«Ήμασταν λέει πλάσματα του νερού που χάσαμε το δρόμο μας και βγήκαμε στη στεριά. Κι έπειτα συνηθίσαμε. Βγάλαμε ρίζες. Αυτό όμως το ξέρει ο άνθρωπος. Ξέρει ότι κάπου αλλού θα ’πρεπε να ’ναι και αυτή είναι η πραγματική αιτία της ανθρώπινης θλίψης».
Αντέχουμε να είμαστε ελεύθεροι;
Ο μύθος της γοργόνας που θυσιάζει την ουρά της, για να ζήσει μαζί με τον άνθρωπο που αγαπάει, εμπνέει στον Νορβηγό συγγραφέα στην Κυρά της θάλασσας. Ένα ζεστό, παλλόμενο παραμύθι μεταμορφώνεται σε αστικό δράμα, που δείχνει φανερά τις καταβολές του και υπενθυμίζει τη ζωτική μας ανάγκη να ακούμε και να αφηγούμαστε τις πιο παλιές των ιστοριών, γιατί αυτές συγκινούν και μας γιατρεύουν. Ο Ίψεν τοποθετεί δυο ασύνδετα μεταξύ τους συστήματα – ένα ερωτικό τρίο και το εκλογικευμένο και τακτοποιημένο σύμπαν της οικογένειας – και μας φέρνει αντιμέτωπους με τις ρωγμές του δυτικού τρόπου σκέψης και της ανάγκης μας να ερμηνεύουμε και να ταξινομούμε τα πάντα, ακόμη και να τα θεραπεύουμε. Ενταγμένοι όλοι σε ένα ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο αναζητάμε τον προσωπικό μας χώρο, καθώς και έναν τόπο όπου μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι. Δεν είμαστε όμως εκπαιδευμένοι για να είμαστε ελεύθεροι. Ελεύθεροι από εθνικότητες, ελεύθεροι από το φύλο μας, ελεύθεροι από τη χώρα μας, ελεύθεροι από την καταπίεση των ανθρώπων δίπλα μας. Ονειρευόμαστε κι εμείς τη θάλασσα σαν ένα μέρος όπου μπορούμε να νιώσουμε ελεύθεροι από ό,τι μας κρατάει αιχμαλώτους στην καθημερινή δυσκολία. Είναι η θάλασσα ανοιχτή; Έχουμε την παραλία στα πόδια μας αλλά φοβόμαστε να κολυμπήσουμε. Αντέχουμε να είμαστε ελεύθεροι;
Μια ρομαντική μπαλάντα για τη «γυναίκα των νερών»
Η Κυρά της θάλασσας ανήκει στα έργα της μέσης περιόδου –όπως η Έντα Γκάμπλερ και η Αγριόπαπια– όπου παρατηρείται μια στροφή του συγγραφέα στον ψυχολογικό ρεαλισμό και τον συμβολισμό. Αν και λιγότερο προβεβλημένο, αποτελεί ένα από τα πιο ιδιαίτερα έργα του, με μια έντονα μυστηριακή και απόκοσμη ατμόσφαιρα. Έχοντας ως κεντρικό του μοτίβο τη θάλασσα, τη μυστήρια έλξη που ασκεί σε όσους ζουν κοντά της και τους απόηχους των λαϊκών θρύλων και μύθων περί νεκρών ναυτικών που επιστρέφουν ως φαντάσματα, ο Ίψεν επιχειρεί μια καταβύθιση στη γυναικεία ψυχοσύνθεση, μέσα από το αινιγματικό πορτρέτο της ηρωίδας του, Ελίντας. Από την πρώτη στιγμή που εμφανίζεται στη σκηνή, η Ελίντα δείχνει να έχει κάτι απόκοσμο. Η σχέση της με τη θάλασσα στην οποία μεγάλωσε ως κόρη του φαροφύλακα, καθορίζει την αλλόκοτη μορφή και συμπεριφορά της. Φυλακισμένη σε ένα χωριό στα νορβηγικά φιόρδ, μια γοργόνα παγιδευμένη στη στεριά και σε έναν συμβατικό γάμο με έναν κατά πολύ μεγαλύτερό της χήρο γιατρό, η Ελίντα δείχνει εξαρχής την ψυχική της αστάθεια η οποία κορυφώνεται με την άφιξη του Ξένου, που σηματοδοτεί το παρελθόν και καθορίζει το μέλλον της. Πρόκειται για τον ναυτικό που στο παρελθόν η Ελίντα αρραβωνιάστηκε. Ο άνδρας που την έκανε να νιώσει τον πόθο, που αποτέλεσε τον συνδετικό της κρίκο με τη θάλασσα. Μια φιγούρα-φάντασμα, που ώς έναν βαθμό αναρωτιόμαστε αν υπάρχει πραγματικά ή αν είναι αποκύημα της φαντασίας της. Όταν ο αινιγματικός Ξένος εμφανίζεται και πάλι, την καλεί να επιλέξει «με τη θέλησή της» και με πλήρη αίσθηση της ευθύνης για την επιλογή αυτή. Παγιδευμένη ανάμεσα στη σύμβαση και τον πόθο, τη στεριά και τη θάλασσα, η Ελίντα ζητά αποδέσμευση από τα πάντα, ακόμη και τον γάμο της, για να μπορέσει να αποφασίσει ελεύθερα. Και αποφασίζει. Το αιώνιο δράμα της γυναίκας, αλλά και κάθε ανθρώπινου πλάσματος που πρέπει να διαλέξει ανάμεσα στις δύο ανάγκες, της αποδημίας και της επιστροφής, της οδοιπορίας και της εστίας. Η Ελίντα Βάγκελ καλείται να διαλέξει ανάμεσα στον «έρωτα από τη θάλασσα» και στην ευθύνη που δημιουργεί η «γήινη καθημερινότητα». Η θάλασσα σηματοδοτεί την ελευθερία, τη φυγή, το μυστήριο, το ανικανοποίητο, αλλά, συγχρόνως, και κάτι εντελώς αντίθετο, την επιστροφή στο περιβάλλον της αθωότητας. Για να ανακαλύψει στο τέλος ότι, όπως ο μόνος τρόπος για να βιώσεις την κτήση είναι η απώλεια, έτσι ο μόνος δρόμος για να ολοκληρώσεις την αποδημία είναι η επιστροφή στην αρχή σου: ένα κυκλικό, μυητικό ταξίδι της ψυχής, ένας νόστος. Η γυναίκα (όπως κάθε άνθρωπος) μπορεί όμως μόνο ελεύθερα να επιλέγει τον δικό της δρόμο.
Η Παράσταση
Με μια ποιητική ανάγνωση, μεταξύ αλληγορίας και συμβολισμού και σχεδόν δυσδιάκριτα τα δύο επίπεδα του έργου, το μυθικό και το αστικό, οι ψυχολογικές άμπωτες και πλημμυρίδες της Κυράς της θάλασσας μας παρασέρνουν σε ένα παλλόμενο ταξίδι με μυστικιστική χροιά και πλούσιο συναισθηματικό υπόβαθρο.Ίσως το κύριο τρωτό σημείο της παράστασης να είναι και το πλέον γοητευτικό στοιχείο της. Η ανάδειξη του ποιητικού,ονειρικού και απόκοσμου σύμπαντος της ηρωίδας, που έρχεται να πλημμυρίσει την σκηνή και να εξαφανίσει το ρεαλιστικό, ψυχολογικό υπόβαθρο του κειμένου, το καθιστά ένα γοητευτικό,αέρινο, αλληγορικό παραμύθι. Η σκηνοθετική γραμμή απογύμνωσε το κείμενο από τους βαθύτερους ψυχολογικούς κραδασμούς, διατηρώντας ακέραια μόνο την ποιητική του διάσταση. Η Βίκυ Κατσίκα, στο ρόλο της Ελίντα,με το δαντελένιο παίξιμο της, είναι μια σύγχρονη γοργόνα της στεριάς, που δείχνει να ασφυκτιά μέσα στα όμορφα ρούχα που φορά,πάλλωντας μέσα σε ένα χορευτικό κυματισμό,λες και προσπαθεί να ενδυθεί την θαλασιινή φορεσιά της, την ουρά και τα ασημένια λέπια, που με έντονη νοσταλγική διάθεση λαχταρά να συναντήσει, λες και μόνο με αυτά θα βρει το πραγματικό νόημα της ζωής της. Εξαιρετικός στο ρόλο του γιατρού ο συνσκηνοθέτης Δημήτρης Αγαρτζίδης πλάθει τον ρόλο του με σωστή εγκράτεια.Ωραίες προσθήκες στην πινακοθήκη ων προσώπων, οι δυο κόρες του συζύγου -Τατιάνα Άννα Πίττα και Μαρία Μοσχούρη, με τον υποτονικό Άρη Μπαλή, να αποτελεί τον αδύναμο κρίκο της παράστασης, στο ρόλο του έτερου άντρα μέσα στο ιψενικό τρίγωνο. Οι καίριοι φωτισμοί αναδεικνύουν τη ποιητική διάσταση, γεφυρώνοντας τα επιμέρους στοιχεία. Τα κοστούμια αποτελούν μια όμορφη πρόταση, που τονίζει την αέρινη διάσταση ενός σύγχρονου παραμυθιού, ενώ τέλος η μουσική προσθέτει μια μελωδική και λυρική ανάσα, που δένει αρμονικά με το σύνολο. Λείπει αδικαιολόγητα,πάντως, απο τον αφαιρετικό σκηνικό χώρο, το χρώμα της θάλασσας.
Η βασική θεματική του Ίψεν, που αγγίζει τη συμβατικότητα και την ανειλικρίνεια των οικογενειακών σχέσεων, περνά αλώβητη από τις προθέσεις του σκηνοθετικού δίδυμου,οι οποίοι απο την αρχή κανουν ξεκάθαρη την πρόθεση τους να μας οδηγήσουν σε ένα ποιητικό, μυητικό ταξίδι ψυχής.Ο Ίψεν, με τη διαχρονική και τόσο μοντέρνα θεματολογία του έχει αναγνωσθεί θεατρικά με πολλούς διαφορετικούς τρόπους και εδώ σ'αυτή τη παράσταση γευόμαστε το αλάτι, την αύρα της θάλασσας, νοιώθουμε τα κύματα να μας γαργαλάνε τις πατούσες, αισθανόμαστε έτοιμοι να παρασυρθούμε στο βυθό, χωρίς να υπολογίζουμε τον κόσμο που αφήνουμε πίσω μας
Σκηνοθεσία, Δραματουργική επεξεργασία: Δημήτρης Αγαρτζίδης
Δέσποινα Αναστάσογλου
Μουσική διδασκαλία, Ενορχήστρωση: Mislav Režić
Φωνητική διδασκαλία: Γιώργος Πατεράκης
Σκηνικός χώρος, Κοστούμια: Μαγδαληνή Αυγερινού
Επιμέλεια κίνησης: Μπέτυ Δραμιτσιώτη
Σχεδιασμός φωτισμών: Βασίλης Κλωτσοτήρας
Θέατρο του Νέου Κόσμου (Κεντρική Σκηνή)
Αντισθένους 7 & Θαρύπου,Νέος Κόσμος, τηλ.: 2109212900
Παίζουν οι ηθοποιοί: Βίκυ Κατσίκα, Άρης Μπαλής, Δημήτρης Αγαρτζίδης,
Τατιάνα Άννα Πίττα, Μαρία Μοσχούρη
Παραστάσεις : Παρ., Σάβ. 9.15 μ.μ., Κυρ. 7 μ.μ., Τετ. 6.30 μ.μ.
Τιμή: € 14, 12 (Σάβ., Κυρ.), € 13, 10, 8 (Τετ., Παρ.).
Ο μύθος της γοργόνας που θυσιάζει την ουρά της, για να ζήσει μαζί με τον άνθρωπο που αγαπάει, εμπνέει στον Νορβηγό συγγραφέα στην Κυρά της θάλασσας. Ένα ζεστό, παλλόμενο παραμύθι μεταμορφώνεται σε αστικό δράμα, που δείχνει φανερά τις καταβολές του και υπενθυμίζει τη ζωτική μας ανάγκη να ακούμε και να αφηγούμαστε τις πιο παλιές των ιστοριών, γιατί αυτές συγκινούν και μας γιατρεύουν. Ο Ίψεν τοποθετεί δυο ασύνδετα μεταξύ τους συστήματα – ένα ερωτικό τρίο και το εκλογικευμένο και τακτοποιημένο σύμπαν της οικογένειας – και μας φέρνει αντιμέτωπους με τις ρωγμές του δυτικού τρόπου σκέψης και της ανάγκης μας να ερμηνεύουμε και να ταξινομούμε τα πάντα, ακόμη και να τα θεραπεύουμε. Ενταγμένοι όλοι σε ένα ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο αναζητάμε τον προσωπικό μας χώρο, καθώς και έναν τόπο όπου μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι. Δεν είμαστε όμως εκπαιδευμένοι για να είμαστε ελεύθεροι. Ελεύθεροι από εθνικότητες, ελεύθεροι από το φύλο μας, ελεύθεροι από τη χώρα μας, ελεύθεροι από την καταπίεση των ανθρώπων δίπλα μας. Ονειρευόμαστε κι εμείς τη θάλασσα σαν ένα μέρος όπου μπορούμε να νιώσουμε ελεύθεροι από ό,τι μας κρατάει αιχμαλώτους στην καθημερινή δυσκολία. Είναι η θάλασσα ανοιχτή; Έχουμε την παραλία στα πόδια μας αλλά φοβόμαστε να κολυμπήσουμε. Αντέχουμε να είμαστε ελεύθεροι;
Μια ρομαντική μπαλάντα για τη «γυναίκα των νερών»
Η Κυρά της θάλασσας ανήκει στα έργα της μέσης περιόδου –όπως η Έντα Γκάμπλερ και η Αγριόπαπια– όπου παρατηρείται μια στροφή του συγγραφέα στον ψυχολογικό ρεαλισμό και τον συμβολισμό. Αν και λιγότερο προβεβλημένο, αποτελεί ένα από τα πιο ιδιαίτερα έργα του, με μια έντονα μυστηριακή και απόκοσμη ατμόσφαιρα. Έχοντας ως κεντρικό του μοτίβο τη θάλασσα, τη μυστήρια έλξη που ασκεί σε όσους ζουν κοντά της και τους απόηχους των λαϊκών θρύλων και μύθων περί νεκρών ναυτικών που επιστρέφουν ως φαντάσματα, ο Ίψεν επιχειρεί μια καταβύθιση στη γυναικεία ψυχοσύνθεση, μέσα από το αινιγματικό πορτρέτο της ηρωίδας του, Ελίντας. Από την πρώτη στιγμή που εμφανίζεται στη σκηνή, η Ελίντα δείχνει να έχει κάτι απόκοσμο. Η σχέση της με τη θάλασσα στην οποία μεγάλωσε ως κόρη του φαροφύλακα, καθορίζει την αλλόκοτη μορφή και συμπεριφορά της. Φυλακισμένη σε ένα χωριό στα νορβηγικά φιόρδ, μια γοργόνα παγιδευμένη στη στεριά και σε έναν συμβατικό γάμο με έναν κατά πολύ μεγαλύτερό της χήρο γιατρό, η Ελίντα δείχνει εξαρχής την ψυχική της αστάθεια η οποία κορυφώνεται με την άφιξη του Ξένου, που σηματοδοτεί το παρελθόν και καθορίζει το μέλλον της. Πρόκειται για τον ναυτικό που στο παρελθόν η Ελίντα αρραβωνιάστηκε. Ο άνδρας που την έκανε να νιώσει τον πόθο, που αποτέλεσε τον συνδετικό της κρίκο με τη θάλασσα. Μια φιγούρα-φάντασμα, που ώς έναν βαθμό αναρωτιόμαστε αν υπάρχει πραγματικά ή αν είναι αποκύημα της φαντασίας της. Όταν ο αινιγματικός Ξένος εμφανίζεται και πάλι, την καλεί να επιλέξει «με τη θέλησή της» και με πλήρη αίσθηση της ευθύνης για την επιλογή αυτή. Παγιδευμένη ανάμεσα στη σύμβαση και τον πόθο, τη στεριά και τη θάλασσα, η Ελίντα ζητά αποδέσμευση από τα πάντα, ακόμη και τον γάμο της, για να μπορέσει να αποφασίσει ελεύθερα. Και αποφασίζει. Το αιώνιο δράμα της γυναίκας, αλλά και κάθε ανθρώπινου πλάσματος που πρέπει να διαλέξει ανάμεσα στις δύο ανάγκες, της αποδημίας και της επιστροφής, της οδοιπορίας και της εστίας. Η Ελίντα Βάγκελ καλείται να διαλέξει ανάμεσα στον «έρωτα από τη θάλασσα» και στην ευθύνη που δημιουργεί η «γήινη καθημερινότητα». Η θάλασσα σηματοδοτεί την ελευθερία, τη φυγή, το μυστήριο, το ανικανοποίητο, αλλά, συγχρόνως, και κάτι εντελώς αντίθετο, την επιστροφή στο περιβάλλον της αθωότητας. Για να ανακαλύψει στο τέλος ότι, όπως ο μόνος τρόπος για να βιώσεις την κτήση είναι η απώλεια, έτσι ο μόνος δρόμος για να ολοκληρώσεις την αποδημία είναι η επιστροφή στην αρχή σου: ένα κυκλικό, μυητικό ταξίδι της ψυχής, ένας νόστος. Η γυναίκα (όπως κάθε άνθρωπος) μπορεί όμως μόνο ελεύθερα να επιλέγει τον δικό της δρόμο.
Η Παράσταση
Με μια ποιητική ανάγνωση, μεταξύ αλληγορίας και συμβολισμού και σχεδόν δυσδιάκριτα τα δύο επίπεδα του έργου, το μυθικό και το αστικό, οι ψυχολογικές άμπωτες και πλημμυρίδες της Κυράς της θάλασσας μας παρασέρνουν σε ένα παλλόμενο ταξίδι με μυστικιστική χροιά και πλούσιο συναισθηματικό υπόβαθρο.Ίσως το κύριο τρωτό σημείο της παράστασης να είναι και το πλέον γοητευτικό στοιχείο της. Η ανάδειξη του ποιητικού,ονειρικού και απόκοσμου σύμπαντος της ηρωίδας, που έρχεται να πλημμυρίσει την σκηνή και να εξαφανίσει το ρεαλιστικό, ψυχολογικό υπόβαθρο του κειμένου, το καθιστά ένα γοητευτικό,αέρινο, αλληγορικό παραμύθι. Η σκηνοθετική γραμμή απογύμνωσε το κείμενο από τους βαθύτερους ψυχολογικούς κραδασμούς, διατηρώντας ακέραια μόνο την ποιητική του διάσταση. Η Βίκυ Κατσίκα, στο ρόλο της Ελίντα,με το δαντελένιο παίξιμο της, είναι μια σύγχρονη γοργόνα της στεριάς, που δείχνει να ασφυκτιά μέσα στα όμορφα ρούχα που φορά,πάλλωντας μέσα σε ένα χορευτικό κυματισμό,λες και προσπαθεί να ενδυθεί την θαλασιινή φορεσιά της, την ουρά και τα ασημένια λέπια, που με έντονη νοσταλγική διάθεση λαχταρά να συναντήσει, λες και μόνο με αυτά θα βρει το πραγματικό νόημα της ζωής της. Εξαιρετικός στο ρόλο του γιατρού ο συνσκηνοθέτης Δημήτρης Αγαρτζίδης πλάθει τον ρόλο του με σωστή εγκράτεια.Ωραίες προσθήκες στην πινακοθήκη ων προσώπων, οι δυο κόρες του συζύγου -Τατιάνα Άννα Πίττα και Μαρία Μοσχούρη, με τον υποτονικό Άρη Μπαλή, να αποτελεί τον αδύναμο κρίκο της παράστασης, στο ρόλο του έτερου άντρα μέσα στο ιψενικό τρίγωνο. Οι καίριοι φωτισμοί αναδεικνύουν τη ποιητική διάσταση, γεφυρώνοντας τα επιμέρους στοιχεία. Τα κοστούμια αποτελούν μια όμορφη πρόταση, που τονίζει την αέρινη διάσταση ενός σύγχρονου παραμυθιού, ενώ τέλος η μουσική προσθέτει μια μελωδική και λυρική ανάσα, που δένει αρμονικά με το σύνολο. Λείπει αδικαιολόγητα,πάντως, απο τον αφαιρετικό σκηνικό χώρο, το χρώμα της θάλασσας.
Η βασική θεματική του Ίψεν, που αγγίζει τη συμβατικότητα και την ανειλικρίνεια των οικογενειακών σχέσεων, περνά αλώβητη από τις προθέσεις του σκηνοθετικού δίδυμου,οι οποίοι απο την αρχή κανουν ξεκάθαρη την πρόθεση τους να μας οδηγήσουν σε ένα ποιητικό, μυητικό ταξίδι ψυχής.Ο Ίψεν, με τη διαχρονική και τόσο μοντέρνα θεματολογία του έχει αναγνωσθεί θεατρικά με πολλούς διαφορετικούς τρόπους και εδώ σ'αυτή τη παράσταση γευόμαστε το αλάτι, την αύρα της θάλασσας, νοιώθουμε τα κύματα να μας γαργαλάνε τις πατούσες, αισθανόμαστε έτοιμοι να παρασυρθούμε στο βυθό, χωρίς να υπολογίζουμε τον κόσμο που αφήνουμε πίσω μας
Σκηνοθεσία, Δραματουργική επεξεργασία: Δημήτρης Αγαρτζίδης
Δέσποινα Αναστάσογλου
Μουσική διδασκαλία, Ενορχήστρωση: Mislav Režić
Φωνητική διδασκαλία: Γιώργος Πατεράκης
Σκηνικός χώρος, Κοστούμια: Μαγδαληνή Αυγερινού
Επιμέλεια κίνησης: Μπέτυ Δραμιτσιώτη
Σχεδιασμός φωτισμών: Βασίλης Κλωτσοτήρας
Θέατρο του Νέου Κόσμου (Κεντρική Σκηνή)
Αντισθένους 7 & Θαρύπου,Νέος Κόσμος, τηλ.: 2109212900
Παίζουν οι ηθοποιοί: Βίκυ Κατσίκα, Άρης Μπαλής, Δημήτρης Αγαρτζίδης,
Τατιάνα Άννα Πίττα, Μαρία Μοσχούρη
Παραστάσεις : Παρ., Σάβ. 9.15 μ.μ., Κυρ. 7 μ.μ., Τετ. 6.30 μ.μ.
Τιμή: € 14, 12 (Σάβ., Κυρ.), € 13, 10, 8 (Τετ., Παρ.).
