Ο θρύλος της Πομπηίας έχει εξιστορηθεί αμέτρητες φορές, αλλά παραμένει συγκλονιστικός. Η αρχαία πόλη, μαζί με το Herculaneum και άλλες κοντινές πόλεις, θάφτηκε κάτω από τέφρα μετά την έκρηξη του Βεζούβιου. Η ημερομηνία της έκρηξης πιστεύεται ότι είναι η 24η Αυγούστου του έτους 79, μόλις μία ημέρα μετά το Vulcanalia, το φεστιβάλ προς τιμή του ρωμαϊκού θεού της φωτιάς. Οι υψηλές θερμοκρασίες ήταν η κύρια αιτία θανάτου, με τα ζεστά κύματα του ηφαιστείου να φτάνουν μέχρι και τους 482 βαθμούς C’.
Η Πομπηία ήταν πόλη της νότιας Ιταλίας, στην πλευρά της Τυρρηνικής θάλασσας, κοντά στη σημερινή Νάπολη. Χτίστηκε τον 5ο αιώνα π.Χ. από τους Έλληνες στις ακτές της Καμπανίας στους πρόποδες του Βεζούβιου, κοντά στη Ρώμη. Η Πομπηία έπεσε στα χέρια των Ρωμαίων και είχε επηρεαστεί πολύ από τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό. Η τοποθεσία της και το κλίμα της ήταν περίφημα, πράγμα που την έκανε το καλύτερο θέρετρο της αρχαίας Ρώμης. Πολλοί πλούσιοι Ρωμαίοι είχαν χτίσει πάνω στους σκεπασμένους με αμπέλια λόφους της, όμορφες εξοχικές επαύλεις, τις οποίες στόλιζαν με διάφορα έργα τέχνης. Η Πομπηία ήταν πόλη ανθηρή, με πληθυσμό 20.000-30.000 κατοίκους. Το 62 μ.Χ. έγινε ένας σφοδρότατος σεισμός, που συντάραξε την ωραία και πλούσια αυτή πόλη. Αλλά ο σεισμός αυτός δεν ήταν παρά το προμήνυμα για την ολοσχερή καταστροφή της. Πράγματι λίγα χρόνια αργότερα, στις 24 Αυγούστου του 79 μ.Χ., μετά από μια φοβερή έκρηξη του Βεζούβιου, ένα τεράστιο κύμα από στάχτη έθαψε για πάντα, μέσα σε λίγες ώρες, την εύθυμη, σπάταλη και πανέμορφη ρωμαϊκή πόλη. Στην αρχή σηκώθηκε ένα φοβερό σύννεφο από στάχτη, η οποία σκέπασε την πόλη σε ύψος ενός μέτρου. Μόλις αντιλήφθηκαν οι κάτοικοι της Πομπηίας τη θεομηνία, άρχισαν να τρέπονται σε φυγή, παίρνοντας ο καθένας ό,τι μπορούσε να προφτάσει τις συνταρακτικές εκείνες στιγμές. Πολλοί όμως άλλαξαν γνώμη και ξαναγύριζαν αλλά τους έπιανε παραλυσία από τον πανικό. Ύστερα από το σύννεφο της στάχτης, κατέκλυσε την πόλη μία αφάνταστη καταιγίδα από ηφαιστειακά αναβλήματα και κίσσηρι (ελαφρόπετρα), που την σκέπασαν σε ύψος 3 και περισσότερα μέτρα, πάνω δε σ' αυτές επικάθησε νέο στρώμα από στάχτη και πέτρες, ώστε η σημερινή επίχωση φτάνει τα 6-7 μέτρα. Υπολογίζεται ότι περισσότερα από 2.000 άτομα τάφηκαν ζωντανά και πέθαναν έτσι από ασφυξία.
Η παλαιά πόλη είχε ξεχαστεί και κανείς δεν ήξερε την ύπαρξή της. Πρώτη ανακάλυψη τμήματος της Πομπηίας έγινε το 1592, τυχαία, κατά τις εργασίες για την κατασκευή του υπόγειου υδραγωγείου της πόλης Τόρε Ανουντσιάτα που βρίσκεται εκεί κοντά. Τότε βρέθηκαν πολλά σημαντικά αντικείμενα, που μαζί με όσα ανακάλυψαν σε κατοπινές ανασκαφές αποτελούν σήμερα έναν πραγματικό θησαυρό τέχνης. Οι ανασκαφές έφεραν την Πομπηία ζωντανή στα μάτια μας, αποκαλύπτοντας πολλές λεπτομέρειες της καθημερινότητας των κατοίκων της. Διασώθηκαν, προστατευμένες απ' τη φθορά του χρόνου, όλες οι πλούσιες επαύλεις, με τις πολυάριθμες τοιχογραφίες τους, η αγορά, οι πολυάριθμοι ναοί, το μικρό και το μεγάλο θέατρο, οι αψίδες, οι κρήνες, τα καταστήματα, τα ιδιωτικά σπίτια. Διασώθηκαν και λεπτομέρειες που μας δείχνουν τον ξαφνικό θάνατο της πόλης, από την καθημερινή ζωή που διακόπηκε απότομα. Άνθρωποι που έτρωγαν ξαπλωμένοι στα ανάκλιντρα, άνθρωποι που πνίγηκαν απ' τις αναθυμιάσεις προσπαθώντας να ξεφύγουν απ' το φριχτό θάνατο. Στα τραπέζια των πανδοχείων βρέθηκαν παρατημένα τα κύπελλα και τα πιάτα, σ' ένα δωμάτιο βρέθηκαν τα σώματα επτά παιδιών που ο θάνατος τα είχε προλάβει ενώ έπαιζαν. Ασύγκριτα μεγάλη είναι η αξία των ερειπίων της Πομπηίας, γιατί μας έδωσε μια ιδέα ρωμαϊκής πόλης στο σύνολό της, μέσα στην άνθηση της ακμής και του πλούτου της. Οι ανακαλύψεις αυτές τράβηξαν το παγκόσμιο ενδιαφέρον, Ποιητές, πεζογράφοι, καλλιτέχνες και γενικά ολόκληρος ο διανοούμενος κόσμος στράφηκε προς την Πομπηία. Ο Φρίντριχ Σίλερ αφιέρωσε ωραιότατα ποιήματα στη νεκρή πολιτεία, ο δε Έντουαρντ Μπούλβερ-Λύττον εμπνεύστηκε το μυθιστόρημα Οι Τελευταίες Ημέρες της Πομπηίας.
Νάπολη, Ιταλία
Μετά την παραμονή τους μέσα στην τέφρα για 1.935 χρόνια, οι νεκροί της αρχαίας ρωμαϊκής πόλης Πομπηίας αποκαλύπτουν τα μυστικά τους, σε μια σειρά από αξονικές και μαγνητικές φωτογραφίες, που τράβηξαν οι αρχαιολόγοι και οι συντηρητές των ευρημάτων. Οι Ιταλοί αρχαιολόγοι πέρασαν ενάμιση χρόνο μέσα στο εργαστήριο, σκανάροντας και μελετώντας συνολικά 86 μουμιοποιημένους κατοίκους. Με τα νέα στοιχεία, που διαθέτουν οι αρχαιολόγοι ελπίζουν να αποκτήσουν γνώση γύρω από τη γενικότερη κατάσταση της υγείας, τις διατροφικές συνήθειες αλλά και τον συνολικό τρόπο ζωής (αλλά και του θανάτου) των πολιτών της αρχαίας Πομπηίας. Ανάμεσα στα θύματα της οργής του Βεζούβιου που αναλύθηκε από τον αξονικό τομογράφο συγκαταλέγεται ένα μικρό αγοράκι, ηλικίας περίπου τεσσάρων ετών. Βρέθηκε πετρωμένο δίπλα σε δύο επίσης μουμιοποιημένα πτώματα, ένα ανδρικό και ένα γυναικείο -πιθανώς οι γονείς του. Τα ρούχα του παιδιού είναι σχεδόν ευδιάκριτα μέσα από τον γύψο, ενώ τα χείλη του είναι σφιγμένα, αποτέλεσμα του σοκ που προφανώς βίωσε εκείνες τις στιγμές. Άλλες αξονικές τομογραφίες απεικονίζουν τα κρανία των θυμάτων, μέχρι και τα δόντια στην πάνω και κάτω σιαγόνα κάποιων εξ αυτών. Η ομάδα επιστημόνων επικεντρώθηκε στη στοματική υγιεινή και χάρη στη χρήση του τομογράφου κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι κάτοικοι της Πομπηίας ακολουθούσαν μια (μαντέψτε) σωστή διατροφή. Όπως αναφέρει η ιταλική εφημερίδα Corriere della Sera, τα πολύ καλά διατηρημένα δόντια των κατοίκων της ρωμαϊκής πόλης οφείλονται στη σωστή διατροφή τους, που περιλάμβανε ελάχιστη ζάχαρη και πολλά τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες. Ίσως το μόνο ελάττωμα που εντοπίστηκε είναι τα σημάδια έντονης τριβής, καθώς με τα δόντια τους έκοβαν ή έσπαγαν αντικείμενα και τρόφιμα. Επίσης διαπίστωσαν πως κάποιοι είχαν προβλήματα στα δόντια τους εξαιτίας της υπερβολικής ποσότητας φθορίου στο νερό της ευρύτερης περιοχής. Τα αποτελέσματα των ερευνών απέδειξαν επίσης πως πολλοί κάτοικοι της Πομπηίας έφεραν θλαστικά τραύματα στο κεφάλι, αποτέλεσμα των ερειπίων που έπεφταν πάνω τους από τον τεράστιο σεισμό που επακολούθησε της έκρηξης. «Σε πιάνει μια συγκίνηση μόνο και μόνο πιάνοντας και μεταφέροντας αυτά τα γύψινα απομεινάρια. Παρόλο που μιλάμε για κάτι που συνέβη πριν περίπου 2.000 χρόνια, δεν παύει να είναι το παιδί κάποιου ή μια νεαρή μητέρα», τονίζει η Στεφανία Τζούντιτσε, συντηρήτρια αρχαιοτήτων του Αρχαιολογικού Μουσείου της Νάπολι.
Μετά την παραμονή τους μέσα στην τέφρα για 1.935 χρόνια, οι νεκροί της αρχαίας ρωμαϊκής πόλης Πομπηίας αποκαλύπτουν τα μυστικά τους, σε μια σειρά από αξονικές και μαγνητικές φωτογραφίες, που τράβηξαν οι αρχαιολόγοι και οι συντηρητές των ευρημάτων. Οι Ιταλοί αρχαιολόγοι πέρασαν ενάμιση χρόνο μέσα στο εργαστήριο, σκανάροντας και μελετώντας συνολικά 86 μουμιοποιημένους κατοίκους. Με τα νέα στοιχεία, που διαθέτουν οι αρχαιολόγοι ελπίζουν να αποκτήσουν γνώση γύρω από τη γενικότερη κατάσταση της υγείας, τις διατροφικές συνήθειες αλλά και τον συνολικό τρόπο ζωής (αλλά και του θανάτου) των πολιτών της αρχαίας Πομπηίας. Ανάμεσα στα θύματα της οργής του Βεζούβιου που αναλύθηκε από τον αξονικό τομογράφο συγκαταλέγεται ένα μικρό αγοράκι, ηλικίας περίπου τεσσάρων ετών. Βρέθηκε πετρωμένο δίπλα σε δύο επίσης μουμιοποιημένα πτώματα, ένα ανδρικό και ένα γυναικείο -πιθανώς οι γονείς του. Τα ρούχα του παιδιού είναι σχεδόν ευδιάκριτα μέσα από τον γύψο, ενώ τα χείλη του είναι σφιγμένα, αποτέλεσμα του σοκ που προφανώς βίωσε εκείνες τις στιγμές. Άλλες αξονικές τομογραφίες απεικονίζουν τα κρανία των θυμάτων, μέχρι και τα δόντια στην πάνω και κάτω σιαγόνα κάποιων εξ αυτών. Η ομάδα επιστημόνων επικεντρώθηκε στη στοματική υγιεινή και χάρη στη χρήση του τομογράφου κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι κάτοικοι της Πομπηίας ακολουθούσαν μια (μαντέψτε) σωστή διατροφή. Όπως αναφέρει η ιταλική εφημερίδα Corriere della Sera, τα πολύ καλά διατηρημένα δόντια των κατοίκων της ρωμαϊκής πόλης οφείλονται στη σωστή διατροφή τους, που περιλάμβανε ελάχιστη ζάχαρη και πολλά τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες. Ίσως το μόνο ελάττωμα που εντοπίστηκε είναι τα σημάδια έντονης τριβής, καθώς με τα δόντια τους έκοβαν ή έσπαγαν αντικείμενα και τρόφιμα. Επίσης διαπίστωσαν πως κάποιοι είχαν προβλήματα στα δόντια τους εξαιτίας της υπερβολικής ποσότητας φθορίου στο νερό της ευρύτερης περιοχής. Τα αποτελέσματα των ερευνών απέδειξαν επίσης πως πολλοί κάτοικοι της Πομπηίας έφεραν θλαστικά τραύματα στο κεφάλι, αποτέλεσμα των ερειπίων που έπεφταν πάνω τους από τον τεράστιο σεισμό που επακολούθησε της έκρηξης. «Σε πιάνει μια συγκίνηση μόνο και μόνο πιάνοντας και μεταφέροντας αυτά τα γύψινα απομεινάρια. Παρόλο που μιλάμε για κάτι που συνέβη πριν περίπου 2.000 χρόνια, δεν παύει να είναι το παιδί κάποιου ή μια νεαρή μητέρα», τονίζει η Στεφανία Τζούντιτσε, συντηρήτρια αρχαιοτήτων του Αρχαιολογικού Μουσείου της Νάπολι.
Οι στάσεις όλων τους αποκαλύπτουν πόσο τραγικός ήταν ο θάνατός τους. Κάποιοι εγκλωβίστηκαν, σε κτίρια, ενώ άλλοι σκοτώθηκαν όσο έψαχναν καταφύγιο για τις οικογένειές τους. Όλοι τους όμως θάφτηκαν κάτω από μία τέφρα. Όσο περνούσε ο χρόνος, αυτή σκλήραινε γύρω τους σχηματίζοντας ένα πορώδες κέλυφος. Όλοι οι σκελετοί έμειναν ανέπαφοι, «εγκλωβισμένοι» στη στάση που είχαν τη μοιραία στιγμή. Ανέπαφη αποτυπώθηκε και η πολεοδομική και αρχιτεκτονική ταυτότητα της πόλης, προσφέροντας έτσι στους επιστήμονες μερικά από τα σημαντικότερα ευρήματα της ρωμαϊκής περιόδου. Οι αναφορές λένε ότι η Πομπηία ανακαλύφθηκε εκατοντάδες χρόνια μετά, το 1748. Κάτω από ένα στρώμα συντριμμιών, βρέθηκαν σχεδόν ανέπαφα κτίρια, τεχνουργήματα, και σκελετοί. Όλος ο οικισμός ήταν άριστα διατηρημένος και οι ανασκαφείς εξεπλάγησαν σε τέτοιο σημείο που θέλησαν να βρουν έναν τρόπο για να καταφέρουν να «παγώσουν» τον χρόνο οριστικά γύρω του. Για να διατηρήσουν τη στάση των θυμάτων, έχυσαν γύψο γύρω και μέσα από τα σώματά τους και μόνο μετά το πέρασμα κάποιων ημερών προχώρησαν στη μετακίνησή τους. Μπορεί να ακούγεται απλή διαδικασία, είναι όμως ιδιαίτερα δύσκολη καθώς ο γύψος πρέπει να είναι αρκετά λεπτός ώστε να είναι ορατές οι λεπτομέρειες και αρκετά συμπαγής ώστε να μπορεί να συγκρατήσει τα λείψανα. Έτσι, οι επιστήμονες αναζητούν νέους τρόπους για να καταφέρουν να διατηρήσουν ανέπαφη τη νεκρόπολη της Καμπανίας. Σήμερα, η Πομπηία έχει ενταχθεί στη λίστα των Μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO και δέχεται 25.000.000 επισκέπτες κάθε χρόνο.