«Αν θες να μελετήσεις τα ψάρια, πρέπει κι εσύ ο ίδιος να γίνεις ψάρι», συνήθιζε να λέει ο ίδιος ο Κουστώ. Αυτό έκανε στην πραγματική του ζωή. Μάλιστα για τη βελτίωση των ερευνών του είχε αναπτύξει τα δικά του ερευνητικά συστήματα, ακόμη και δικούς του εξοπλισμούς, πειραματιζόταν συνέχεια. Ξεχωριστή θέση στον εξοπλισμό του Κουστώ για τις διάσημες υποθαλάσσιες λήψεις του κατείχε το εμβληματικό, φουτουριστικό, διθέσιο υποβρύχιο, το οποίο μπορούσε να φτάσει σε βάθος ακόμη και 350 μέτρων. Το πάθος του Κουστώ για τη θάλασσα δεν είχε τέλος. Ο ίδιος είχε θέσει πολλές φορές τη ζωή του σε κίνδυνο κατά τη διάρκεια καταδύσεων. Συμμετείχε σε πολλές ερευνητικές αποστολές, ωστόσο έγινε διάσημος για τις ανεξάρτητες αποστολές με την «Καλυψώ», με την οποία ταξίδευε για πάνω από 40 χρόνια. Σημαντική επίσης ήταν η συμβολή του Κουστώ στον τομέα του ντοκιμαντέρ, δεδομένου ότι υπήρξε πρωτοπόρος στις λήψεις κάτω από τη θάλασσα. Γνώρισε μεγάλη επιτυχία ειδικότερα την περίοδο 1969 με 1982 για τη διάσημη τηλεοπτική του σειρά «Τα μυστικά της θάλασσας», αλλά και για την ταινία του «Ταξίδι στην άκρη της γης», τα γυρίσματα της οποίας διήρκεσαν τέσσερα χρόνια στην Ανταρκτική. Με τη βοήθεια του σημαντικού Γάλλου σκηνοθέτη φιλμ νουάρ, Λουί Μαλ, ολοκλήρωσε το ντοκιμαντέρ του «Ο σιωπηλός κόσμος» (Le monde du silence) για το οποίο βραβεύθηκε με Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες το 1996 και την επόμενη χρονιά με Όσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ.Το 1965 κέρδισε το δεύτερο Όσκαρ του, πάντα στην ίδια κατηγορία, για τον «Κόσμο χωρίς ήλιο», όπου καταγράφει τη δουλειά και τη ζωή των ερευνητών της αποστολής στην Ερυθρά Θάλασα.
Εκατομμύρια άνθρωποι έμαθαν για τον συναρπαστικό κόσμο του βυθού από τον Κουστό και το ατρόμητο πλήρωμά του, καθώς περιδιάβαιναν πέλαγα και ωκεανούς αποκαλύπτοντας τα χρονικά της ζωής στο υγρό στοιχείο. Ήταν μέσα από την περιήγησή του στις θάλασσες του κόσμου που θα άρχιζε ο Κουστό να συνειδητοποιεί προοδευτικά την καταστρεπτική δράση της παγκόσμιας μόλυνσης στους ωκεανούς της Γης. Το έργο του στον τομέα της ευαισθητοποίησης του κοινού για την περιβαλλοντική ρύπανση λογίζεται επίσης κολοσσιαίο.Και βέβαια ο Κουστό ασχολήθηκε ειδικότερα με διάφορα θέματα του υποθαλάσσιου κόσμου, τα οποία ανέπτυξε στα γνωστά του βιβλία για τον «Καρχαρία» (1970) και τα «Δελφίνια» (1975), χαρίζοντάς μας παράλληλα και μια κριτική αποτίμηση του θαλάσσιου σύμπαντος στο «Jacques Cousteau: The Ocean World» του 1985.
Ως σύγχρονος Οδυσσέας, ο Κουστό πέρασε 60 χρόνια από τη ζωή του στα νερά της θάλασσας. Αχώριστος σύντροφος στα ταξίδια του η «Καλυψώ», το πλοίο και ταυτόχρονα εργαστήριο του Κουστό, που σαν νύμφη ακαταμάχητη τον κράτησε στην αγκαλιά της ολόκληρες δεκαετίες, για να ανακαλύψουν μαζί τα μυστήρια των ωκεανών. Παιδί απείθαρχο, ο Κουστό έμαθε να κολυμπάει σε ηλικία έξι ετών. Από μικρός περνούσε ατέλειωτες ώρες στην παραλία, τις οποίες μπορούσε να διαθέσει αφού το σχολείο και τα μαθήματα δεν τον προβλημάτιζαν ιδιαίτερα. Οταν, μάλιστα, αποβλήθηκε από το γυμνάσιο, επειδή έσπασε 17 από τα παράθυρα του σχολείου, πήρε ξανά τον δρόμο προς τη θάλασσα. Ο διάσημος Γάλλος ωκεανογράφος Ζακ-Υβ Κουστώ (Jacques-Yves Cousteau) γεννήθηκε στις 11 Ιουνίου του 1910 και πέθανε στις 25 Ιουνίου του 1997. Εξερευνητής, συγγραφέας, φωτογράφος, κινηματογραφιστής, έγινε και μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας και της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ. Μάλιστά, το 1975, μετά από πρόσκληση της Ελληνικής κυβέρνησης άρχισε εξερευνήσεις στο Αιγαίο. Εξερεύνησε διάφορες περιοχές, κυρίως ανάμεσα στη Σαντορίνη και την Κρήτη και απέκλεισε την ύπαρξη της χαμένης Ατλαντίδας στη συγκεκριμένη περιοχή. Επίσης εξερεύνησε το αρχαίο ναυάγιο, η αρχική ανακάλυψη του οποίου έφερε στο φως τον μηχανισμό των Αντικυθήρων, ενώ ανακάλυψε και το κουφάρι του βυθισμένου πλοίου "Βρετανικός". Γεννήθηκε στην πόλη Σαν Αντρέ Ντε Κουμπζάη, μια μικρή κωμόπολη κοντά στο Μπορντό. Το περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε είναι βέβαιο ότι δημιούργησε τις προϋποθέσεις για τη μετέπειτα πορεία του, καθώς ο πατέρας του Ντανιέλ Κουστώ εργαζόταν ως νομικός σύμβουλος σ' έναν Αμερικανό επιχειρηματία που είχε πάθος με τα ταξίδια κι ετσι ο Κουστώ έζησε τα παιδικά του χρόνια ταξιδεύοντας διαρκώς. Έμαθε κολύμπι σε ηλικία μόλις τεσσάρων ετών, κάτι όχι σύνηθες για την εποχή. Το καλοκαίρι του 1920, όταν ήταν 10 ετών, ο Κουστό έκανε την πρώτη του κατάδυση στα νερά της Λίμνης Χάρβεϊ στο Βερμόντ. Η οικογένειά του είχε ήδη μετακινηθεί από τη μικρή πόλη κοντά στο Μπορντό και το Παρίσι, όπου έμενε αρχικά, προς τη Νέα Υόρκη, επειδή ο πατέρας του ήταν δικηγόρος και ταξίδευε συνεχώς. Μαζί με τις πρώτες καταδύσεις, ο μικρός Ζακ έμαθε να τραβάει και τα πρώτα του πλάνα με μια βιντεοκάμερα που είχε ήδη αποκτήσει.
Στα επόμενα χρόνια τελειοποίησε και τις δυο αυτές δεξιότητές του, με την εισαγωγή του στη Γαλλική Ναυτική Ακαδημία και την 20χρονη θητεία του στο ναυτικό, αλλά και με τα επιτυχημένα ντοκιμαντέρ του για τη θαλάσσια ζωή, που του χάρισαν τρία Οσκαρ και τρία βραβεία του Φεστιβάλ Καννών. Το 1937 ο Κουστό παντρεύτηκε την εκλεκτή της καρδιάς του, Simone Melchior, με την οποία θα αποκτούσε αργότερα δύο παιδιά, τα οποία τον ακολουθούσαν πάντα στις εξερευνητικές του αποστολές και τα υποθαλάσσια ταξίδια του. Τον Ιούνιο του 1979 ο Ζακ-Ιβ γνώρισε μια τραγωδία, όταν ο γιος του Φιλίπ σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα στην Πορτογαλία. Άλλο ένα «παιδί» του έμελλε να χαθεί στις 8 Ιανουαρίου 1996, όταν μια φορτηγίδα εμβόλισε κατά λάθος την «Καλυψώ» και αυτή αποτραβήχτηκε για πάντα στον βυθό έξω από το λιμάνι της Σιγκαπούρης. Η σύζυγός του πέθανε το 1990 και έναν χρόνο αργότερα ο 80χρονος πια εξερευνητής παντρεύτηκε για δεύτερη φορά: με τη νέα του σύζυγο Francine Triplet απέκτησε μια κόρη και έναν γιο, καρποί που γεννήθηκαν μάλιστα όταν η Simone ήταν ακόμα στη ζωή.Απτόητος ο μεγάλος θαλασσοπόρος, προσπάθησε να συγκεντρώσει κονδύλια για την απόκτηση νέου ωκεανογραφικού, αλλά δεν θα προλάβαινε να αντικαταστήσει το θρυλικό πλοίο, καθώς πέθανε αναπάντεχα στο Παρίσι στις 25 Ιουνίου 1997, σε ηλικία 87 ετών. Μετά τον θάνατό του, τόσο η περιουσία όσο και το ίδρυμά του αποτέλεσαν μήλο της έριδος για τους οικείους του, σε μια μακρά δικαστική διαμάχη που τακτοποιήθηκε τελικά το 2000, όταν ο γιος του Ζαν-Μισέλ αποποιήθηκε την κληρονομιά και εγκατέλειψε το Cousteau Society ιδρύοντας το δικό του ίδρυμα, το Oceans Futures Society...
Τα πολεμικά του κατορθώματα θα του φέρουν πλήθος μεταλλίων και τιμών από το γαλλικό κράτος, ενώ μετά το τέλος των φονικών εχθροπραξιών ο Κουστό θα συνεργαστεί για άλλη μια φορά με το Πολεμικό Ναυτικό, τώρα για την απομάκρυνση των υποθαλάσσιων ναρκών. Ανάμεσα στις αποστολές αυτές ξεκλέβει πάντα χρόνο για τις προσωπικές του υποθέσεις, την υποθαλάσσια εξερεύνηση του βυθού δηλαδή. Στον ελεύθερο χρόνο του πειραματίζεται με καταδυτικές συσκευές και κινηματογραφικές τεχνικές και πού τον χάνεις πού τον βρίσκεις, πάντα κάτω από το νερό θα είναι.
Οι εικόνες που χάρισε ο Κουστό στο κοινό ήταν εξαιρετικές, τέτοιες που ούτε ο Ιούλιος Βερν δεν είχε προβλέψει όταν έγραφε το «20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα», περίπου έναν αιώνα νωρίτερα. Η σειρά ντοκιμαντέρ «Ο Θαλάσσιος Κόσμος του Ζακ Υβ Κουστό», που γυρίστηκε με χρηματοδότηση των ΗΠΑ, έχει κάνει τον γύρο του κόσμου. Το ίδιο και το πασίγνωστο βιβλίο του «Ο σιωπηλός κόσμος», που μεταφράστηκε σε 20 γλώσσες και πούλησε περισσότερα από 5 εκατομμύρια αντίτυπα, ενώ απέφερε και το πρώτο Οσκαρ για τον διάσημο Γάλλο το 1957, όταν γυρίστηκε σε ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους. Οι εξερευνήσεις του Κουστό, όμως, δεν μεταφράζονται μόνο σε περιπέτεια και πρωτόγνωρες εμπειρίες, αλλά και σε σημαντικό επιστημονικό έργο. Ενα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματά του ήταν η εγκατάσταση του πρώτου επανδρωμένου υποθαλάσσιου σταθμού ερευνών, στα ανοιχτά της Μασσαλίας, το 1963. Δύο άνδρες παρέμειναν στον υποθαλάσσιο σταθμό «Διογένης» χωρίς να ανέβουν στην επιφάνεια, περισσότερο από μία εβδομάδα. Στη συνεργασία του Κουστό με τον γάλλο μηχανικό Εμίλ Γκανιάν, εξάλλου, οφείλουν οι σημερινοί δύτες την ειδική στολή τους, που τους δίνει τη δυνατότητα να κολυμπούν ελεύθερα και για αρκετήν ώρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η ομάδα του Κουστό, επιπλέον, ήταν αυτή που έφερε στο φως τα απομεινάρια από το ναυάγιο αρχαίου ελληνικού πλοίου με φορτίο κρασιού. Το πλοίο είχε βυθιστεί στη θάλασσα της Μασσαλίας και στο κουφάρι του βρέθηκαν εκατοντάδες πολύτιμα κεραμικά. Τα κατορθώματα του Κουστό, όμως, δεν περιορίζονται μόνο στη θάλασσα. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου ο δημοφιλέστατος γάλλος εξερευνητής είχε αναμειχθεί σε κατασκοπευτικές ενέργειες υπέρ της Αντίστασης. Μετά τον πόλεμο του απονεμήθηκε το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής, το ύψιστο παράσημο που απονέμει η Γαλλία στους πατριώτες της. Ο Κουστό ήταν ένας αθεράπευτα ρομαντικός άνθρωπος. «Δεν μπορώ να εξηγήσω γιατί αγαπώ τη θάλασσα», είχε πει σε πρόσφατη συνέντευξή του στο Associated Press. «Καθώς βυθίζεσαι, όμως, αρχίζεις να αισθάνεσαι πως είσαι άγγελος. Είναι μια απελευθέρωση». Ταυτόχρονα, ήταν ρεαλιστής. Τα 15 τελευταία χρόνια της ζωής του δεν σταμάτησε να μιλά για την ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος και τη διατήρηση της ισορροπίας του οικοσυστήματος. Το 1978 ξόδεψε 900 χιλιάδες δολάρια για μια έρευνα για τα τοξικά απόβλητα στη Μεσόγειο. «Δεν έχουμε δικαίωμα να φέρνουμε τα προϊόντα αυτά σε επαφή με τα νερά. Πρόκειται περί γενοκτονίας», είχε προειδοποιήσει την ανθρωπότητα. Μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας από το 1988, ο Κουστό δεν δίστασε να ενώσει τη φωνή του με τις φωνές της υπόλοιπης ανθρωπότητας για να καταδικάσει τις πυρηνικές δοκιμές της Γαλλίας στον Νότιο Ειρηνικό, το 1995.
