Το έργο
Ο "Φιλάργυρος του Μολιέρου, εις την λαλουμένην ημών γλώσσαν" γράφεται στη Σμύρνη και εκδίδεται ανώνυμα το 1816 στη Βιέννη, από τον Κωνσταντίνο Οικονόμο εξ Οικονόμων, λόγιο, ιερωμένο και δάσκαλο τότε στην Σμύρνη. Εκεί μεταφέρεται και η υπόθεση έργου, προσαρμόζοντας στα ήθη της προεπαναστατικής Ελλάδας όλη τη δράση. Το έργο, ένα από τα πιο σημαντικά του νεοελληνικού διαφωτισμού, αποτελεί την ελληνική μεταφορά του Φιλάργυρου του Μολιέρου, αλλά κατακτά την θεατρική αυθυπαρξία του μέσα από την ρέουσα ιδιωματική γλώσσα, τους σπαρταριστούς αναγνωρίσιμους χαρακτήρες και τα κωμικά επεισόδια, που προσαρμόζονται στα οικεία -και διαχρονικά- κακά του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. "Από τους νεωτέρους ο κάλλιστος και τελειότατος είναι ο Ιωάννης Ποκκελίνος Μολιέρος, ο κατά τα μέσα τού ΙΖ' αιώνος ακμάσας εις την Γαλλίαν.Ούτος φαίνεται ότι ήνωσεν εις εαυτόν όλας των παλαιών Κωμωδοποιών τας αρετάς" έγραψε ο Κωνσταντίνος Οικονόμος εξ Οικονόμων όπως μας πληροφορεί η `Αννα Ταμπάκη στο βιβλίο της 'Η νεοελληνική δραματουργία και οι δυτικές της επιδράσεις (18ος-19ος αι.)'και συμπληρώνει πως"ο Οικονόμος αποδίδει το Μολιέρο σύμφωνα με τις ηθικές και αισθητικές αξιώσεις τού ευρωπαϊκού 18ου αι.που σε αυτή τη φάση εναρμονίζονται με τα ηθικά κυρίως ζητούμενα της προεπαναστατικής περιόδου".`Ετσι η λογοτεχνία μας αποκτά τον Εξηνταβελόνη, το φιλάργυρο,για τον οποίο η μεγαλύτερη αξία είναι ο πλούτος. Ο πλούσιος χήρος της Σμύρνης, όχι μόνο στερεί από τα παιδιά και τους υπηρέτες του ακόμα και το φαγητό, αλλά, για να αυξήσει ακόμη περισσότερο την περιουσία του,σκαρφίζεται τους πιο εξωφρενικούς και αταίριαστους γάμους για τον ίδιο και τα παιδιά του. Ο «Φιλάργυρος» εδώ δεν είναι μόνο ένας τσιγκούνης, που προκαλεί το γέλιο με τις εμμονές του, αλλά και ένας καταπιεστικός πατέρας, ένας δυνάστης σε οικογενειακή και κοινωνική κλίμακα. Είναι επιπλέον ένας αναξιοπρεπής, λάγνος και κοινωνικά ανυπόφορος εκμεταλλευτής, εχθρός της παιδείας, του κοινωνικού κράτους, του διαφωτισμού και κάθε έννοιας ελευθερίας. Το φιλελεύθερο πνεύμα σ’ αυτό το κείμενο συναντά τη γλωσσική ζωντάνια με την καίρια χρησιμοποίηση της πολύχρωμης και ιδιωματικής ομιλίας. Ο Οικονόμος γνωρίζει σε βάθος όχι μόνο τη γαλλική εκδοχή του Φιλάργυρου (Μολιέρος) αλλά και όλες τις άλλες, όπως εξηγεί στον πρόλογό του, που παρατίθεται στην έκδοση εν είδει μανιφέστου.Μπορούμε να υποθέσουμε ότι δεν του διαφεύγει και ο κρητικός «Κατζούρμπος» που κινείται σε παρεμφερή θεματική κλίμακα.
Η Παράσταση
Με μια ανάλαφρη στο ύφος της, ευρηματική, δε σκηνοθεσία, που κρατά το μέτρο και τον σωστό ρυθμό, η Λίλυ Μελεμέ μας παραδίδει μια διασκεδαστική κωμωδία, σε γλώσσα ακέραια, που αντανακλά το πνεύμα του Σμυρναίου λόγιου. Οι ηθοποιοί του θιάσου συνεισφέρουν κατά πολύ στην ευφρόσυνη ανάγνωση, καταθέτοντας μας όλο τον συναισθηματικό πλούτο και την κωμική αρματωσιά τους, καθώς λόγος και υποκριτική συμπορεύονται με το ένα να υπαγορεύει το άλλο. Το πρώτο μέρος πιο χαλαρό, σε ρυθμό και δομή, πλατείασε σε κάποιες σκηνές, σε αντίθεση με το δεύτερο μέρος, στο οποιο οι ανατροπές οδηγούν σε γρηγορότερη και πιο ενδιαφέρουσα εξέλιξη. Παρ'ολα αυτά δεν έλλειψε το μπρίο και η ευφυΐα, στοιχεία, τα οποια, μαζί με την ιδιωματική γλώσσα και τη ωραία ώσμωση του θιάσου, καθιστούν αυτή τη παράσταση άκρως ενδιαφέρουσα και ελκυστική. Ο Χρήστος Βαλαβανίδης αποδεικνύεται ο ιδανικός ηθοποιός για το ρόλο του Εξηνταβελόνη, έχει σκηνική άνεση, υποκριτική ωριμότητα, διατηρεί δε το προσωπικό του γνώριμο στυλ, που παραπέμπει σε μια γνήσια, ατόφια κωμική φλέβα. Απολαυστική η Υρώ Μανέ, με λαμπερό μπρίο και κοφτερή γλώσσα αποδεικνύει για μια ακόμη φορά πόσο αποαλυστική κωμική ερμηνεύτρια είναι. Εξαιρετικός ο Σπύρος Μπιμπίλας και ο Γιώργος Τσουρής ξεχώρισαν απο τον υπόλοιπο θίασο, που πλαισιώνουν επιτυχημένα η Αμαλία Αρσένη, ο Αλέξανδρος Μαυρόπουλος, ο Γιώργος Στάμος, η Εύα Σιμάτου και ο αεικίνητος και κομψός Κώστας Γαλανάκης, στο ρόλο του Βαρδαλαμπούμπα, καταλύτη της ιστορίας, που φέρνει μαζί του την ευχάριστη ανατροπή. Ο Γιώργος Γαβαλάς έστησε μια όμορφη και σπιρτόζικη ατμόσφαιρα, με το φλογερό κόκκινο φελιζόλ, να ακολουθεί τη κίνηση των ηρώων της ιστορίας, σαν ένας παιχνιδιάρης άνεμος αλλαγής, σε πλήρη αντίθεση με το ερμητικό κουκούλι του Εξηνταβελόνη, που θυμίζει μια κλειστή αποθήκη που απομυζά, όχι μόνο αντικείματα και μικροπράγματα, αλλά και συναισθήματα, που τα αποθηκεύει, κάνοντας τα να χάσουν την αξία τους. Πολύ όμορφα τα κοστούμια της Βασιλικής Σύρμα, με το φωτεινό κρεμ και τα απαλά υφάσματα να κυριαρχούν, παίζοντας ευφάνταστα απο τα αστικά κοστούμια των αντρών στα πιο νεανικά φορέματα των δεσποινίδων, όλα ταιριαστά, μέσα στο πνεύμα της κοσμοπολίτικης Σμύρνης. Έξοχο ρόλο κρατά η μουσική επένδυση, που μεταφέρει το κλίμα της εποχής,η επιμέλεια της κίνησης έχει δοθεί με απολαυστικό τρόπο και αποδίδεται σωστά απο τους ηθοποιούς της παράστασης, οι φωτισμοί στήνουν όμορφες ατμόσφαιρες.
Συγγραφέας: Κωνσταντίνος Οικονόμου
Σκηνοθεσία Λίλλυ Μελεμέ
Σκηνικά Γιώργος Γαβαλάς
Κοστούμια Βασιλική Σύρμα
Κίνηση Μόνικα Κολοκοτρώνη
Μουσική Χαράλαμπος Γωγιός
Φωτισμοί Μελίνα Μάσχα
Δραματολόγος παράστασης Εύα Σαραγά
Διανομή: Αμαλία Αρσένη, Αλέξανδρος Μαυρόπουλος
Γιώργος Στάμος, Γιωργής Τσουρής
Χρήστος Βαλαβανίδης, Σπύρος Μπιμπίλας
Υρώ Μανέ, Εύα Σιμάτου, Κώστας Γαλανάκης
Εθνικό Θέατρο, - Σκηνή "Νίκος Κούρκουλος", Αγίου Κωνσταντίνου 22-24 , τηλ. 210.5288170-171,
Τιμές Εισιτηρίων: 15€, 10€ (φοιτητικό),κάτοχοι κάρτας ΟΑΕΔ 5€, Τετάρτη και Πέμπτη ενιαία τιμή 13€
Παραστάσεις: Τετάρτη στις 6 μ.μ. Πέμπτη, Παρασκευή στις 9 μ.μ. Σάββατο στις 6 μ. μ.. Κυριακή στις 7.30 μ.μ.
Ο "Φιλάργυρος του Μολιέρου, εις την λαλουμένην ημών γλώσσαν" γράφεται στη Σμύρνη και εκδίδεται ανώνυμα το 1816 στη Βιέννη, από τον Κωνσταντίνο Οικονόμο εξ Οικονόμων, λόγιο, ιερωμένο και δάσκαλο τότε στην Σμύρνη. Εκεί μεταφέρεται και η υπόθεση έργου, προσαρμόζοντας στα ήθη της προεπαναστατικής Ελλάδας όλη τη δράση. Το έργο, ένα από τα πιο σημαντικά του νεοελληνικού διαφωτισμού, αποτελεί την ελληνική μεταφορά του Φιλάργυρου του Μολιέρου, αλλά κατακτά την θεατρική αυθυπαρξία του μέσα από την ρέουσα ιδιωματική γλώσσα, τους σπαρταριστούς αναγνωρίσιμους χαρακτήρες και τα κωμικά επεισόδια, που προσαρμόζονται στα οικεία -και διαχρονικά- κακά του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. "Από τους νεωτέρους ο κάλλιστος και τελειότατος είναι ο Ιωάννης Ποκκελίνος Μολιέρος, ο κατά τα μέσα τού ΙΖ' αιώνος ακμάσας εις την Γαλλίαν.Ούτος φαίνεται ότι ήνωσεν εις εαυτόν όλας των παλαιών Κωμωδοποιών τας αρετάς" έγραψε ο Κωνσταντίνος Οικονόμος εξ Οικονόμων όπως μας πληροφορεί η `Αννα Ταμπάκη στο βιβλίο της 'Η νεοελληνική δραματουργία και οι δυτικές της επιδράσεις (18ος-19ος αι.)'και συμπληρώνει πως"ο Οικονόμος αποδίδει το Μολιέρο σύμφωνα με τις ηθικές και αισθητικές αξιώσεις τού ευρωπαϊκού 18ου αι.που σε αυτή τη φάση εναρμονίζονται με τα ηθικά κυρίως ζητούμενα της προεπαναστατικής περιόδου".`Ετσι η λογοτεχνία μας αποκτά τον Εξηνταβελόνη, το φιλάργυρο,για τον οποίο η μεγαλύτερη αξία είναι ο πλούτος. Ο πλούσιος χήρος της Σμύρνης, όχι μόνο στερεί από τα παιδιά και τους υπηρέτες του ακόμα και το φαγητό, αλλά, για να αυξήσει ακόμη περισσότερο την περιουσία του,σκαρφίζεται τους πιο εξωφρενικούς και αταίριαστους γάμους για τον ίδιο και τα παιδιά του. Ο «Φιλάργυρος» εδώ δεν είναι μόνο ένας τσιγκούνης, που προκαλεί το γέλιο με τις εμμονές του, αλλά και ένας καταπιεστικός πατέρας, ένας δυνάστης σε οικογενειακή και κοινωνική κλίμακα. Είναι επιπλέον ένας αναξιοπρεπής, λάγνος και κοινωνικά ανυπόφορος εκμεταλλευτής, εχθρός της παιδείας, του κοινωνικού κράτους, του διαφωτισμού και κάθε έννοιας ελευθερίας. Το φιλελεύθερο πνεύμα σ’ αυτό το κείμενο συναντά τη γλωσσική ζωντάνια με την καίρια χρησιμοποίηση της πολύχρωμης και ιδιωματικής ομιλίας. Ο Οικονόμος γνωρίζει σε βάθος όχι μόνο τη γαλλική εκδοχή του Φιλάργυρου (Μολιέρος) αλλά και όλες τις άλλες, όπως εξηγεί στον πρόλογό του, που παρατίθεται στην έκδοση εν είδει μανιφέστου.Μπορούμε να υποθέσουμε ότι δεν του διαφεύγει και ο κρητικός «Κατζούρμπος» που κινείται σε παρεμφερή θεματική κλίμακα.
Η Παράσταση
Με μια ανάλαφρη στο ύφος της, ευρηματική, δε σκηνοθεσία, που κρατά το μέτρο και τον σωστό ρυθμό, η Λίλυ Μελεμέ μας παραδίδει μια διασκεδαστική κωμωδία, σε γλώσσα ακέραια, που αντανακλά το πνεύμα του Σμυρναίου λόγιου. Οι ηθοποιοί του θιάσου συνεισφέρουν κατά πολύ στην ευφρόσυνη ανάγνωση, καταθέτοντας μας όλο τον συναισθηματικό πλούτο και την κωμική αρματωσιά τους, καθώς λόγος και υποκριτική συμπορεύονται με το ένα να υπαγορεύει το άλλο. Το πρώτο μέρος πιο χαλαρό, σε ρυθμό και δομή, πλατείασε σε κάποιες σκηνές, σε αντίθεση με το δεύτερο μέρος, στο οποιο οι ανατροπές οδηγούν σε γρηγορότερη και πιο ενδιαφέρουσα εξέλιξη. Παρ'ολα αυτά δεν έλλειψε το μπρίο και η ευφυΐα, στοιχεία, τα οποια, μαζί με την ιδιωματική γλώσσα και τη ωραία ώσμωση του θιάσου, καθιστούν αυτή τη παράσταση άκρως ενδιαφέρουσα και ελκυστική. Ο Χρήστος Βαλαβανίδης αποδεικνύεται ο ιδανικός ηθοποιός για το ρόλο του Εξηνταβελόνη, έχει σκηνική άνεση, υποκριτική ωριμότητα, διατηρεί δε το προσωπικό του γνώριμο στυλ, που παραπέμπει σε μια γνήσια, ατόφια κωμική φλέβα. Απολαυστική η Υρώ Μανέ, με λαμπερό μπρίο και κοφτερή γλώσσα αποδεικνύει για μια ακόμη φορά πόσο αποαλυστική κωμική ερμηνεύτρια είναι. Εξαιρετικός ο Σπύρος Μπιμπίλας και ο Γιώργος Τσουρής ξεχώρισαν απο τον υπόλοιπο θίασο, που πλαισιώνουν επιτυχημένα η Αμαλία Αρσένη, ο Αλέξανδρος Μαυρόπουλος, ο Γιώργος Στάμος, η Εύα Σιμάτου και ο αεικίνητος και κομψός Κώστας Γαλανάκης, στο ρόλο του Βαρδαλαμπούμπα, καταλύτη της ιστορίας, που φέρνει μαζί του την ευχάριστη ανατροπή. Ο Γιώργος Γαβαλάς έστησε μια όμορφη και σπιρτόζικη ατμόσφαιρα, με το φλογερό κόκκινο φελιζόλ, να ακολουθεί τη κίνηση των ηρώων της ιστορίας, σαν ένας παιχνιδιάρης άνεμος αλλαγής, σε πλήρη αντίθεση με το ερμητικό κουκούλι του Εξηνταβελόνη, που θυμίζει μια κλειστή αποθήκη που απομυζά, όχι μόνο αντικείματα και μικροπράγματα, αλλά και συναισθήματα, που τα αποθηκεύει, κάνοντας τα να χάσουν την αξία τους. Πολύ όμορφα τα κοστούμια της Βασιλικής Σύρμα, με το φωτεινό κρεμ και τα απαλά υφάσματα να κυριαρχούν, παίζοντας ευφάνταστα απο τα αστικά κοστούμια των αντρών στα πιο νεανικά φορέματα των δεσποινίδων, όλα ταιριαστά, μέσα στο πνεύμα της κοσμοπολίτικης Σμύρνης. Έξοχο ρόλο κρατά η μουσική επένδυση, που μεταφέρει το κλίμα της εποχής,η επιμέλεια της κίνησης έχει δοθεί με απολαυστικό τρόπο και αποδίδεται σωστά απο τους ηθοποιούς της παράστασης, οι φωτισμοί στήνουν όμορφες ατμόσφαιρες.
Συγγραφέας: Κωνσταντίνος Οικονόμου
Σκηνοθεσία Λίλλυ Μελεμέ
Σκηνικά Γιώργος Γαβαλάς
Κοστούμια Βασιλική Σύρμα
Κίνηση Μόνικα Κολοκοτρώνη
Μουσική Χαράλαμπος Γωγιός
Φωτισμοί Μελίνα Μάσχα
Δραματολόγος παράστασης Εύα Σαραγά
Διανομή: Αμαλία Αρσένη, Αλέξανδρος Μαυρόπουλος
Γιώργος Στάμος, Γιωργής Τσουρής
Χρήστος Βαλαβανίδης, Σπύρος Μπιμπίλας
Υρώ Μανέ, Εύα Σιμάτου, Κώστας Γαλανάκης
Εθνικό Θέατρο, - Σκηνή "Νίκος Κούρκουλος", Αγίου Κωνσταντίνου 22-24 , τηλ. 210.5288170-171,
Τιμές Εισιτηρίων: 15€, 10€ (φοιτητικό),κάτοχοι κάρτας ΟΑΕΔ 5€, Τετάρτη και Πέμπτη ενιαία τιμή 13€
Παραστάσεις: Τετάρτη στις 6 μ.μ. Πέμπτη, Παρασκευή στις 9 μ.μ. Σάββατο στις 6 μ. μ.. Κυριακή στις 7.30 μ.μ.