Ποιος κώδικας ηθικής επιβάλλει να σκοτώσεις τους λίγους για να σωθούν οι πολλοί;
Το γεμάτο ηθικά διλλήματα και ένταση έργο του Γερμανού συγγραφέα Φέρντιναντ φον Σίραχ, έχοντας γνωρίσει τεράστια επιτυχία σε εβδομήντα και πλέον σκηνές σε Ευρώπη, Αμερική και Ασία, παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
Υπόθεση
O επισμηναγός Λαρς Κοχ είναι ένας από τους πιο επίλεκτους πιλότους της γερμανικής πολεμικής αεροπορίας. Ένα επιβατικό αεροσκάφος τελούσε υπό ομηρεία και διαταγή του τρομοκράτη ήταν να το ρίξει στο γήπεδο Allianz Arena του Μονάχου όπου 70.000 φίλαθλοι παρακολουθούσαν ζωντανά τον αγώνα Γερμανίας - Αγγλίας. Η Γερμανική κυβέρνηση ενημερώθηκε άμεσα και δόθηκε εντολή δύο μαχητικά αεροσκάφη να παρακολουθούν την κατάσταση από απόσταση αναπνοής. Όμως ο κατηγορούμενος Λαρς Κοχ, χωρίς να έχει προηγηθεί καμία εντολή ανωτέρου του, έσπευσε να πατήσει το κουμπί και να ενεργοποιήσει την εκτόξευση ρουκέτας με αποτέλεσμα την κατάρριψη του υπό ομηρία αεροσκάφουςυν δεκάδες χιλιάδες οικογένειες. Ο πιλότος αποφασίζει μόνος του. Παίρνει το νόμο στα χέρια του. Ανατινάζει το αεροσκάφος και μαζί 164 ψυχές.Με το που προσγειώνεται, συλλαμβάνεται. Και εμείς βρισκόμαστε στο δικαστήριο, να παρακολουθούμε την ακροαματική διαδικασία, αποτελώντας μάλιστα το ορκωτό τμήμα, τους ενόρκους. Η εισαγγελέας, ο δικηγόρος υπεράσπισης, ο πρόεδρος, ο μάρτυρας υπεράσπισης, ο μάρτυρας κατηγορίας. Είχε δικαίωμα να το κάνει; Είναι αθώος ή ένοχος; Ποιος κώδικας ηθικής επιβάλλει να σκοτώσεις τους λίγους για να σωθούν οι πολλοί;Ο νόμος ερμηνεύει όπως πρέπει; Είναι δόκιμες οι παράπλευρες απώλειες; Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα ; Όταν το βάρος της ευθύνης φαντάζει ασήκωτο στους ώμους και ο έλεγχος της συνείδησης επικρέμαται ως κριτής, τότε η ορθότητα της όποιας απόφασης φαντάζει αινιγματικό ζητούμενο.
Η δίκη
Βρισκόμαστε στην αίθουσα του δικαστηρίου. Ο κατηγορούμενος εμφανίζεται φορώντας στολή της πολεμικής αεροπορίας. Κατηγορείται για τον θάνατο και των 164 επιβατών, μετά από εκτόξευση ρουκέτας η οποία είχε ως αποτέλεσμα την κατάρριψη του υπό ομηρία αεροσκάφους και η οποία πραγματοποιήθηκε αποκλειστικά με πρωτοβουλία του ίδιου και όχι κατόπιν εντολής ανωτέρου.Ο πρόεδρος του δικαστηρίου εισέρχεται στην αίθουσα και απευθύνεται κατευθείαν στο κοινό. Ξεκινά η ακροαματική διαδικασία. Ξεκινά η παράσταση.
Τα διλήμματα
Ποιος έδωσε το δικαίωμα σε έναν απλό εκπρόσωπο του γερμανικού κράτους να σκοτώσει τους λίγους για να σωθούν οι πολλοί; Διαθέτει το δικαστήριο τα κατάλληλα νομικά εργαλεία για να μπορέσει να κρίνει δίκαια τη συνειδητή του απόφαση να αυτενεργήσει κατ’ αυτό τον τρόπο; Ποιος κώδικας τιμής και ποια αίσθηση δικαιοσύνης τού όπλισε το χέρι; Ποιος αποφασίζει ότι το λεγόμενο «μη χείρον βέλτιστον» αποτελεί το μέτρο της ηθικής μας; Τι είναι δίκαιο; Και τι άδικο; Εθνικός ήρωας ή δολοφονικός αλαζόνας; Οι αριθμοί, οι συσχετισμοί, οι υπολογισμοί και το ζύγισμα των ανθρώπινων ψυχών αιωρούνται για ώρα πάνω από την αίθουσα του δικαστηρίου κυριεύοντας τις σκέψεις όλων. Η ακροαματική διαδικασία ολοκληρώνεται. Ο λόγος τώρα στους ενόρκους για την τελική ψηφοφορία. Για την τελική ετυμηγορία.
Η απόφαση
Οι θεατές της παράστασης έχουν τον λόγο. Αυτοί είναι οι ένορκοι της δίκης που μόλις παρακολούθησαν, αυτοί καλούνται και να απαντήσουν στα ηθικά διλήμματά της. Αυτοί θα κρίνουν αν ο κατηγορούμενος είναι αθώος ή ένοχος. Άραγε, θα αποφασίσουν ως υποψήφιοι θύτες ή ως υποψήφια θύματα; Αυτό δεν μπορεί να το ξέρει κανείς.
Η Παράσταση
Στο θέατρο Αθηνών οι θεατές γίνονται οι ένορκοι στην πολύκροτη δίκη, που με επίκεντρο την καταστολή μιας τρομοκρατικής ενέργειας, ελέγχει νομικά την πρωτοβουλία ενός στρατιωτικού αεροπόρου να καταρρίψει το αεροπλάνο, στο οποίο επέβαινε τρομοκράτης. Ο κατηγορούμενος πιλότος Λαρς Κοχ (Στέλιος Δημόπουλος) και ο μάρτυρας Υπεράσπισης Λάουτερμπαχ (Κώστας Ανταλόπουλος), ανήκουν στη κατηγορία των ανθρώπων, που έχουν ταχθεί στο καθήκον του κράτους δικαίου. Ο Πρόεδρος του δικαστηρίου (Βασίλης Παλαιολόγος), κρατά τις αποστάσεις που ο ρόλος του απαιτεί. Η μάρτυρας κατηγορίας (Νάνσυ Μπούκλη), αντιμετωπίζει το δίλημμα απο την συναισθηματική του υπόσταση, μια γυναίκα-και η ίδια θύμα- που έχει υποστεί την απώλεια ενός δικού της άνθρωπου.Κήδεψαν ένα άδειο φέρετρο, ενώ εκείνη αργότερα έθαψε στον κήπο τους ένα παπούτσι, μοναδικό εύρημα του αποθανόντος συζύγου της. Ο συνήγορος Υπεράσπισης Μπίγκλερ (Γιάννης Στεφόπουλος) υπερασπίζεται τον κατηγορούμενο,τονίζοντας το νομικό κενό, ενώ η εισαγγελέας (Βάσω Καβαλιεράτου), προβάλλει ευθύβολα επιχειρήματα: Θα μπορούσε να εκκενωθεί το γήπεδο, μπορούμε να αποκλείσουμε το γεγονός ότι κάποιοι επιβάτες θα μπορούσαν να αφοπλίσουν τους αεροπειρατές; Θα έκανε το ίδιο πράγμα ο πιλότος, αν μέσα στο αεροσκάφος βρίσκονταν η γυναίκα και το παιδί του;
Το δικαστικό θρίλερ TERROR είναι μια προσομοίωση δίκης σε αίθουσα του δικαστηρίου. Λιτά σκηνικά, ταιριαστά κοστούμια και λειτουργικός φωτισμός συμπλέουν με την ψυχοσύνθεση και την ψυχολογία των χαρακτήρων και των ενόρκων, σε ένα επώδυνο παιχνίδι μυαλού, με το κράτος να παραμονεύει αδύναμο να υπαγορεύσει με σαφήνεια τους νόμους του. Εν τέλει, ένας στρατιώτης γίνεται το μαύρο πρόβατο ενός συστήματος, που δεν θέλει να πάρει αποφάσεις, ενώ "γεννά"Πόντιους Πιλάτους.Η μεγάλη αρετή του έργου είναι ότι πέρα απο τις αγορεύσεις και τον άκαμπτο δικαστικό λόγο, ο συγγραφέας μετατοπίζει το βάρος της ετυμηγορίας στους ενόρκους -θεατές. Με αυτόν τον τρόπο, όλοι οι παριστάμενοι γίνονται μέρος του διλήμματος, ενός αδυσώπητου διλήμματος, που τους φέρνει μπροστά στο δίκαιο και την αμφιλεγόμενη-πολλές φορές- έννοια του.
Η παράσταση-αναπαράσταση του Γιώργου Οικονόμου, σε μετάφραση Ευαγγελίας A. Νάνου και διασκευή Μιρέλλας Παπαοικονόμου, διαθέτει ένα ενδιαφέρον κείμενο και στιβαρές ερμηνείες, αλλά ενώ χτίζει σκηνές με σασπένς και εναλλαγές, αδυνατεί να φτάσει σε μια δραματική κορύφωση.Έχει στιγμές άνευρες και αμήχανες, που δεν καταφέρνουν να παρουσιάσουν μια ολοκληρωμένη σκηνοθετική άποψη.
Σταύρος αμπάκης
Συγγραφέας: Φέρντιναντ φον Σίραχ
Σκηνοθεσία Γιώργος Οικονόμου
Μετάφραση: Ευαγγελία A. Νάνου
Διασκευή: Μιρέλλα Παπαοικονόμου
Σκηνογραφία: Κωνσταντίνος Ζαμάνης
Κοστούμια: Νίκος Χαρλαύτης
Φωτισμοί: Αλέξανδρος Αλεξάνδρου
Πρόεδρος Δικαστηρίου: Βασίλης Παλαιολόγος
Μπίγκλερ Συνήγορος Υπεράσπισης: Γιάννης Στεφόπουλος
Λαρς Κοχ Κατηγορούμενος: Στέλιος Δημόπουλος
Κα Νέλσον Εισαγγελέας: Βάσω Καβαλιεράτου
Λάουτερμπαχ Μάρτυρας Υπεράσπισης: Κώστας Ανταλόπουλος
Μάιζερ Μάρτυρας Μάρτυρας κατηγορίας: Νάνσυ Μπούκλη
Θέατρο Αθηνών
Δευτέρα & Τρίτη: 21.00 μμ
Βουκουρεστίου 10
Υπόθεση
O επισμηναγός Λαρς Κοχ είναι ένας από τους πιο επίλεκτους πιλότους της γερμανικής πολεμικής αεροπορίας. Ένα επιβατικό αεροσκάφος τελούσε υπό ομηρεία και διαταγή του τρομοκράτη ήταν να το ρίξει στο γήπεδο Allianz Arena του Μονάχου όπου 70.000 φίλαθλοι παρακολουθούσαν ζωντανά τον αγώνα Γερμανίας - Αγγλίας. Η Γερμανική κυβέρνηση ενημερώθηκε άμεσα και δόθηκε εντολή δύο μαχητικά αεροσκάφη να παρακολουθούν την κατάσταση από απόσταση αναπνοής. Όμως ο κατηγορούμενος Λαρς Κοχ, χωρίς να έχει προηγηθεί καμία εντολή ανωτέρου του, έσπευσε να πατήσει το κουμπί και να ενεργοποιήσει την εκτόξευση ρουκέτας με αποτέλεσμα την κατάρριψη του υπό ομηρία αεροσκάφουςυν δεκάδες χιλιάδες οικογένειες. Ο πιλότος αποφασίζει μόνος του. Παίρνει το νόμο στα χέρια του. Ανατινάζει το αεροσκάφος και μαζί 164 ψυχές.Με το που προσγειώνεται, συλλαμβάνεται. Και εμείς βρισκόμαστε στο δικαστήριο, να παρακολουθούμε την ακροαματική διαδικασία, αποτελώντας μάλιστα το ορκωτό τμήμα, τους ενόρκους. Η εισαγγελέας, ο δικηγόρος υπεράσπισης, ο πρόεδρος, ο μάρτυρας υπεράσπισης, ο μάρτυρας κατηγορίας. Είχε δικαίωμα να το κάνει; Είναι αθώος ή ένοχος; Ποιος κώδικας ηθικής επιβάλλει να σκοτώσεις τους λίγους για να σωθούν οι πολλοί;Ο νόμος ερμηνεύει όπως πρέπει; Είναι δόκιμες οι παράπλευρες απώλειες; Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα ; Όταν το βάρος της ευθύνης φαντάζει ασήκωτο στους ώμους και ο έλεγχος της συνείδησης επικρέμαται ως κριτής, τότε η ορθότητα της όποιας απόφασης φαντάζει αινιγματικό ζητούμενο.
Η δίκη
Βρισκόμαστε στην αίθουσα του δικαστηρίου. Ο κατηγορούμενος εμφανίζεται φορώντας στολή της πολεμικής αεροπορίας. Κατηγορείται για τον θάνατο και των 164 επιβατών, μετά από εκτόξευση ρουκέτας η οποία είχε ως αποτέλεσμα την κατάρριψη του υπό ομηρία αεροσκάφους και η οποία πραγματοποιήθηκε αποκλειστικά με πρωτοβουλία του ίδιου και όχι κατόπιν εντολής ανωτέρου.Ο πρόεδρος του δικαστηρίου εισέρχεται στην αίθουσα και απευθύνεται κατευθείαν στο κοινό. Ξεκινά η ακροαματική διαδικασία. Ξεκινά η παράσταση.
Τα διλήμματα
Ποιος έδωσε το δικαίωμα σε έναν απλό εκπρόσωπο του γερμανικού κράτους να σκοτώσει τους λίγους για να σωθούν οι πολλοί; Διαθέτει το δικαστήριο τα κατάλληλα νομικά εργαλεία για να μπορέσει να κρίνει δίκαια τη συνειδητή του απόφαση να αυτενεργήσει κατ’ αυτό τον τρόπο; Ποιος κώδικας τιμής και ποια αίσθηση δικαιοσύνης τού όπλισε το χέρι; Ποιος αποφασίζει ότι το λεγόμενο «μη χείρον βέλτιστον» αποτελεί το μέτρο της ηθικής μας; Τι είναι δίκαιο; Και τι άδικο; Εθνικός ήρωας ή δολοφονικός αλαζόνας; Οι αριθμοί, οι συσχετισμοί, οι υπολογισμοί και το ζύγισμα των ανθρώπινων ψυχών αιωρούνται για ώρα πάνω από την αίθουσα του δικαστηρίου κυριεύοντας τις σκέψεις όλων. Η ακροαματική διαδικασία ολοκληρώνεται. Ο λόγος τώρα στους ενόρκους για την τελική ψηφοφορία. Για την τελική ετυμηγορία.
Η απόφαση
Οι θεατές της παράστασης έχουν τον λόγο. Αυτοί είναι οι ένορκοι της δίκης που μόλις παρακολούθησαν, αυτοί καλούνται και να απαντήσουν στα ηθικά διλήμματά της. Αυτοί θα κρίνουν αν ο κατηγορούμενος είναι αθώος ή ένοχος. Άραγε, θα αποφασίσουν ως υποψήφιοι θύτες ή ως υποψήφια θύματα; Αυτό δεν μπορεί να το ξέρει κανείς.
Η Παράσταση
Στο θέατρο Αθηνών οι θεατές γίνονται οι ένορκοι στην πολύκροτη δίκη, που με επίκεντρο την καταστολή μιας τρομοκρατικής ενέργειας, ελέγχει νομικά την πρωτοβουλία ενός στρατιωτικού αεροπόρου να καταρρίψει το αεροπλάνο, στο οποίο επέβαινε τρομοκράτης. Ο κατηγορούμενος πιλότος Λαρς Κοχ (Στέλιος Δημόπουλος) και ο μάρτυρας Υπεράσπισης Λάουτερμπαχ (Κώστας Ανταλόπουλος), ανήκουν στη κατηγορία των ανθρώπων, που έχουν ταχθεί στο καθήκον του κράτους δικαίου. Ο Πρόεδρος του δικαστηρίου (Βασίλης Παλαιολόγος), κρατά τις αποστάσεις που ο ρόλος του απαιτεί. Η μάρτυρας κατηγορίας (Νάνσυ Μπούκλη), αντιμετωπίζει το δίλημμα απο την συναισθηματική του υπόσταση, μια γυναίκα-και η ίδια θύμα- που έχει υποστεί την απώλεια ενός δικού της άνθρωπου.Κήδεψαν ένα άδειο φέρετρο, ενώ εκείνη αργότερα έθαψε στον κήπο τους ένα παπούτσι, μοναδικό εύρημα του αποθανόντος συζύγου της. Ο συνήγορος Υπεράσπισης Μπίγκλερ (Γιάννης Στεφόπουλος) υπερασπίζεται τον κατηγορούμενο,τονίζοντας το νομικό κενό, ενώ η εισαγγελέας (Βάσω Καβαλιεράτου), προβάλλει ευθύβολα επιχειρήματα: Θα μπορούσε να εκκενωθεί το γήπεδο, μπορούμε να αποκλείσουμε το γεγονός ότι κάποιοι επιβάτες θα μπορούσαν να αφοπλίσουν τους αεροπειρατές; Θα έκανε το ίδιο πράγμα ο πιλότος, αν μέσα στο αεροσκάφος βρίσκονταν η γυναίκα και το παιδί του;
Το δικαστικό θρίλερ TERROR είναι μια προσομοίωση δίκης σε αίθουσα του δικαστηρίου. Λιτά σκηνικά, ταιριαστά κοστούμια και λειτουργικός φωτισμός συμπλέουν με την ψυχοσύνθεση και την ψυχολογία των χαρακτήρων και των ενόρκων, σε ένα επώδυνο παιχνίδι μυαλού, με το κράτος να παραμονεύει αδύναμο να υπαγορεύσει με σαφήνεια τους νόμους του. Εν τέλει, ένας στρατιώτης γίνεται το μαύρο πρόβατο ενός συστήματος, που δεν θέλει να πάρει αποφάσεις, ενώ "γεννά"Πόντιους Πιλάτους.Η μεγάλη αρετή του έργου είναι ότι πέρα απο τις αγορεύσεις και τον άκαμπτο δικαστικό λόγο, ο συγγραφέας μετατοπίζει το βάρος της ετυμηγορίας στους ενόρκους -θεατές. Με αυτόν τον τρόπο, όλοι οι παριστάμενοι γίνονται μέρος του διλήμματος, ενός αδυσώπητου διλήμματος, που τους φέρνει μπροστά στο δίκαιο και την αμφιλεγόμενη-πολλές φορές- έννοια του.
Η παράσταση-αναπαράσταση του Γιώργου Οικονόμου, σε μετάφραση Ευαγγελίας A. Νάνου και διασκευή Μιρέλλας Παπαοικονόμου, διαθέτει ένα ενδιαφέρον κείμενο και στιβαρές ερμηνείες, αλλά ενώ χτίζει σκηνές με σασπένς και εναλλαγές, αδυνατεί να φτάσει σε μια δραματική κορύφωση.Έχει στιγμές άνευρες και αμήχανες, που δεν καταφέρνουν να παρουσιάσουν μια ολοκληρωμένη σκηνοθετική άποψη.
Σταύρος αμπάκης
Συγγραφέας: Φέρντιναντ φον Σίραχ
Σκηνοθεσία Γιώργος Οικονόμου
Μετάφραση: Ευαγγελία A. Νάνου
Διασκευή: Μιρέλλα Παπαοικονόμου
Σκηνογραφία: Κωνσταντίνος Ζαμάνης
Κοστούμια: Νίκος Χαρλαύτης
Φωτισμοί: Αλέξανδρος Αλεξάνδρου
Πρόεδρος Δικαστηρίου: Βασίλης Παλαιολόγος
Μπίγκλερ Συνήγορος Υπεράσπισης: Γιάννης Στεφόπουλος
Λαρς Κοχ Κατηγορούμενος: Στέλιος Δημόπουλος
Κα Νέλσον Εισαγγελέας: Βάσω Καβαλιεράτου
Λάουτερμπαχ Μάρτυρας Υπεράσπισης: Κώστας Ανταλόπουλος
Μάιζερ Μάρτυρας Μάρτυρας κατηγορίας: Νάνσυ Μπούκλη
Θέατρο Αθηνών
Δευτέρα & Τρίτη: 21.00 μμ
Βουκουρεστίου 10
