του 1969, το κράτος "ρίχνει την πρώτη κανονιά του εμφυλίου πολέμου". Μια βόμβα εκρήγνυται στην Αγροτική Τράπεζα του Μιλάνου, στην Πιάτσα Φοντάνα: 9 νεκροί και 100 τραυματίες. Μια άλλη βόμβα, στην Εμπορική Τράπεζα, στην πλατεία της Σκάλας του Μιλάνου, δεν εκρήγνυται. Δυο βόμβες στη Ρώμη, μια στην Τράπεζα Εργασίας και μια στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, έχουν περί τους είκοσι τραυματίες. Οι εκρήξεις αυτές των βομβών είναι πράξεις αμυντικής τρομοκρατίας ). Σ' αυτήν προσφεύγουν μόνο τα κράτη και αντικείμενο της είναι ο πληθυσμός στο σύνολο του. Υπεύθυνοι, κατά συνέπεια, για τις βόμβες είναι το ιταλικό κράτος και οι μυστικές του υπηρεσίες.
Η αστυνομία συλλαμβάνει στο Μιλάνο τον "αναρχικό σιδηροδρομικό" Τζουζέπε Πινέλι, ή Πίνο όπως τον έλεγαν οι φίλοι του, έγγαμο με δυο θυγατέρες και πάει να του φορτώσει την ευθύνη για τις βόμβες. Οι αρχές "βασίζουν" την κατηγορία στο ότι είχε κάνει ένα αδικαιολόγητο ταξίδι στη Ρώμη τον Αύγουστο, τότε που είχαν τοποθετηθεί οι βόμβες στα τρένα. Ο Πινέλι έχει άλλοθι: έπαιζε χαρτιά με κάτι γέρους συνταξιούχους σ' ένα καφενείο όλη τη μέρα στις 12 του Δεκέμβρη. Η μαρτυρία των συνταξιούχων χαρακτηρίζεται "αναξιόπιστη" και δε λαμβάνεται υπόψη. Παράλληλα, συλλαμβάνεται στη Ρώμη ο "αναρχικός χορευτής" Πιέτρο Βαλπρέντα, που κατηγορείται κι αυτός για τη βόμβα της Πιάτσα Φοντάνα. Ένας ταξιτζής, τον αναγνώρισε δήθεν στο Μιλάνο και υποστηρίζει ότι τον πήρε ταραγμένο από την Πιάτσα Φοντάνα. Στις 15 του Δεκέμβρη, στις 12 παρά 3 τη νύχτα, η Διοίκηση της Αστυνομίας του Μιλάνου καλεί ασθενοφόρο. Στις 12 και 2, αυτόπτες μάρτυρες βλέπουν να ρίχνεται στην αυλή του κτιρίου από το τέταρτο πάτωμα ο Πινέλι. Τα στοιχεία δείχνουν ότι, στη διάρκεια της ανάκρισης, ο επιθεωρητής Καλαμπρέζε έδωσε στον Πινέλι μια κοφτή στο λαιμό και τον σκότωσε. Μες στην αναμπουμπούλα, κάποιος αστυνομικός κάλεσε ασθενοφόρο. Έπειτα, όμως, οι αστυνομικοί σκέφτηκαν να σκηνοθετήσουν "αυτοκτονία" του Πινέλι. Τον πέταξαν νεκρό στο κενό και υποστήριξαν ότ ι "πήδηξε μονάχος του απ' το ανοιχτό παράθυρο". Ακολουθούν μια σειρά από γεγονότα: Ο Βαλπρέντα φυλακίζεται και δικάζεται μόλις τον Φλεβάρη του 1972. (Στο μεταξύ, οι μυστικές υπηρεσίες έχουν δολοφονήσει τον ταξιτζή, που δήθεν τον είχε αναγνωρίσει). Το επίσημο όργανο των αναρχικών "Ουμανιτά Νόβα", στο τεύχος του Δεκέμβρη του 1969, διαχωρίζει τη θέση τους από τον "τρομοκράτη" Βαλπρέντα. Στις 19 του Δεκέμβρη του 1969, οι εργάτες μετάλλου αναστέλλουν την προγραμματισμένη τους απεργία. Το ΚΚΙ μιλάει για "φασιστικό κίνδυνο" και ξαναμαντρώνει τον κόσμο. Το Μάη του 1972, δολοφονείται ο επιθεωρητής Λουίτζι Καλαμπρέζε. Δέχεται τρεις σφαίρες το πρωί, την ώρα που βγαίνεί απ' το σπίτι του. Δολοφονείται ο. δικαστικός Αλεσαντρίν, που είχε αναλάβει να επανεξετάσει την υπόθεση της βόμβας στην Πιάτσα Φοντάνα (μια "στημένη" δίκη είχε στείλει την υπόθεση στο αρχείο), κι είχε αρχίσει ν' ανακρίνει τον τότε αρχηγό της ΣΙΔ (ΚΥΠ) ναύαρχο Ένκε, για τις ψευδείς μαρτυρίες που είχε δώσει στη "στημένη" δίκη. "Αυτοκτονούν" μια σειρά αξιωματικοί της ΣΙΔ. Δολοφονείται ο φασίστας Νάρντι, στον οποίο αποδόθηκε η δολοφονία του Καλαμπρέζε. Δολοφονούνται κάμποσοι δικαστικοί, ανάμεσα τους κι ο Οκόρσιο, που ήταν υπεύθυνος για την τρίχρονη προφυλάκιση του Βαλπρέντε. Ο στόχος όλων αυτών των ενεργειών πετυχαίνεται: το επαναστατικό κίνημα στην Ιταλία, προσωρινά, νικιέται.Το φθινόπωρο του 1976 συναντάμε την έκρηξη των κινημάτων αυτομείωσης. Δεκάδες χιλιάδες νέοι οργανωμένοι σε προλεταριακές συλλογικότητες, από τα προάστια του Μιλάνο, της Ρώμης και της Μπολόνια, εισέβαλλαν και πολιορκούσαν τα κέντρα των πόλεων, απαλλοτρίωναν εμπορεύματα από τα πολυτελή καταστήματα, «αυτο-μείωναν» τις τιμές των εισιτηρίων στα θέατρα, τους κινηματογράφους και τα εστιατόρια (δηλαδή, πλήρωναν με βάση αυτό που επέβαλε η πολιτική τους – το ένα τρίτο ή το ένα τέταρτο της κανονικής τιμής). Νέα κύματα αρνήσεων σάρωσαν την Ιταλία, και για μια δεκαετία ακόμα, μέχρι την ήττα του κινήματος της Αυτονομίας, το κράτος και οι μηχανισμοί του είχαν λόγους να θεωρούν ότι δεν είχαν με κανέναν τρόπο «πάρει πίσω τις πόλεις».
Στο έργο του,ο Φο πραγματεύεται την "υπόθεση Πινέλι". Τα γεγονότα που αναφέρει είναι πραγματικά και, μ' ορισμένα λεκτικά του παιχνίδια, παραπέμπει στους πραγματικούς στόχους. (Λ.χ. ο επιθεωρητής Πιζάνι, από την Πίζα δηλαδή, αστειεύεται για την Καλάμπρια). Το έργο παρακολούθησαν στην Ιταλία πάνω από ένα εκατομμύριο θεατές και βοήθησε να ξεσκεπαστεί η κρατική σκευωρία. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Μιλάνο, τον Σεπτέμβρη του 1970, στο θέατρο της Κομούνας.
ΠΡΙΝ ΑΡΧΙΣΕΙ Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
Σήμερα, κυρίες και κύριοι, θα σας παρουσιάσουμε ένα πραγματικό γεγονός. Συνέβη στις ΗΠΑ, στα 1921. Ένας ιταλός μετανάστης, αναρχικός, ονόματι Σαλσέντο, "έπεσε" από ένα παράθυρο του δέκατου τέταρτου πατώματος του κτιρίου της Αστυνομικής Διεύθυνσης της Νέας Υόρκης. Ο διοικητής της αστυνομίας, δήλωσε ότι ο αναρχικός "αυτοκτόνησε". Έγινε μια πρώτη έρευνα, κι ύστερα μια άλλη έρευνα, πιο εξονυχιστική, από μέρους των δικαστικών αρχών. Αποκαλύφθηκε ότι τον αναρχικό τον είχαν εκπαραθυρώσει οι αστυνομικοί, κατά τη διάρκεια της ανάκρισης. Για να δώσουμε επικαιρότητα στο ζήτημα και για να κάνουμε την υπόθεση να φαίνεται πιο δραματική, καταφύγαμε σ'ένα πασίγνωστο θεατρικό τέχνασμα: Μεταφέραμε την υπόθεση στις μέρες μας και την βάλαμε να εκτυλίσσεται σε μια ιταλική πόλη, στο Μιλάνο λογουχάρη. Κάναμε, δηλαδή, μια "μετατόπιση". Φυσικά, για ν' αποφύγουμε τους αναχρονισμούς, αντί για "σερίφης" λέμε "αστυνόμος", και λοιπά και λοιπά. Σας προειδοποιούμε, ακόμα, ότι, σε περίπτωση που θα παρατηρήσετε παραλληλισμούς με πραγματικά περιστατικά, που έλαβαν χώρα στον τόπο μας, θα πρέπει αυτό να το αποδώσετε στην πασίγνωστη μαγεία του θεάτρου στη μαγεία εκείνη που, σε πάμπολλες περιπτώσεις, κάνει την πραγματικότητα να ξεπερνά και την πιο καλπάζουσα φαντασία!
ΠΡΙΝ ΑΡΧΙΣΕΙ Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
Σήμερα, κυρίες και κύριοι, θα σας παρουσιάσουμε ένα πραγματικό γεγονός. Συνέβη στις ΗΠΑ, στα 1921. Ένας ιταλός μετανάστης, αναρχικός, ονόματι Σαλσέντο, "έπεσε" από ένα παράθυρο του δέκατου τέταρτου πατώματος του κτιρίου της Αστυνομικής Διεύθυνσης της Νέας Υόρκης. Ο διοικητής της αστυνομίας, δήλωσε ότι ο αναρχικός "αυτοκτόνησε". Έγινε μια πρώτη έρευνα, κι ύστερα μια άλλη έρευνα, πιο εξονυχιστική, από μέρους των δικαστικών αρχών. Αποκαλύφθηκε ότι τον αναρχικό τον είχαν εκπαραθυρώσει οι αστυνομικοί, κατά τη διάρκεια της ανάκρισης. Για να δώσουμε επικαιρότητα στο ζήτημα και για να κάνουμε την υπόθεση να φαίνεται πιο δραματική, καταφύγαμε σ'ένα πασίγνωστο θεατρικό τέχνασμα: Μεταφέραμε την υπόθεση στις μέρες μας και την βάλαμε να εκτυλίσσεται σε μια ιταλική πόλη, στο Μιλάνο λογουχάρη. Κάναμε, δηλαδή, μια "μετατόπιση". Φυσικά, για ν' αποφύγουμε τους αναχρονισμούς, αντί για "σερίφης" λέμε "αστυνόμος", και λοιπά και λοιπά. Σας προειδοποιούμε, ακόμα, ότι, σε περίπτωση που θα παρατηρήσετε παραλληλισμούς με πραγματικά περιστατικά, που έλαβαν χώρα στον τόπο μας, θα πρέπει αυτό να το αποδώσετε στην πασίγνωστη μαγεία του θεάτρου στη μαγεία εκείνη που, σε πάμπολλες περιπτώσεις, κάνει την πραγματικότητα να ξεπερνά και την πιο καλπάζουσα φαντασία!
Ο ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ
Πώς μου ήρθε αλήθεια να γράψω αυτό το έργο; Μ’ έσπρωξε η ανάγκη να φωνάξω για ό,τι γινόταν γύρω μου. Την άνοιξη του ’70 οι φίλοι της δουλειάς μας, προοδευτικοί άνθρωποι στο σύνολό τους, με πίεζαν να γράψω ένα έργο για τις βόμβες που έσκασαν σε δύο τράπεζες του Μιλάνου, με τη βεβαιότητα ότι δεν τις τοποθέτησαν προοδευτικά στοιχεία και με τη σιγουριά ότι η «αυτοκτονία» του Πινέλι, που ανακρινόταν σαν ένοχος, ήταν καθαρή δολοφονία. Πρέπει να γραφτεί ένα τέτοιο έργο, μου έλεγαν, γιατί το κοινό δεν ενημερώνεται σωστά, με αποτέλεσμα να μη νιώθει τους πραγματικούς ενόχους και να κυριεύεται από αγωνία, φόβο και άγχος. Ακόμα και οι προοδευτικές εφημερίδες της Ιταλίας σιωπούσαν, απέφευγαν να πάρουν τη σωστή θέση. Μάταια περιμέναμε όλοι κάποιο γερό ψάξιμο, μια δυνατή κραυγή διαμαρτυρίας… Τίποτα…
Έπρεπε λοιπόν κάτι να κάνουμε. Έπρεπε να βοηθήσουμε να μάθει ο κόσμος με τι τρόπο οργανώνονται οι δυναμιτιστικές ενέργειες, οι αιματοχυσίες, και από ποιους… Αρχίσαμε πρώτα-πρώτα έρευνες πάνω στην υπόθεση Πινέλι. Δικηγόροι, δημοσιογράφοι, φίλοι μας, βγάζουν φωτοαντίγραφα εγγράφων που δεν είχαν δημοσιευτεί ποτέ. Καταφέρνουμε να χώσουμε τη μύτη μας σε έγγραφα ανακρίσεων απόρρητων, με τη βοήθεια φίλων μας μέσα στις δικαστικές υπηρεσίες. Είδαμε έτσι ξεκάθαρα τα γεγονότα που μας έπεισαν ότι ο θάνατος του Πινέλι δεν ήταν αυτοκτονία αλλά σίγουρα εκπαραθύρωση. Έτσι δημιουργήθηκε η βάση αυτής της κωμωδίας. Μάλλον φάρσας… Γιατί τόσο γελοίες, τόσο οδυνηρά γελοίες ήταν οι ενέργειες των ανακριτικών μεθόδων και οι αντιφάσεις των επίσημων δηλώσεων. Η πρεμιέρα μας έπεσε στις μέρες της δίκης. Και η επιτυχία μας ήταν τρομακτική. Γεμάτο κάθε μέρα το θέατρο. Όρθιοι, πολλές φορές πλάι μας, δίπλα στη σκηνή.
Πού οφείλεται η επιτυχία αυτού του έργου; Όχι τόσο στο ότι σατιρίζει τις οργανωμένες ψευτιές των αρχών και των οργάνων τους αλλά περισσότερο γιατί καυτηριάζει τα παχιά λόγια περί σοσιαλδημοκρατίας και καγχάζει για τα κροκοδείλια δάκρυα πολλών σοβαροφανών πολιτικών ή τη «δυναμική» αγανάκτιση μερικών άλλων για κάθε σκάνδαλο που ξέρουν πολύ καλά ότι είναι ένα σκάνδαλο-κάθαρση του συστήματος…Με αποτέλεσμα ο απληροφόρητος κοσμάκης να ξεσπάει φωνάζοντας ικανοποιημένος: «Ζήτω αυτή η μπασταρδεμένη σκατοκοινωνία μας, που σκουπίζεται με αρωματισμένο χαρτομάντηλο και που σε κάθε ρέψιμο αηδίας βάζει το χέρι μπροστά στο στόμα της σαν μια καλομαθημένη κυρία…» Το έργο μας παίζεται από τότε με αμείωτη επιτυχία. Ίσως γιατί και η ζωή συνεχίζεται και πληθαίνουν κάθε τόσο η αιματοχυσία, οι μπόμπες και τα μεγάλα λόγια και τα μεγάλα σκάνδαλα… Πάντα από τα ίδια συστήματα που οργανώνουν τη βία και που δεν μπορούν να χωνέψουν αυτούς που δεν σκύβουν το κεφάλι. Ώσπου κάποτε αυτός ο απληροφόρητος κοσμάκης να καταλάβει τι γίνεται γύρω του και να μετατρέψει το ρέψιμο της αηδίας του σε μια τεράστια βόμβα που θα τινάξει στον αέρα όλη αυτή τη μπασταρδεμένη κοινωνία μας.
Ντάριο Φο
Πώς μου ήρθε αλήθεια να γράψω αυτό το έργο; Μ’ έσπρωξε η ανάγκη να φωνάξω για ό,τι γινόταν γύρω μου. Την άνοιξη του ’70 οι φίλοι της δουλειάς μας, προοδευτικοί άνθρωποι στο σύνολό τους, με πίεζαν να γράψω ένα έργο για τις βόμβες που έσκασαν σε δύο τράπεζες του Μιλάνου, με τη βεβαιότητα ότι δεν τις τοποθέτησαν προοδευτικά στοιχεία και με τη σιγουριά ότι η «αυτοκτονία» του Πινέλι, που ανακρινόταν σαν ένοχος, ήταν καθαρή δολοφονία. Πρέπει να γραφτεί ένα τέτοιο έργο, μου έλεγαν, γιατί το κοινό δεν ενημερώνεται σωστά, με αποτέλεσμα να μη νιώθει τους πραγματικούς ενόχους και να κυριεύεται από αγωνία, φόβο και άγχος. Ακόμα και οι προοδευτικές εφημερίδες της Ιταλίας σιωπούσαν, απέφευγαν να πάρουν τη σωστή θέση. Μάταια περιμέναμε όλοι κάποιο γερό ψάξιμο, μια δυνατή κραυγή διαμαρτυρίας… Τίποτα…
Έπρεπε λοιπόν κάτι να κάνουμε. Έπρεπε να βοηθήσουμε να μάθει ο κόσμος με τι τρόπο οργανώνονται οι δυναμιτιστικές ενέργειες, οι αιματοχυσίες, και από ποιους… Αρχίσαμε πρώτα-πρώτα έρευνες πάνω στην υπόθεση Πινέλι. Δικηγόροι, δημοσιογράφοι, φίλοι μας, βγάζουν φωτοαντίγραφα εγγράφων που δεν είχαν δημοσιευτεί ποτέ. Καταφέρνουμε να χώσουμε τη μύτη μας σε έγγραφα ανακρίσεων απόρρητων, με τη βοήθεια φίλων μας μέσα στις δικαστικές υπηρεσίες. Είδαμε έτσι ξεκάθαρα τα γεγονότα που μας έπεισαν ότι ο θάνατος του Πινέλι δεν ήταν αυτοκτονία αλλά σίγουρα εκπαραθύρωση. Έτσι δημιουργήθηκε η βάση αυτής της κωμωδίας. Μάλλον φάρσας… Γιατί τόσο γελοίες, τόσο οδυνηρά γελοίες ήταν οι ενέργειες των ανακριτικών μεθόδων και οι αντιφάσεις των επίσημων δηλώσεων. Η πρεμιέρα μας έπεσε στις μέρες της δίκης. Και η επιτυχία μας ήταν τρομακτική. Γεμάτο κάθε μέρα το θέατρο. Όρθιοι, πολλές φορές πλάι μας, δίπλα στη σκηνή.
Πού οφείλεται η επιτυχία αυτού του έργου; Όχι τόσο στο ότι σατιρίζει τις οργανωμένες ψευτιές των αρχών και των οργάνων τους αλλά περισσότερο γιατί καυτηριάζει τα παχιά λόγια περί σοσιαλδημοκρατίας και καγχάζει για τα κροκοδείλια δάκρυα πολλών σοβαροφανών πολιτικών ή τη «δυναμική» αγανάκτιση μερικών άλλων για κάθε σκάνδαλο που ξέρουν πολύ καλά ότι είναι ένα σκάνδαλο-κάθαρση του συστήματος…Με αποτέλεσμα ο απληροφόρητος κοσμάκης να ξεσπάει φωνάζοντας ικανοποιημένος: «Ζήτω αυτή η μπασταρδεμένη σκατοκοινωνία μας, που σκουπίζεται με αρωματισμένο χαρτομάντηλο και που σε κάθε ρέψιμο αηδίας βάζει το χέρι μπροστά στο στόμα της σαν μια καλομαθημένη κυρία…» Το έργο μας παίζεται από τότε με αμείωτη επιτυχία. Ίσως γιατί και η ζωή συνεχίζεται και πληθαίνουν κάθε τόσο η αιματοχυσία, οι μπόμπες και τα μεγάλα λόγια και τα μεγάλα σκάνδαλα… Πάντα από τα ίδια συστήματα που οργανώνουν τη βία και που δεν μπορούν να χωνέψουν αυτούς που δεν σκύβουν το κεφάλι. Ώσπου κάποτε αυτός ο απληροφόρητος κοσμάκης να καταλάβει τι γίνεται γύρω του και να μετατρέψει το ρέψιμο της αηδίας του σε μια τεράστια βόμβα που θα τινάξει στον αέρα όλη αυτή τη μπασταρδεμένη κοινωνία μας.
Ντάριο Φο