Κάποτε, τον 13ο αιώνα, έζησε στην Περσία ένα πρόσωπο θρυλικό, που θεωρούσε μεγαλύτερη ευδαιμονία στη ζωή τον έρωτα και τραγουδούσε την ομορφιά των αγοριών και των κοριτσιών, τη γλύκα των φρούτων, την ομορφιά των λουλουδιών και την εναλλαγή των εποχών. Αυτός ο άνθρωπος ονομαζόταν Μουσαρίφ αντ-Ντιν Ιμπν Αμπντάλα αντ-Ντιν Σααντί (1194; - 1296;). Μέσα από τον κήπο, που υπήρξε η ζωή του, μας προτείνει μια τέχνη του ζείν, έναν πλούτο από γνώμες και μια σοφία ιδωμένη από ποιητική σκοπιά. Η μετριοπάθεια στις επιθυμίες, τα πλεονεκτήματα της σιωπής, η νιότη και ο έρωτας, η επίδραση της παιδείας και η αγαθή προαίρεση μέσα στην κοινωνία: αυτά τα πραγματεύεται, σε γενικές γραμμές, «Ο Κήπος με τα Ρόδα» ή «Γκιουλιστάν». Βιβλίο ήρεμου στοχασμού, φιλάνθρωπης ηθικής, απόσταγμα από το αποθησαύρισμα ενός μακροχρόνιου βίου, κι ακόμη, βιβλίο ευδαιμονίας και απροσδόκητων συμβάντων. Το «Γκιουλιστάν» είναι δημιούργημα ενός ανθρώπου που λάτρεψε το θέατρο της ζωής και τη σαγήνη της κάθε στιγμής της. Σοφία και ποίηση, λεπτή ειρωνεία και έρωτες, σ’ ένα μεθυστικό κράμα λόγου, από ένα μέγιστο Πέρση ποιητή.
Ο Πέρσης Σααντί, στο διάσημο βιβλίο του «Ο κήπος με τα ρόδα» προτάσσει την εξής ιστορία: Ένας καταδικασμένος σε θάνατο έβριζε στη γλώσσα του τον άρχοντα που τον καταδίκασε. Ο άρχοντας ζήτησε να του μεταφράσουν αυτά τα λόγια κι ένας αυλικός του είπε ότι ο καταδικασμένος λέει πως μετάνιωσε κι επικαλείται τη μεγαλοψυχία του άρχοντα. Όμως ένας άλλος αυλικός, που επιβουλευόταν τον πρώτο, μαρτυράει την αλήθεια στον άρχοντα. Τότε ο άρχοντας επιτιμά τον δεύτερο αυλικό λέγοντας ότι είναι προτιμότερο το ψέμα του πρώτου που σώζει μια ζωή, παρά η αλήθεια του δεύτερου που υπαγορεύεται από αναλγησία και προσωπικό συμφέρον. Με μεγαλύτερη σαφήνεια, ο βουδιστής ζεν μοναχός Μπαϊζχάνγκ λέει: «Όλα τα διδάγματα χρησιμεύουν στο να θεραπεύουν μια ασθένεια. Διαφορετικές ασθένειες απαιτούν διαφορετικές θεραπείες. Αν η θεραπεία λειτουργεί, τότε τα διδάγματα είναι αληθινά. Αν όχι, τα διδάγματα είναι λάθος. Τα αληθινά διδάγματα είναι λάθος αν παράγουν γνώμες. Τα λανθασμένα διδάγματα είναι αληθινά αν καταστρέφουν αυταπάτες. Η ασθένεια είναι μια αυταπάτη, έτσι κι αλλιώς, κι έτσι όλες οι θεραπείες είναι απατηλές». Έτσι οι δάσκαλοι του ζεν, σε όσους είναι εγκλωβισμένοι σε μια συμβατική θεώρηση του κόσμου, διδάσκουν την απατηλότητα των φαινομένων, αλλά αν είναι εγκλωβισμένοι σε μια διανοητική κατάσταση της ζωής και θεωρούν τα πάντα μη πραγματικά, ο δάσκαλος μπορεί απλώς να τους δώσει μια στο κεφάλι με το ραβδί.
ΤΑ Παιδιά του Αδάμ
Τα παιδιά του Αδάμ είναι τα άκρα ενός σώματος, Μοιράζονται όλα την ίδια ρίζα. Όταν ένα άκρο περνάει τις μέρες του σε πόνο, Τα άλλα άκρα δε γίνεται να ησυχάσουν. Εσύ που δεν νιώθεις τον πόνο του άλλου, Δεν σου αξίζει να ονομάζεσαι άνθρωπος
ΤΑ Παιδιά του Αδάμ
Τα παιδιά του Αδάμ είναι τα άκρα ενός σώματος, Μοιράζονται όλα την ίδια ρίζα. Όταν ένα άκρο περνάει τις μέρες του σε πόνο, Τα άλλα άκρα δε γίνεται να ησυχάσουν. Εσύ που δεν νιώθεις τον πόνο του άλλου, Δεν σου αξίζει να ονομάζεσαι άνθρωπος
Το αηδόνι και η πεταλούδα.
"Ένας σοφός ήταν βυθισμένος σε πέλαγα στοχασμών. Σαν βγήκε από την έκστασή του κάποιος φίλος του τού είπε χωρατεύοντας: -Τι μας έφερες από τον όμορφο κήπο που περπάταγες;- Είχα αποφασίσει να γεμίσω με ρόδα την ποδιά μου και να σας τα μοιράσω, μα η μυρωδιά των ρόδων με μέθυσε σε τέτοιο βαθμό που ξέφυγε η άκρη της ποδιάς μου από το χέρι μου... Ω, αηδόνι, μάθε από την πεταλούδα πως να αγαπάς! Πυρπολημένη από τον Έρωτα ξεψύχησε γαλήνια!"
Ερωτικός ύμνος
Εκείνος που κρατάς, Μια ευτυχία, πάντοτε νέα γνωρίζει Ο άφθαρτος παράδεισός του, Δεν τον αφήνει να γεράσει Από όταν σε βλέπω, ξέρω, Πού την ικεσία μου να στρέψω Την προσευχή μου προς την δική σου, Ανατολή θα υψώσω. Την πύλη του βωμού σπινθηροβολεί, Το μέτωπο σου Από του πνεύματος μου τον αγρό, Ευλόγησα τον κόσμο τον απτό Σε αυτόν έχει την λάμψη της, Η αγάπη η πιο πολύτιμη Τον κόσμο τον έχω αρνηθεί, Τι μπορεί ο κόσμος να μου δώσει; Η λάμψη των ματιών σου, Η δυστυχία μου είναι Θα σ αγαπώ όμως, όσο η πνοή, Πνοή ζωής θα μου δίνει Και τρέμοντας από έρωτα, Την πνοή της ζωής θα αφήσω. Όταν στολίζεσαι, ο έρωτας κρούει, Πολύβουα τύμπανα Κι εραστές, πλήθος εραστών, Το πέρασμα σου ακολουθούνε Μα ο εραστής ο αληθινός, Από τις πληγές σου δεν πεθαίνει Το δηλητήριο που κερνάς Κρυστάλλινο νερό είναι για κείνον. Το φως που αφήνεις πίσω σου, Ο Σααντί ακολουθεί Κάθε άλλος δρόμος θα ήταν, Νύχτας χωρίς άστρα δρόμος.
Το Ανθρώπινο ψέμα
Ένας βασιλιάς ήταν έτοιμος να γνέψει για να θανατωθεί ένας καταδικασμένος αιχμάλωτος πολέμου. Ο δυστυχισμένος εκείνος, μην έχοντας πια καμιά ελπίδα, ξεστόμιζε στη γλώσσα του, όλες τις βρισιές που μπορούσε να σκεφτεί. Ο βασιλιάς ρώτησε τον αυλικό του τι έλεγε εκείνος ο άνθρωπος. "Ω, βασιλιά", είπε ο αυλικός, "ο δύσμοιρος αυτός φωνάζει ότι ο παράδεισος είναι για εκείνους που συγχωρούν και ελπίζει ότι τα λόγια τούτα θα γίνουν τα πανιά που θα τον οδηγήσουν στο λιμάνι της επιείκειάς σου". Πράγματι, ο βασιλιάς συγκινήθηκε και του χάρισε τη ζωή. Ένας άλλος αυλικός, εχθρός του πρώτου, είπε τότε: "Είναι ανάξιο, άνθρωποι σαν και του λόγου μας να μη λέμε την αλήθεια μπροστά στο βασιλιά. Αυτός ο αιχμάλωτος πρόφερε τις πιο φριχτές βρισιές βασιλιά μου". Ο βασιλιάς κοίταξε τον αυλικό οργισμένος και είπε: "Το ψέμα του είναι ανθρώπινο, ενώ η δική σου αλήθεια είναι απάνθρωπη: εκείνος θέλησε να σώσει έναν δυστυχισμένο, ενώ εσύ είχες σκοπό να τον οδηγήσεις στο χαμό. Το ψέμα που φέρνει τη σωτηρία είναι καλύτερο από την αλήθεια που εγκυμονεί την καταστροφή. Δυστυχία σε αυτόν που δε δίνει τις συμβουλές παρά μόνο για να κάνει κακό".
"Ένας σοφός ήταν βυθισμένος σε πέλαγα στοχασμών. Σαν βγήκε από την έκστασή του κάποιος φίλος του τού είπε χωρατεύοντας: -Τι μας έφερες από τον όμορφο κήπο που περπάταγες;- Είχα αποφασίσει να γεμίσω με ρόδα την ποδιά μου και να σας τα μοιράσω, μα η μυρωδιά των ρόδων με μέθυσε σε τέτοιο βαθμό που ξέφυγε η άκρη της ποδιάς μου από το χέρι μου... Ω, αηδόνι, μάθε από την πεταλούδα πως να αγαπάς! Πυρπολημένη από τον Έρωτα ξεψύχησε γαλήνια!"
Ερωτικός ύμνος
Εκείνος που κρατάς, Μια ευτυχία, πάντοτε νέα γνωρίζει Ο άφθαρτος παράδεισός του, Δεν τον αφήνει να γεράσει Από όταν σε βλέπω, ξέρω, Πού την ικεσία μου να στρέψω Την προσευχή μου προς την δική σου, Ανατολή θα υψώσω. Την πύλη του βωμού σπινθηροβολεί, Το μέτωπο σου Από του πνεύματος μου τον αγρό, Ευλόγησα τον κόσμο τον απτό Σε αυτόν έχει την λάμψη της, Η αγάπη η πιο πολύτιμη Τον κόσμο τον έχω αρνηθεί, Τι μπορεί ο κόσμος να μου δώσει; Η λάμψη των ματιών σου, Η δυστυχία μου είναι Θα σ αγαπώ όμως, όσο η πνοή, Πνοή ζωής θα μου δίνει Και τρέμοντας από έρωτα, Την πνοή της ζωής θα αφήσω. Όταν στολίζεσαι, ο έρωτας κρούει, Πολύβουα τύμπανα Κι εραστές, πλήθος εραστών, Το πέρασμα σου ακολουθούνε Μα ο εραστής ο αληθινός, Από τις πληγές σου δεν πεθαίνει Το δηλητήριο που κερνάς Κρυστάλλινο νερό είναι για κείνον. Το φως που αφήνεις πίσω σου, Ο Σααντί ακολουθεί Κάθε άλλος δρόμος θα ήταν, Νύχτας χωρίς άστρα δρόμος.
Το Ανθρώπινο ψέμα
Ένας βασιλιάς ήταν έτοιμος να γνέψει για να θανατωθεί ένας καταδικασμένος αιχμάλωτος πολέμου. Ο δυστυχισμένος εκείνος, μην έχοντας πια καμιά ελπίδα, ξεστόμιζε στη γλώσσα του, όλες τις βρισιές που μπορούσε να σκεφτεί. Ο βασιλιάς ρώτησε τον αυλικό του τι έλεγε εκείνος ο άνθρωπος. "Ω, βασιλιά", είπε ο αυλικός, "ο δύσμοιρος αυτός φωνάζει ότι ο παράδεισος είναι για εκείνους που συγχωρούν και ελπίζει ότι τα λόγια τούτα θα γίνουν τα πανιά που θα τον οδηγήσουν στο λιμάνι της επιείκειάς σου". Πράγματι, ο βασιλιάς συγκινήθηκε και του χάρισε τη ζωή. Ένας άλλος αυλικός, εχθρός του πρώτου, είπε τότε: "Είναι ανάξιο, άνθρωποι σαν και του λόγου μας να μη λέμε την αλήθεια μπροστά στο βασιλιά. Αυτός ο αιχμάλωτος πρόφερε τις πιο φριχτές βρισιές βασιλιά μου". Ο βασιλιάς κοίταξε τον αυλικό οργισμένος και είπε: "Το ψέμα του είναι ανθρώπινο, ενώ η δική σου αλήθεια είναι απάνθρωπη: εκείνος θέλησε να σώσει έναν δυστυχισμένο, ενώ εσύ είχες σκοπό να τον οδηγήσεις στο χαμό. Το ψέμα που φέρνει τη σωτηρία είναι καλύτερο από την αλήθεια που εγκυμονεί την καταστροφή. Δυστυχία σε αυτόν που δε δίνει τις συμβουλές παρά μόνο για να κάνει κακό".
Ο γέρος παλαιστής
Κάποιος με το πέρασμα των χρόνων έγινε δάσκαλος στην τέχνη της πάλης, γνώριζε 360 τεχνικές και μπορούσε να παρουσιάζει μια λαβή για σχεδόν κάθε ημέρα του χρόνου. Ίσως λόγω της συμπάθειας του στο πρόσωπο ενός εκ των μαθητών του, του δίδαξε 359 λαβές, κρατώντας όμως μία για τον εαυτό του και με προσχήματα ανέβαλε τη διδαχή της. Τελικά, ο ταλαντούχος μαθητής έγινε τόσο καλός στην τέχνη της πάλης που δεν υπήρχε κανείς να τον αντιμετωπίσει. Ώσπου μία ημέρα λόγο της φήμης που είχε αποκτήσει βρέθηκε στην αυλή του βασιλιά και μπροστά του γεμάτος αυταρέσκεια καυχήθηκε πως "Οποιαδήποτε υπεροχή του δασκάλου μου οφείλεται στο σεβασμό που υποχρεωτικά του αποδίδω λόγο αρχαιότητας και επειδή είναι παιδαγωγός μου, πέρα από αυτά είμαι ισάξιος σε ικανότητες και διόλου κατώτερός του σε δύναμη". Η έλλειψη σεβασμού δυσαρέστησε τον βασιλιά. Διέταξε λοιπόν, αφού διαμορφωθεί χώρος κατάλληλος για την περίσταση, να διεξαχθεί αγώνας πάλης. Υπουργοί του κράτους, ευγενείς της αυλής, και γενναίοι άνδρες απ' όλο το βασίλειο συγκεντρώθηκαν για να παρακολουθήσουν τον αγώνα. Με την έναρξη του τελετουργικού ο νέος, σαν ένας τεράστιος και δυνατός ελέφαντας, έσπευσε στην παλαίστρα με δύναμη τέτοια που θα μπορούσε να μετακινήσει ένα ολόκληρο βουνό εάν βρισκόταν μπροστά του. Ο δάσκαλος έχοντας επίγνωση ότι ο νέος είναι πιο δυνατός, τον αντιμετώπισε με την τεχνική που του είχε αποκρύψει. Απροετοίμαστος για κάτι τέτοιο ο μαθητής βρέθηκε στο έδαφος μετά την εκτέλεση της λαβής από το δάσκαλο, ο οποίος αφού τον έπιασε με τα δύο του χέρια τον σήκωσε πάνω από το κεφάλι του πριν τον ρίξει στο έδαφος, οδηγώντας το πλήθος σε ζητωκραυγές. βασιλιάς διέταξε να δοθούν στο δάσκαλο τιμητική τήβεννος και όμορφα δώρα. Απευθυνόμενος στο μαθητή του είπε: "Πρόδωσες τον ίδιο σου το δάσκαλο και απέτυχες να υπερασπιστείς την προσβολή σου αυτή". Ο νέος τότε αποκρίθηκε: «Ω Άρχοντα, ο δάσκαλός μου δεν με κατέβαλλε με τη δύναμη και την ικανότητα του, αλλά με πονηριά και τέχνασμα της πάλης που απέφυγε να μου διδάξει. Χάρη σε αυτό το μικρό τέχνασμα είχε σήμερα το πάνω χέρι!» Ο δάσκαλος τότε πήρε τον λόγο και είπε: «Είχα προετοιμάσει τον εαυτό μου για τη μέρα αυτή, γιατί όπως μας έχουν διδάξει οι σοφοί, δεν πρέπει να παραχωρούμε σε φίλο δύναμη τόση που να μπορεί να μας προκαλέσει κακό, σε περίπτωση που στραφεί εχθρικά εναντίον μας. Δεν έχετε μήπως ακούσει τα λόγια του ανθρώπου ο οποίος προδομένος από τον ίδιο του τον μαθητή είπε: Είτε δεν υπάρχει πραγματικά καλή πίστη στο κόσμο ή κανείς έως τώρα δεν την έχει επιδείξει, διότι δεν υπήρξε άτομο το οποίο να διδάχθηκε από εμένα την τέχνη της τοξοβολίας και στο τέλος να μην με στοχοποιήσει».
Κάποιος με το πέρασμα των χρόνων έγινε δάσκαλος στην τέχνη της πάλης, γνώριζε 360 τεχνικές και μπορούσε να παρουσιάζει μια λαβή για σχεδόν κάθε ημέρα του χρόνου. Ίσως λόγω της συμπάθειας του στο πρόσωπο ενός εκ των μαθητών του, του δίδαξε 359 λαβές, κρατώντας όμως μία για τον εαυτό του και με προσχήματα ανέβαλε τη διδαχή της. Τελικά, ο ταλαντούχος μαθητής έγινε τόσο καλός στην τέχνη της πάλης που δεν υπήρχε κανείς να τον αντιμετωπίσει. Ώσπου μία ημέρα λόγο της φήμης που είχε αποκτήσει βρέθηκε στην αυλή του βασιλιά και μπροστά του γεμάτος αυταρέσκεια καυχήθηκε πως "Οποιαδήποτε υπεροχή του δασκάλου μου οφείλεται στο σεβασμό που υποχρεωτικά του αποδίδω λόγο αρχαιότητας και επειδή είναι παιδαγωγός μου, πέρα από αυτά είμαι ισάξιος σε ικανότητες και διόλου κατώτερός του σε δύναμη". Η έλλειψη σεβασμού δυσαρέστησε τον βασιλιά. Διέταξε λοιπόν, αφού διαμορφωθεί χώρος κατάλληλος για την περίσταση, να διεξαχθεί αγώνας πάλης. Υπουργοί του κράτους, ευγενείς της αυλής, και γενναίοι άνδρες απ' όλο το βασίλειο συγκεντρώθηκαν για να παρακολουθήσουν τον αγώνα. Με την έναρξη του τελετουργικού ο νέος, σαν ένας τεράστιος και δυνατός ελέφαντας, έσπευσε στην παλαίστρα με δύναμη τέτοια που θα μπορούσε να μετακινήσει ένα ολόκληρο βουνό εάν βρισκόταν μπροστά του. Ο δάσκαλος έχοντας επίγνωση ότι ο νέος είναι πιο δυνατός, τον αντιμετώπισε με την τεχνική που του είχε αποκρύψει. Απροετοίμαστος για κάτι τέτοιο ο μαθητής βρέθηκε στο έδαφος μετά την εκτέλεση της λαβής από το δάσκαλο, ο οποίος αφού τον έπιασε με τα δύο του χέρια τον σήκωσε πάνω από το κεφάλι του πριν τον ρίξει στο έδαφος, οδηγώντας το πλήθος σε ζητωκραυγές. βασιλιάς διέταξε να δοθούν στο δάσκαλο τιμητική τήβεννος και όμορφα δώρα. Απευθυνόμενος στο μαθητή του είπε: "Πρόδωσες τον ίδιο σου το δάσκαλο και απέτυχες να υπερασπιστείς την προσβολή σου αυτή". Ο νέος τότε αποκρίθηκε: «Ω Άρχοντα, ο δάσκαλός μου δεν με κατέβαλλε με τη δύναμη και την ικανότητα του, αλλά με πονηριά και τέχνασμα της πάλης που απέφυγε να μου διδάξει. Χάρη σε αυτό το μικρό τέχνασμα είχε σήμερα το πάνω χέρι!» Ο δάσκαλος τότε πήρε τον λόγο και είπε: «Είχα προετοιμάσει τον εαυτό μου για τη μέρα αυτή, γιατί όπως μας έχουν διδάξει οι σοφοί, δεν πρέπει να παραχωρούμε σε φίλο δύναμη τόση που να μπορεί να μας προκαλέσει κακό, σε περίπτωση που στραφεί εχθρικά εναντίον μας. Δεν έχετε μήπως ακούσει τα λόγια του ανθρώπου ο οποίος προδομένος από τον ίδιο του τον μαθητή είπε: Είτε δεν υπάρχει πραγματικά καλή πίστη στο κόσμο ή κανείς έως τώρα δεν την έχει επιδείξει, διότι δεν υπήρξε άτομο το οποίο να διδάχθηκε από εμένα την τέχνη της τοξοβολίας και στο τέλος να μην με στοχοποιήσει».
1. Αλίμονο στους δειλούς που, πότε με το προσωπείο του φοβισμένου πρόβατου, πότε με το προσωπείο του λύκου που καταβροχθίζει τη λεία του, κολακεύουν όταν είναι παρόντες αυτούς που ξεσκίζουν κρυφά. Στοχάσου ότι αυτός που έρχεται να σου μιλήσει για τα λάθη των άλλων δεν κάνει άλλο παρά να παραφυλάει τα δικά σου.
2. Οποιος ατιμάστηκε από μια αισχρή δοσοληψία δεν είναι πια άξιος της συναναστροφής των τίμιων ανθρώπων. Αν ένα πορτοκάλι γλιστρήσει από τα χέρια του βασιλιά και πέσει στις βρωμιές, φυσικά δεν θα του το παρουσιάσουν πάλι. Οσο κι αν διψάτε, το χέρι σας θα σπρώξει μακριά ένα κανάτι γεμάτο νερό που έχει λερωθεί από ένα ακάθαρτο στόμα.
3. Μη δώσεις ποτέ στον φίλο σου τόση δύναμη ώστε να σε ξεπεράσει αν γίνει εχθρός σου. Δεν είχες ποτέ σου ακούσει για τα παράπονα εκείνου του δασκάλου που ο μαθητής του τον πρόσβαλε και του φέρθηκε με αγνωμοσύνη; Τι γίνανε, έλεγε, η δικαιοσύνη και η ευγνωμοσύνη; Δεν έμαθα σε κανέναν να χρησιμοποιεί το τόξο χωρίς να γίνω, αργότερα, εγώ στόχος για τα βέλη του.
4. Οταν ο Χορμούς, γιος του Νουσιρβάν, ανέβηκε στο θρόνο, έβαλε στη φυλακή όλους τους υπουργούς του πατέρα του. Τον ρώτησαν ποιο έγκλημα είχαν κάνει για να πέσουν σε τέτοια δυσμένεια. «Δεν έχω, είπε, τίποτα να τους καταλογίσω εκτός από το φόβο που τους προκαλώ και τη λιγοστή εμπιστοσύνη που έχουν στα λόγια μου. Φοβόμουν ότι θα μου επεφύλασσαν την ίδια μοίρα που φοβόντουσαν για τους εαυτούς τους. Ακολούθησα τη συμβουλή των σοφών: Να φοβάσαι αυτόν που φοβάται. Ο γάτος μέσα στην απόγνωσή του ρίχνεται στον τίγρη να του βγάλει τα μάτια και το φίδι δαγκώνει το πόδι του βοσκού γιατί φοβάται μήπως το λιώσει».
5. Πώς είναι δυνατόν να ελπίζει κανείς ότι από ένα παλιοσίδερο θα φτιάξει ένα πρώτης τάξεως γιαταγάνι; Οχι, δεν μπορεί από μόνη της η εκπαίδευση να δημιουργήσει έναν σοφό. Η ίδια βροχή που ποτίζει τα κλήματα στον αμπελώνα σε μια χέρσα γη κάνει να φυτρώσουνε αγκάθια. Μη σπέρνετε τους υάκινθους σε άγονο έδαφος, γιατί χάνετε τον καιρό σας. Το να κάνετε χάρες στους κακούς είναι σχεδόν σαν να δουλεύετε για τη δυστυχία των δίκαιων και καλών ανθρώπων.
6. Τα μαθήματα της αρετής αποβαίνουν ανίσχυρα όταν έχεις να κάνεις με μια μοχθηρή ράτσα. Δεν φτάνει να κόψεις τον κορμό, πρέπει να ξεριζώσεις μέχρι και τις ρίζες. Είναι συνετό άραγε να σβήσεις τη φωτιά και ν' αφήσεις αναμμένες τις σπίθες, να σκοτώσεις το φίδι και ν' αφήσεις τα μικρά του; (...) Μη χάνεις τον καιρό σου προσπαθώντας ν' αλλάξεις έναν διεφθαρμένο άνθρωπο. Ποτέ το απλό καλάμι δεν θα παράγει ζάχαρη.
7. Αν αφήσουμε αυτή την ομάδα των ληστών να δυναμώσει κι άλλο, δεν θα σταματήσει ν' απλώνεται και τότε δεν θα έχουμε πια τη δύναμη να τη διώξουμε από κει. Ενα δέντρο που έχει μόλις φυτευτεί εύκολα ξεριζώνεται από έναν και μόνο άνθρωπο. Αμα όμως αφήσουμε το δέντρο να κάνει ρίζες, ούτε η πιο μεγάλη δύναμη δεν μπορεί να το κουνήσει.
8. Δέκα φτωχοί μπορούν να μοιραστούν και να κοιμηθούν στο ίδιο κρεβάτι. Δύο βασιλείς όμως δεν μπορούν να συνυπάρξουν ακόμη και στο πιο απέραντο βασίλειο. Ενας άνθρωπος ελεήμων αν έχει μισό καρβέλι ψωμί θα το μοιραστεί με τους φτωχούς. Αλλά ένας βασιλιάς που μόλις κατέκτησε ένα βασίλειο το μόνο που σκέφτεται είναι πώς θα κατακτήσει κι άλλο.
2. Οποιος ατιμάστηκε από μια αισχρή δοσοληψία δεν είναι πια άξιος της συναναστροφής των τίμιων ανθρώπων. Αν ένα πορτοκάλι γλιστρήσει από τα χέρια του βασιλιά και πέσει στις βρωμιές, φυσικά δεν θα του το παρουσιάσουν πάλι. Οσο κι αν διψάτε, το χέρι σας θα σπρώξει μακριά ένα κανάτι γεμάτο νερό που έχει λερωθεί από ένα ακάθαρτο στόμα.
3. Μη δώσεις ποτέ στον φίλο σου τόση δύναμη ώστε να σε ξεπεράσει αν γίνει εχθρός σου. Δεν είχες ποτέ σου ακούσει για τα παράπονα εκείνου του δασκάλου που ο μαθητής του τον πρόσβαλε και του φέρθηκε με αγνωμοσύνη; Τι γίνανε, έλεγε, η δικαιοσύνη και η ευγνωμοσύνη; Δεν έμαθα σε κανέναν να χρησιμοποιεί το τόξο χωρίς να γίνω, αργότερα, εγώ στόχος για τα βέλη του.
4. Οταν ο Χορμούς, γιος του Νουσιρβάν, ανέβηκε στο θρόνο, έβαλε στη φυλακή όλους τους υπουργούς του πατέρα του. Τον ρώτησαν ποιο έγκλημα είχαν κάνει για να πέσουν σε τέτοια δυσμένεια. «Δεν έχω, είπε, τίποτα να τους καταλογίσω εκτός από το φόβο που τους προκαλώ και τη λιγοστή εμπιστοσύνη που έχουν στα λόγια μου. Φοβόμουν ότι θα μου επεφύλασσαν την ίδια μοίρα που φοβόντουσαν για τους εαυτούς τους. Ακολούθησα τη συμβουλή των σοφών: Να φοβάσαι αυτόν που φοβάται. Ο γάτος μέσα στην απόγνωσή του ρίχνεται στον τίγρη να του βγάλει τα μάτια και το φίδι δαγκώνει το πόδι του βοσκού γιατί φοβάται μήπως το λιώσει».
5. Πώς είναι δυνατόν να ελπίζει κανείς ότι από ένα παλιοσίδερο θα φτιάξει ένα πρώτης τάξεως γιαταγάνι; Οχι, δεν μπορεί από μόνη της η εκπαίδευση να δημιουργήσει έναν σοφό. Η ίδια βροχή που ποτίζει τα κλήματα στον αμπελώνα σε μια χέρσα γη κάνει να φυτρώσουνε αγκάθια. Μη σπέρνετε τους υάκινθους σε άγονο έδαφος, γιατί χάνετε τον καιρό σας. Το να κάνετε χάρες στους κακούς είναι σχεδόν σαν να δουλεύετε για τη δυστυχία των δίκαιων και καλών ανθρώπων.
6. Τα μαθήματα της αρετής αποβαίνουν ανίσχυρα όταν έχεις να κάνεις με μια μοχθηρή ράτσα. Δεν φτάνει να κόψεις τον κορμό, πρέπει να ξεριζώσεις μέχρι και τις ρίζες. Είναι συνετό άραγε να σβήσεις τη φωτιά και ν' αφήσεις αναμμένες τις σπίθες, να σκοτώσεις το φίδι και ν' αφήσεις τα μικρά του; (...) Μη χάνεις τον καιρό σου προσπαθώντας ν' αλλάξεις έναν διεφθαρμένο άνθρωπο. Ποτέ το απλό καλάμι δεν θα παράγει ζάχαρη.
7. Αν αφήσουμε αυτή την ομάδα των ληστών να δυναμώσει κι άλλο, δεν θα σταματήσει ν' απλώνεται και τότε δεν θα έχουμε πια τη δύναμη να τη διώξουμε από κει. Ενα δέντρο που έχει μόλις φυτευτεί εύκολα ξεριζώνεται από έναν και μόνο άνθρωπο. Αμα όμως αφήσουμε το δέντρο να κάνει ρίζες, ούτε η πιο μεγάλη δύναμη δεν μπορεί να το κουνήσει.
8. Δέκα φτωχοί μπορούν να μοιραστούν και να κοιμηθούν στο ίδιο κρεβάτι. Δύο βασιλείς όμως δεν μπορούν να συνυπάρξουν ακόμη και στο πιο απέραντο βασίλειο. Ενας άνθρωπος ελεήμων αν έχει μισό καρβέλι ψωμί θα το μοιραστεί με τους φτωχούς. Αλλά ένας βασιλιάς που μόλις κατέκτησε ένα βασίλειο το μόνο που σκέφτεται είναι πώς θα κατακτήσει κι άλλο.
Ο εξοχότερος Πέρσης ποιητής
Ο Μοσλέχ Εντίν Σααντί έζησε τον 13ο αι. μ.Χ. και θεωρείται ο εξοχότερος Πέρσης ποιητής.Γεννήθηκε στο Σιράζ. Ο πατέρας του πέθανε όταν ήταν ακόμα παιδί. Έζησε δύσκολα παιδικά χρόνια μέσα στην φτώχια και τη δυστυχία. Σε νεαρή ηλικία πήγε στη Βαγδάτη για να σπουδάσει. Στο πανεπιστήμιο Αλ-Νιζαμιγια παρακολούθησε Ισλαμικές Σπουδές, Νομική, Πολιτικές Επιστήμες, Ιστορία, Αραβική Λογοτεχνία και Θεολογία. Έκανε πολλές φορές το ταξίδι της Μέκκας, γύρισε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο, υπήρξε για ένα διάστημα αιχμάλωτος των Σταυροφόρων, και προς το τέλος της ζωής του αποσύρθηκε σε ένα ερημητήριο. Τα έργα του ήταν πολύ δημοφιλή στις μουσουλμανικές χώρες και, μετά το θάνατό του, πολλοί ταξιδιώτες επισκέπτονταν τον τάφο του. Ο Κήπος με τα Ρόδα («Γκιουλιστάν») είναι το πιο γνωστό από τα έργα του, ένα βιβλίο ήρεμου στοχασμού, φιλάνθρωπης ηθικής, απόσταγμα από το αποθησαύρισμα ενός μακρόχρονου βίου. Πρόκειται για μια συλλογή από αρχές ηθικής και πολιτικής, κανόνες κοινωνικής αγωγής και σαβουάρ βιβρ, φιλοσοφικά αποφθέγματα ή επιγράμματα, τα οποία εισάγονται συνήθως με πνευματώδη και κομψά μικρά αφηγήματα. Η σωστή διακυβέρνηση, η εγκράτεια, ο έρωτας, η νιότη και το γήρας, η εκπαίδευση είναι τα θέματα που απασχολούν τον Σααντί, ο οποίος προβάλλει τη μετριοπάθεια στις επιθυμίες, τα πλεονεκτήματα της σιωπής, τη σημασία της παιδείας και την αγαθή προαίρεση μέσα στην κοινωνία. Μέσα από τον κήπο της ζωής του, ο Σααντί τραγουδά τον έρωτα, την ομορφιά των αγοριών και των κοριτσιών, τη φύση και την εναλλαγή των εποχών, προτείνοντάς μας ταυτόχρονα μια τέχνη του ζην. Ο κήπος με τα ρόδα, είναι γραμμένος σε στίχους με επικό μέτρο και συντίθεται από ιστορίες που απεικονίζουν τις στερεότυπες αρετές των Μουσουλμάνων (δικαιοσύνη, διλελευθερία, σεμνότητα, ευχαρίστηση) όπως επίσης και από σκέψεις επί της συμπεριφοράς των ντερβίς και των εκστατικών πρακτικών τους. Το Γκιουλιστάν είναι γραμμένο κυρίως σε πρόζα και περιέχει ιστορίες και προσωπικά ανέκδοτα. Το κείμενο είναι γεμάτο με σύντομα ποιήματα, που περιέχουν αφορισμούς, συμβουλές, και πνευματώδη σχόλια. Ο Σααντί επιδεικνύει βαθειά γνώση του παραλογισμού της ανθρώπινης ύπαρξης. Η μοίρα εκείνων που εξαρτώνται από τις διαθέσεις των βασιλέων αντιπαραβάλλεται συχνά με την ελευθερία των ντερβίς. Ο Σααντί είναι γνωστός επίσης για τους πανηγυρικούς και τις ωδές του, που απεικόνιζαν την ανθρώπινη εμπειρία, όπως επίσης για ιδιαίτερες ωδές όπως ο θρήνος για την πτώση της Βαγδάτης μετά την εισβολή των Μογγόλων το 1258. Οι στίχοι του βρίσκονται στο Γκαζαλιγιάτ (Ghazaliyat) και οι ωδές του στο Καζα'ίντ (Qasa'id). Είναι επίσης γνωστός για ένα αριθμό έργων στην αραβική γλώσσα.
Ο Μοσλέχ Εντίν Σααντί έζησε τον 13ο αι. μ.Χ. και θεωρείται ο εξοχότερος Πέρσης ποιητής.Γεννήθηκε στο Σιράζ. Ο πατέρας του πέθανε όταν ήταν ακόμα παιδί. Έζησε δύσκολα παιδικά χρόνια μέσα στην φτώχια και τη δυστυχία. Σε νεαρή ηλικία πήγε στη Βαγδάτη για να σπουδάσει. Στο πανεπιστήμιο Αλ-Νιζαμιγια παρακολούθησε Ισλαμικές Σπουδές, Νομική, Πολιτικές Επιστήμες, Ιστορία, Αραβική Λογοτεχνία και Θεολογία. Έκανε πολλές φορές το ταξίδι της Μέκκας, γύρισε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο, υπήρξε για ένα διάστημα αιχμάλωτος των Σταυροφόρων, και προς το τέλος της ζωής του αποσύρθηκε σε ένα ερημητήριο. Τα έργα του ήταν πολύ δημοφιλή στις μουσουλμανικές χώρες και, μετά το θάνατό του, πολλοί ταξιδιώτες επισκέπτονταν τον τάφο του. Ο Κήπος με τα Ρόδα («Γκιουλιστάν») είναι το πιο γνωστό από τα έργα του, ένα βιβλίο ήρεμου στοχασμού, φιλάνθρωπης ηθικής, απόσταγμα από το αποθησαύρισμα ενός μακρόχρονου βίου. Πρόκειται για μια συλλογή από αρχές ηθικής και πολιτικής, κανόνες κοινωνικής αγωγής και σαβουάρ βιβρ, φιλοσοφικά αποφθέγματα ή επιγράμματα, τα οποία εισάγονται συνήθως με πνευματώδη και κομψά μικρά αφηγήματα. Η σωστή διακυβέρνηση, η εγκράτεια, ο έρωτας, η νιότη και το γήρας, η εκπαίδευση είναι τα θέματα που απασχολούν τον Σααντί, ο οποίος προβάλλει τη μετριοπάθεια στις επιθυμίες, τα πλεονεκτήματα της σιωπής, τη σημασία της παιδείας και την αγαθή προαίρεση μέσα στην κοινωνία. Μέσα από τον κήπο της ζωής του, ο Σααντί τραγουδά τον έρωτα, την ομορφιά των αγοριών και των κοριτσιών, τη φύση και την εναλλαγή των εποχών, προτείνοντάς μας ταυτόχρονα μια τέχνη του ζην. Ο κήπος με τα ρόδα, είναι γραμμένος σε στίχους με επικό μέτρο και συντίθεται από ιστορίες που απεικονίζουν τις στερεότυπες αρετές των Μουσουλμάνων (δικαιοσύνη, διλελευθερία, σεμνότητα, ευχαρίστηση) όπως επίσης και από σκέψεις επί της συμπεριφοράς των ντερβίς και των εκστατικών πρακτικών τους. Το Γκιουλιστάν είναι γραμμένο κυρίως σε πρόζα και περιέχει ιστορίες και προσωπικά ανέκδοτα. Το κείμενο είναι γεμάτο με σύντομα ποιήματα, που περιέχουν αφορισμούς, συμβουλές, και πνευματώδη σχόλια. Ο Σααντί επιδεικνύει βαθειά γνώση του παραλογισμού της ανθρώπινης ύπαρξης. Η μοίρα εκείνων που εξαρτώνται από τις διαθέσεις των βασιλέων αντιπαραβάλλεται συχνά με την ελευθερία των ντερβίς. Ο Σααντί είναι γνωστός επίσης για τους πανηγυρικούς και τις ωδές του, που απεικόνιζαν την ανθρώπινη εμπειρία, όπως επίσης για ιδιαίτερες ωδές όπως ο θρήνος για την πτώση της Βαγδάτης μετά την εισβολή των Μογγόλων το 1258. Οι στίχοι του βρίσκονται στο Γκαζαλιγιάτ (Ghazaliyat) και οι ωδές του στο Καζα'ίντ (Qasa'id). Είναι επίσης γνωστός για ένα αριθμό έργων στην αραβική γλώσσα.