Μια πτώση - όσο μεγάλη κι αν είναι - δεν αποκλείει την τελική εξύψωση, τη μετάνοια, την πραγματική και ολοκληρωτική αλλαγή. Άλλωστε αυτές οι τραγικές αντιφάσεις περικλείονται μέσα στο μεγαλείο της ανθρώπινης ψυχής
Γραμμένο μετά την «Άννα Καρένινα» και το «Πόλεμος και Ειρήνη» και πριν την «Ανάσταση», το απαγορευμένο την εποχή του, πεντάπρακτο δράμα «Η Δύναμη του σκότους»(1886), θεωρείται το Ευαγγέλιο του νατουραλιστικού θεάτρου, το οποίο συγγραφείς όπως ο Εμίλ Ζολά και ο Μπέρναρντ Σω χαρακτήρισαν ως την πιο ρωμαλέα αγροτική τραγωδία που γέννησε η περίοδος του νατουραλισμού. Είναι μια δυνατή και άμεση διαμαρτυρία ενάντια στην κοινωνική ψευτιά και υποκρισία. Σε αντίθεση, με τα προαναφερθέντα μυθιστορήματα, όπου ο Τολστόι στηλιτεύει τα ήθη της αριστοκρατίας και το ρόλο των ηγετικών μορφών, εδώ καταρρίπτει το στερεότυπο του «αγνού» και «καλού» χωρικού. Ο Τολστόι εμπνεύστηκε την υπόθεση από ένα ανατριχιαστικό έγκλημα του 1880. Ένας μουζίκος ομολόγησε δημόσια, στο γάμο της πρόγονής του, πως είχε κάνει παιδί μαζί της, το σκότωσε αμέσως μετά και ύστερα προσπάθησε να σκοτώσει και το δικό του παιδί. Έξι χρόνια μετά, ο Τολστόι γράφει τη «Δύναμη του σκότους» και προκαλεί σκάνδαλο, παρουσιάζοντας τις ζοφερές συνθήκες διαβίωσης των αμόρφωτων χωρικών της εποχής του. Ο Αντρέ Αντουάν, σημαντικός εκπρόσωπος του νατουραλιστικού κινήματος και ιδρυτής του περίφημου Théâtre Libre, ανέβασε τη Δύναμη του Σκότους το 1888. Η παράσταση του Παρισιού θεωρήθηκε σημαδιακή και ταξίδεψε στην Ευρώπη, προκάλεσε δε, έντονες αντιδράσεις λόγω του ακραίου νατουραλισμού της, με έναν κριτικό να σαρκάζει τον αληθοφανή αχυρώνα του σκηνικού, σημειώνοντας: «βουλώναμε τη μύτη μας για να αντέξουμε την μπόχα της κοπριάς!». Το 1923 το έργο σκηνοθέτησε στο Βερολίνο ο Έρβιν Πισκάτορ, πατέρας του επικού θεάτρου μαζί με τον Μπρεχτ. Η προσπάθεια του Πισκάτορ να καταστήσει ένα θέατρο αξιώσεων προσιτό στους θεατές της εργατικής τάξης εκτιμήθηκε δεόντως, αν και η έμφαση στη νατουραλιστική λεπτομέρεια υπονόμευσε εν μέρει, σύμφωνα με τους κριτικούς, τον πυρήνα του κειμένου. Το 2011 η «Δύναμη του σκότους» παρουσιάστηκε από τον σκηνοθέτη Μίκαελ Τάλχαιμερ στο θέατρο Schaubuhne του Βερολίνου σε ένα ασφυκτικά στενό σκηνικό που παράπεμπε σε φωλιά αρουραίων.
Ο Τολστόι για το ανθρώπινο είδος
Το έργο αυτό γράφτηκε απο τον Τολστόι στην δεύτερη περίοδο της ζωής του κατά την οποία αμφισβητούσε τους πάντες και τα πάντα! Ήταν εντελώς αιρετικός απέναντι στα δεδομένα της εποχής. Μία εποχή όπου τον είχε αφορίσει η Εκκλησία και που έψαχνε τα όρια του, καθώς και αυτά της ανθρώπινης φύσης. Αυτή την εποχή όλα του τα έργα είναι επηρεασμένα από αυτή την αναζήτηση του για τον άνθρωπο! Ορμώμενος λοιπόν από μία αληθινή ιστορία, ο Τολστόι έγραψε μία ιστορία για τα σκοτεινά μονοπάτια της ανθρώπινης ψυχής...Ο άνθρωπος έχει μέσα του συγχρόνως το Kαλό και το Kακό, και τις περισσότερες φορές όταν τα πράγματα δυσκολεύουν η τάση του να ακολουθήσει το Σκοτάδι είναι πολύ πιο έντονη από την τάση να ακολουθήσει το Φως. Το Σκοτάδι είχε και θα έχει πάντα πολύ μεγάλη δύναμη! Φαντάζει να έχει λιγότερα εμπόδια και υπόσχεται περισσότερα σε λιγότερο χρόνο...Το σκοτάδι μας τυφλώνει, μας παγιδεύει και ασκεί πάνω μας τέτοια δύναμη που δύσκολα μπορούμε να “δραπετεύσουμε” από αυτό, όταν έχουμε αποφασίσει να το ακολουθήσουμε! Οι ήρωες του Τολστόι γεννιούνται, ζούνε και πεθαίνουν μέσα σε πυκνό σκοτάδι που ρουφάει την ανθρωπιά τους. Η απληστία μεταδίδεται σαν ασθένεια. Ψέματα, κλεψιές, απιστίες, δολοφονίες: αυτή είναι η σταθερή σοδειά μιας κακής καλλιέργειας. Ένα μωρό θάβεται μόλις γεννηθεί – από τον ίδιο τον πατέρα του, σε μία από τις πιο σοκαριστικές σκηνές της παγκόσμιας δραματουργίας. Μονάχα ο γηραιότερος και αγνός Ακίμ, σταθερά προσηλωμένος στη χριστιανική πίστη του, κομίζει λίγο φως με την παρουσία του. Ούτε αυτός, όμως, καταφέρνει να σώσει τον γιο του από τον χαμό. Ο συγγραφέας, δεν αποκλείει όμως, ύστερα από μια πτώση - όσο μεγάλη κι αν είναι αυτή - την τελική εξύψωση, τη μετάνοια, την πραγματική και ολοκληρωτική αλλαγή, όσο δύσκολη - σχεδόν αδύνατη - και αν φαίνεται.
Η παράσταση
Η διασκευή του Γιώργου Χατζηνικολάου και της Ελένης Σκότη, επικεντρώνεται κυρίως στο συνειδησιακό, ανθρώπινο κομμάτι. Η παράσταση της Ομάδας Νάμα, μας μεταφέρει το σκοτεινό σύμπαν του Τολστόι γεμάτο δολοπλοκίες, απληστία, δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης, άγνοια, ηθικό εκχυδαισμό. Η σκηνοθέτης δεν παραμένει μόνο στη νατουραλιστική οπτική, αλλά με χιούμορ, παιγνιώδη διάθεση και μπρεχτικές πινελιές καταθέτει το δικό της στίγμα. Η σκηνοθεσία παρακολουθεί με προσοχή και διαύγεια τις υφολογικές μεταπτώσεις του έργου και τις εντυπώνει ωραία πάνω στις ερμηνείες (άνισες στο σύνολο τους) των πρωταγωνιστών της, καθορίζοντας με δύναμη την ενότητα των σκηνών και την ψυχογραφική καθαρότητα των ηρώων. Για να αποφθεχθεί η παγίδα της ρεαλιστικής απεικόνισης της αγροτικής ζωής χρησιμοποιούνται σκηνογραφικά τα παραλληλόγραμμα φελιζόλ που διαρκώς κινούν οι ηθοποιοί, ανάλογα με τις θεατρικές πράξεις, διαμορφώνοντας διαρκώς τη δυναμική του χώρου.Υπάρχουν στιγμές, βέβαια που αυτό καταντάει υπερβολικό, αφού κάθε λίγο τα σκηνικά αναδιαμορφώνονται, κάποιες φορές άνευ ουσίας.
Στα συν της παράστασης συγκαταλέγονται η διαυγής αφηγηματική δομή, η σωστά δουλεμένη σχέση των χαρακτήρων, η δύναμη των ζοφερών σκηνών -με αποκορύφωμα την λιτή και αποτρόπαια σκηνή της βρεφοκτονίας- που οδηγούν σε μια πνιγηρή κλιμάκωση και η εξαίσια σύνθεση και αξιοποίηση της μουσικής μέσα στην ροή της παράστασης. Παρ'ολα αυτά η αποκορύφωση που συντελείται στην τελευταία σκηνή, όπου διαδραματίζεται η ψυχική μεταστροφή του πρωταγωνιστκού χαρακτήρα, είναι αδύναμη, αβαθής και στερείται σωστής κλιμάκωσης. Ο σπαραγμός της σάπιας συνείδησης που δονείται ένοχα και αποζητά την λύτρωση δεν καταφέρνει να μας παρασύρει μέσα στο σκοτάδι και την απελπισία της.
Η Πέγκυ Τρικαλιώτη με τη πάροδο του χρόνου έχει καταφέρει να δαμάσει τα πληθωρικά εκφραστικά της μέσα, αλλά εδώ υποκύπτει σε κάποια περιττά δραματικά κρεσέντο, ένώ δίπλα της ο Γιώργος Παπαγεωργίου χτίζει τον χαρακτήρα του με μια στέρεη και μελετημένη ερμηνεία, που όμως τον προδίδει στη τελική σκηνή της ψυχικής μεταστροφής, που δείχνει να εκτυλίσσεται βραθυφλεγώς, τόσο ώστε χάνει την ευκαιρία να μας δώσει γροθιά στο στομάχι. Η Αγορίτσα Οικονόμου, σατανική μάνα που μηχανεύεται δολοφονίες και χειραγωγεί συνειδήσεις, κόβει σαν το μαχαίρι με την μακιαβελική της ηθική, προσφέροντας τη δυνατότητα στην ηθοποιό να αξιοποιήσει με τον καλλίτερο δυνατό τρόπο την τεχνική της, που ενδυναμώνεται απο την αξιοπρόσεκτη αίσθηση του μέτρου, που διατηρεί καθόλη την διάρκεια της παράστασης ενώ η κωμική φλέβα της αχνοφαίνεται και συνταιριάζει τέλεια με την σκοτεινή ψυχή της. Σωστός και λιτός ο Χρήστος Σαπουντζής, ο οποίος μας παραθέτει μια ολόκληρη ανάλυση του τραπεζικού συστήματος, το οποίο εν πολύς τηρείται μέχρι σήμερα. Άνευρη η ερμηνεία του Θανάση Χαλκιά, ως Ακίμ, αμόρφωτος μουζίκος, με στέρεα ηθική, που φιλοσοφεί τη σοφία του απλού ανθρώπου («του αθώου τα δάκρυα πέφτουν σαν μπόρα πάνω στον ένοχο» και «απ’ τη φτώχεια ένα πράγμα είναι χειρότερο, τα πλούτη). Η Αθανασία Κουρκάκη, η νεαρή ξελογιάστρα κόρη, δεν συνδέεται με την τρομακτική και αποτρόποια ψυχή της ηρωϊδας της, υποδυόμενη την Ακουλίνα ρηχά και με περιττή ελαφράδα. Ο Γιώργος Χατζηνικολάου έχει δημιουργήσει ένα ενδιαφέρον σκηνογραφικό σύμπαν μόνο με μαύρα σπετσάτα που μεταμορφώνονται κυριολεκτικά στα πάντα, με τη βοήθεια ελάχιστων σκηνικών αντικειμένων. Η μουσική ταιριαστή με το θέμα του έργου, τα χορωδιακά κομμάτια με τους ηθοποιούς να παίζουν μουσική είναι μια αισθητικά αξιόλογη προσθήκη.
Διασκευή/Επεξεργασία Κειμένου: Γιώργος Χατζηνικολάου
Σκηνοθεσία/Καλλιτεχνική επιμέλεια: Ελένη Σκότη, Γιώργος Χατζηνικολάου
Σκηνικά/Κοστούμια: Γιώργος Χατζηνικολάου
Πρωτότυπη Μουσική: Βαλέρια Δημητριάδου, Γιώργος Παπαγεωργίου
Επιμέλεια Φωτισμού: Αντώνης Παναγιωτόπουλος
Διεύθυνση Παραγωγής: Γιώργος Χατζηνικολάου
Ματριόνα: Αγορίτσα Οικονόμου
Νικήτας: Γιώργος Παπαγεωργίου
Ανίσια: Πέγκυ Τρικαλιώτη
Μίτριτς: Χρήστος Σαπουντζής
Ακίμ: Θανάσης Χαλκιάς
Μαύρα: Αθηνά Αλεξοπούλου
Πιοτρ: Μιχαήλ Γιαννικάκης
Ακουλίνα: Αθανασία Κουρκάκη
Ανιούτκα: Μαρία Προϊστάκη
Μαρίνα: Βαλέρια Δημητριάδου
Ημέρες & Ώρες Παραστάσεων: Δευτέρα στις 7:30μμ,
Σάββατο στις 5:00μμ, Κυριακή και Τρίτη στις 9:00μμ
Διάρκεια παράστασης: 130'
Τιμές εισιτηρίων: Δευτέρα/Τρίτη/Σάββατο: Κανονικό: 14,00€
Φοιτητικό/Ανέργων/Άνω των 65: 12,00€
Κυριακή & αργίες: Κανονικό: 16,00€, Φοιτητικό: 12,00€
Ανέργων/Άνω των 65: 13,00€
Σύγχρονο Θέατρο, Ευμολπιδών 41 ,Γκάζι, σταθμός μετρό: Κεραμεικός
Τηλέφωνο: 2103464380
Έως : 11/4
Ο Τολστόι για το ανθρώπινο είδος
Το έργο αυτό γράφτηκε απο τον Τολστόι στην δεύτερη περίοδο της ζωής του κατά την οποία αμφισβητούσε τους πάντες και τα πάντα! Ήταν εντελώς αιρετικός απέναντι στα δεδομένα της εποχής. Μία εποχή όπου τον είχε αφορίσει η Εκκλησία και που έψαχνε τα όρια του, καθώς και αυτά της ανθρώπινης φύσης. Αυτή την εποχή όλα του τα έργα είναι επηρεασμένα από αυτή την αναζήτηση του για τον άνθρωπο! Ορμώμενος λοιπόν από μία αληθινή ιστορία, ο Τολστόι έγραψε μία ιστορία για τα σκοτεινά μονοπάτια της ανθρώπινης ψυχής...Ο άνθρωπος έχει μέσα του συγχρόνως το Kαλό και το Kακό, και τις περισσότερες φορές όταν τα πράγματα δυσκολεύουν η τάση του να ακολουθήσει το Σκοτάδι είναι πολύ πιο έντονη από την τάση να ακολουθήσει το Φως. Το Σκοτάδι είχε και θα έχει πάντα πολύ μεγάλη δύναμη! Φαντάζει να έχει λιγότερα εμπόδια και υπόσχεται περισσότερα σε λιγότερο χρόνο...Το σκοτάδι μας τυφλώνει, μας παγιδεύει και ασκεί πάνω μας τέτοια δύναμη που δύσκολα μπορούμε να “δραπετεύσουμε” από αυτό, όταν έχουμε αποφασίσει να το ακολουθήσουμε! Οι ήρωες του Τολστόι γεννιούνται, ζούνε και πεθαίνουν μέσα σε πυκνό σκοτάδι που ρουφάει την ανθρωπιά τους. Η απληστία μεταδίδεται σαν ασθένεια. Ψέματα, κλεψιές, απιστίες, δολοφονίες: αυτή είναι η σταθερή σοδειά μιας κακής καλλιέργειας. Ένα μωρό θάβεται μόλις γεννηθεί – από τον ίδιο τον πατέρα του, σε μία από τις πιο σοκαριστικές σκηνές της παγκόσμιας δραματουργίας. Μονάχα ο γηραιότερος και αγνός Ακίμ, σταθερά προσηλωμένος στη χριστιανική πίστη του, κομίζει λίγο φως με την παρουσία του. Ούτε αυτός, όμως, καταφέρνει να σώσει τον γιο του από τον χαμό. Ο συγγραφέας, δεν αποκλείει όμως, ύστερα από μια πτώση - όσο μεγάλη κι αν είναι αυτή - την τελική εξύψωση, τη μετάνοια, την πραγματική και ολοκληρωτική αλλαγή, όσο δύσκολη - σχεδόν αδύνατη - και αν φαίνεται.
Η παράσταση
Η διασκευή του Γιώργου Χατζηνικολάου και της Ελένης Σκότη, επικεντρώνεται κυρίως στο συνειδησιακό, ανθρώπινο κομμάτι. Η παράσταση της Ομάδας Νάμα, μας μεταφέρει το σκοτεινό σύμπαν του Τολστόι γεμάτο δολοπλοκίες, απληστία, δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης, άγνοια, ηθικό εκχυδαισμό. Η σκηνοθέτης δεν παραμένει μόνο στη νατουραλιστική οπτική, αλλά με χιούμορ, παιγνιώδη διάθεση και μπρεχτικές πινελιές καταθέτει το δικό της στίγμα. Η σκηνοθεσία παρακολουθεί με προσοχή και διαύγεια τις υφολογικές μεταπτώσεις του έργου και τις εντυπώνει ωραία πάνω στις ερμηνείες (άνισες στο σύνολο τους) των πρωταγωνιστών της, καθορίζοντας με δύναμη την ενότητα των σκηνών και την ψυχογραφική καθαρότητα των ηρώων. Για να αποφθεχθεί η παγίδα της ρεαλιστικής απεικόνισης της αγροτικής ζωής χρησιμοποιούνται σκηνογραφικά τα παραλληλόγραμμα φελιζόλ που διαρκώς κινούν οι ηθοποιοί, ανάλογα με τις θεατρικές πράξεις, διαμορφώνοντας διαρκώς τη δυναμική του χώρου.Υπάρχουν στιγμές, βέβαια που αυτό καταντάει υπερβολικό, αφού κάθε λίγο τα σκηνικά αναδιαμορφώνονται, κάποιες φορές άνευ ουσίας.
Στα συν της παράστασης συγκαταλέγονται η διαυγής αφηγηματική δομή, η σωστά δουλεμένη σχέση των χαρακτήρων, η δύναμη των ζοφερών σκηνών -με αποκορύφωμα την λιτή και αποτρόπαια σκηνή της βρεφοκτονίας- που οδηγούν σε μια πνιγηρή κλιμάκωση και η εξαίσια σύνθεση και αξιοποίηση της μουσικής μέσα στην ροή της παράστασης. Παρ'ολα αυτά η αποκορύφωση που συντελείται στην τελευταία σκηνή, όπου διαδραματίζεται η ψυχική μεταστροφή του πρωταγωνιστκού χαρακτήρα, είναι αδύναμη, αβαθής και στερείται σωστής κλιμάκωσης. Ο σπαραγμός της σάπιας συνείδησης που δονείται ένοχα και αποζητά την λύτρωση δεν καταφέρνει να μας παρασύρει μέσα στο σκοτάδι και την απελπισία της.
Η Πέγκυ Τρικαλιώτη με τη πάροδο του χρόνου έχει καταφέρει να δαμάσει τα πληθωρικά εκφραστικά της μέσα, αλλά εδώ υποκύπτει σε κάποια περιττά δραματικά κρεσέντο, ένώ δίπλα της ο Γιώργος Παπαγεωργίου χτίζει τον χαρακτήρα του με μια στέρεη και μελετημένη ερμηνεία, που όμως τον προδίδει στη τελική σκηνή της ψυχικής μεταστροφής, που δείχνει να εκτυλίσσεται βραθυφλεγώς, τόσο ώστε χάνει την ευκαιρία να μας δώσει γροθιά στο στομάχι. Η Αγορίτσα Οικονόμου, σατανική μάνα που μηχανεύεται δολοφονίες και χειραγωγεί συνειδήσεις, κόβει σαν το μαχαίρι με την μακιαβελική της ηθική, προσφέροντας τη δυνατότητα στην ηθοποιό να αξιοποιήσει με τον καλλίτερο δυνατό τρόπο την τεχνική της, που ενδυναμώνεται απο την αξιοπρόσεκτη αίσθηση του μέτρου, που διατηρεί καθόλη την διάρκεια της παράστασης ενώ η κωμική φλέβα της αχνοφαίνεται και συνταιριάζει τέλεια με την σκοτεινή ψυχή της. Σωστός και λιτός ο Χρήστος Σαπουντζής, ο οποίος μας παραθέτει μια ολόκληρη ανάλυση του τραπεζικού συστήματος, το οποίο εν πολύς τηρείται μέχρι σήμερα. Άνευρη η ερμηνεία του Θανάση Χαλκιά, ως Ακίμ, αμόρφωτος μουζίκος, με στέρεα ηθική, που φιλοσοφεί τη σοφία του απλού ανθρώπου («του αθώου τα δάκρυα πέφτουν σαν μπόρα πάνω στον ένοχο» και «απ’ τη φτώχεια ένα πράγμα είναι χειρότερο, τα πλούτη). Η Αθανασία Κουρκάκη, η νεαρή ξελογιάστρα κόρη, δεν συνδέεται με την τρομακτική και αποτρόποια ψυχή της ηρωϊδας της, υποδυόμενη την Ακουλίνα ρηχά και με περιττή ελαφράδα. Ο Γιώργος Χατζηνικολάου έχει δημιουργήσει ένα ενδιαφέρον σκηνογραφικό σύμπαν μόνο με μαύρα σπετσάτα που μεταμορφώνονται κυριολεκτικά στα πάντα, με τη βοήθεια ελάχιστων σκηνικών αντικειμένων. Η μουσική ταιριαστή με το θέμα του έργου, τα χορωδιακά κομμάτια με τους ηθοποιούς να παίζουν μουσική είναι μια αισθητικά αξιόλογη προσθήκη.
Διασκευή/Επεξεργασία Κειμένου: Γιώργος Χατζηνικολάου
Σκηνοθεσία/Καλλιτεχνική επιμέλεια: Ελένη Σκότη, Γιώργος Χατζηνικολάου
Σκηνικά/Κοστούμια: Γιώργος Χατζηνικολάου
Πρωτότυπη Μουσική: Βαλέρια Δημητριάδου, Γιώργος Παπαγεωργίου
Επιμέλεια Φωτισμού: Αντώνης Παναγιωτόπουλος
Διεύθυνση Παραγωγής: Γιώργος Χατζηνικολάου
Ματριόνα: Αγορίτσα Οικονόμου
Νικήτας: Γιώργος Παπαγεωργίου
Ανίσια: Πέγκυ Τρικαλιώτη
Μίτριτς: Χρήστος Σαπουντζής
Ακίμ: Θανάσης Χαλκιάς
Μαύρα: Αθηνά Αλεξοπούλου
Πιοτρ: Μιχαήλ Γιαννικάκης
Ακουλίνα: Αθανασία Κουρκάκη
Ανιούτκα: Μαρία Προϊστάκη
Μαρίνα: Βαλέρια Δημητριάδου
Ημέρες & Ώρες Παραστάσεων: Δευτέρα στις 7:30μμ,
Σάββατο στις 5:00μμ, Κυριακή και Τρίτη στις 9:00μμ
Διάρκεια παράστασης: 130'
Τιμές εισιτηρίων: Δευτέρα/Τρίτη/Σάββατο: Κανονικό: 14,00€
Φοιτητικό/Ανέργων/Άνω των 65: 12,00€
Κυριακή & αργίες: Κανονικό: 16,00€, Φοιτητικό: 12,00€
Ανέργων/Άνω των 65: 13,00€
Σύγχρονο Θέατρο, Ευμολπιδών 41 ,Γκάζι, σταθμός μετρό: Κεραμεικός
Τηλέφωνο: 2103464380
Έως : 11/4