ΟΘΕΛΟΣ
Ο Οθέλος, ο Μαύρος της Βενετίας είναι θεατρικό έργο, ένα από τα πολλά σπουδαία έργα του μεγάλου `Αγγλου συγγραφέα Ουίλλιαμ Σαίξπηρ. Γράφτηκε γύρω στο 1603. Πρώτη φορά δημοσιεύθηκε το έτος 1622.Η πρεμιέρα του Οθέλου έγινε στις 1 Νοεμβρίου 1604 στο Palace of Whitehall.
Πλοκή
Ο μαύρος Οθέλος είναι αξιωματικός του στρατού της Δημοκρατίας της Βενετίας. Κρυφά παντρεύτηκε την όμορφη νεαρή και εύγλωττη Δυσδαιμόνα χωρίς τη συναίνεση του πατέρα της, Βραβάντιου. Όταν ο Ιάγος, ένας κακόβουλος στρατιώτης που είχε όνειρα προαγωγής βλέπει ότι ο Οθέλος προάγει τον άπειρο Κάσσιο, βάζει το εκδικητικό του σχέδιο σε εφαρμογή. Ο Οθέλος εντελώς ανυποψίαστος πέφτει θύμα. Ο Ιάγος χρησιμοποιεί τον Ροδρίγο, ένα νεαρό, βαθιά ερωτευμένο με τη Δυσδαιμόνα, η οποία όμως δεν του ανταποκρίνεται.Ο Βραβάντιος μαθαίνει για τον κρυφό γάμο και τον Οθέλο και απευθύνεται στα δικαστήρια κατηγορώντας τον για μάγια, μια και ποτέ δεν πιστεύει ότι θα μπορούσε η κόρη του εθελοντικά να αγαπήσει «αυτόν τον ασχημομούρη». Ο Οθέλος και η Δυσδαιμόνα εκλιπαρούν τον πατέρα της να τους δώσει την ευχή του, γιατί αγαπιούνται αληθινά. Ο Οθέλος στέλνεται στην Κύπρο να πολεμήσει τους Τούρκους. Μαζί του ταξιδεύουν και η Δυσδαιμόνα, καθώς και ο Κάσσιος μαζί με τον Ιάγο που ακολουθείται από τη γυναίκα του Αιμιλία.Ο Ιάγος δηλητηριάζει τη σχέση του Οθέλου, λέγοντάς του ότι η γυναίκα του τον απατά με τον Κάσσιο δείχνοντάς του για αποδεικτικό στοιχείο ένα μαντηλάκι που είχε δήθεν βρει. Ο Οθέλος γεμάτος καχυποψία κατηγορεί τη γυναίκα του για συζυγική απάτη και ψεύδος. Η Αιμιλία όμως του εκμυστηρεύεται την αλήθεια πριν την δολοφονήσει ο Ιάγος. Ο Ιάγος τελικά θα συλληφθεί και το σχέδιό του θα αποκαλυφθεί, ο Οθέλος όμως αυτοκτονεί από τις τύψεις.
Πλοκή
Ο μαύρος Οθέλος είναι αξιωματικός του στρατού της Δημοκρατίας της Βενετίας. Κρυφά παντρεύτηκε την όμορφη νεαρή και εύγλωττη Δυσδαιμόνα χωρίς τη συναίνεση του πατέρα της, Βραβάντιου. Όταν ο Ιάγος, ένας κακόβουλος στρατιώτης που είχε όνειρα προαγωγής βλέπει ότι ο Οθέλος προάγει τον άπειρο Κάσσιο, βάζει το εκδικητικό του σχέδιο σε εφαρμογή. Ο Οθέλος εντελώς ανυποψίαστος πέφτει θύμα. Ο Ιάγος χρησιμοποιεί τον Ροδρίγο, ένα νεαρό, βαθιά ερωτευμένο με τη Δυσδαιμόνα, η οποία όμως δεν του ανταποκρίνεται.Ο Βραβάντιος μαθαίνει για τον κρυφό γάμο και τον Οθέλο και απευθύνεται στα δικαστήρια κατηγορώντας τον για μάγια, μια και ποτέ δεν πιστεύει ότι θα μπορούσε η κόρη του εθελοντικά να αγαπήσει «αυτόν τον ασχημομούρη». Ο Οθέλος και η Δυσδαιμόνα εκλιπαρούν τον πατέρα της να τους δώσει την ευχή του, γιατί αγαπιούνται αληθινά. Ο Οθέλος στέλνεται στην Κύπρο να πολεμήσει τους Τούρκους. Μαζί του ταξιδεύουν και η Δυσδαιμόνα, καθώς και ο Κάσσιος μαζί με τον Ιάγο που ακολουθείται από τη γυναίκα του Αιμιλία.Ο Ιάγος δηλητηριάζει τη σχέση του Οθέλου, λέγοντάς του ότι η γυναίκα του τον απατά με τον Κάσσιο δείχνοντάς του για αποδεικτικό στοιχείο ένα μαντηλάκι που είχε δήθεν βρει. Ο Οθέλος γεμάτος καχυποψία κατηγορεί τη γυναίκα του για συζυγική απάτη και ψεύδος. Η Αιμιλία όμως του εκμυστηρεύεται την αλήθεια πριν την δολοφονήσει ο Ιάγος. Ο Ιάγος τελικά θα συλληφθεί και το σχέδιό του θα αποκαλυφθεί, ο Οθέλος όμως αυτοκτονεί από τις τύψεις.
Ο πρωταγωνιστής Οθέλος είναι ευγενής, ακέραιος χαρακτήρας. Το μαύρο του δέρμα καθώς και το όνομά του (Moore σημαίνει «Άραβας της Μαυριτανίας», συνεπώς και Μουσουλμάνος) είναι εκείνα που του κάνουν τη ζωή του δύσκολη. Οι ονομαζόμενοι «μαύροι» είχαν κακό όνομα στη εποχή του Σαίξπηρ: θεωρούντο κακοποιά και βάρβαρα στοιχεία. Έτσι ο Οθέλος, αν και τίμιος άνθρωπος και γενναίος πατριώτης πολεμιστής, βρίσκεται αντιμέτωπος με μια εχθρική μισερή και άδικη κοινωνία, η οποία ακόμα και την αγάπη της Δεισδαιμόνας δεν του επιτρέπει.Η ιστορία του έργου βασίζεται σε παλαιότερη Νουβέλα του 1565 παρμένη από τη συλλογή Εκατόμυθοι (Hecatommithi) του Ιταλού Τζιράλντο Σίνθιο.
Ο Σαίξπηρ ή διάβασε κάποια μετάφραση που σήμερα αγνοείται, ή κάποιος τρίτος του διηγήθηκε την ιστορία. Οι φιγούρες της ιταλικής νουβέλας είναι η Δυσδαιμόνα καθώς και μερικά πρόσωπα δίχως όνομα, ο κακός στρατιώτης, ο καπετάνιος και ο Μαύρος. Το δίδαγμα της ιστορίας του Σίνθιου ήταν πάντως κάποιο άλλο: «Οι Ευρωπαίες γυναίκες να μην ξενοπαντρεύονται».Ο κακός Ιάγος θυμίζει κάποιον θρυλικό Σαντιάγκο, το εξολοθρευτή των Μαυριτανών. Με κίνητρα την κακία, τον φθόνο και τον ρατσισμό κάνει ό,τι κάνει εν γνώσει του.
Το έργο αυτό ήταν ένα από τα πιο δημοφιλή έργα του συγγραφέα στην εποχή του 17ου και 18ου αιώνα. Το γαλλικό κοινό του 1800 όμως το απέρριψε, αν και ο μεταφραστής του το μετέτρεψε και άλλαξε το τέλος του σε πιο ευχάριστο. Την εποχή του ρομαντισμού όμως, το κοινό κατάλαβε το τραγικό περιεχόμενο και πολλοί καλλιτέχνες εμπνεύστηκαν από το έργο (π.χ. Ευγένιος Ντελακρουά, Alexandre-Marie Colin, Robert Alexander Hillingford).
Διάσημοι ηθοποιοί που έπαιξαν τον Οθέλο
1952 Ορσον Ουέλλς
1965 Λώρενς Ολίβιε
1981 Αντονυ Χόπκινς
Διάσημοι ηθοποιοί που έπαιξαν τον Οθέλο
1952 Ορσον Ουέλλς
1965 Λώρενς Ολίβιε
1981 Αντονυ Χόπκινς
Φράσεις γνωστές μέχρι σήμερα:
Οι άνθρωποι έπρεπε να είναι αυτοί που φαίνονται η να μη φαίνονται αυτό που δεν είναι.
'Οποιος αγαπάει παιδεύει.
Τη μοίρα του κανείς δεν την ελέγχει.
Οι άνθρωποι έπρεπε να είναι αυτοί που φαίνονται η να μη φαίνονται αυτό που δεν είναι.
'Οποιος αγαπάει παιδεύει.
Τη μοίρα του κανείς δεν την ελέγχει.
ΑΜΛΕΤ
Άμλετ (Hamlet) είναι ο τίτλος ενός από τα πιο γνωστά και πιο δημοφιλή θεατρικά έργα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, αλλά και το όνομα του κεντρικού χαρακτήρα του έργου. Ο πλήρης τίτλος του έργου είναι Η τραγική ιστορία του Άμλετ, πρίγκιπα της Δανιμαρκίας. Η παλαιότερη καταγεγραμμένη παρουσίαση του έργου χρονολογείται τον Ιούλιο του 1602. Το 1603, το έργο παρουσιάστηκε στα Πανεπιστήμια του Κέμπριτζ και της Οξφόρδης.Στην Ελλάδα, το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Εθνικό Θέατρο το 1937, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη, με Άμλετ τον Αλέξη Μινωτή. Το 1955, το έργο ξαναπαρουσιάστηκε από το Εθνικό Θέατρο, με τον Αλέξη Μινωτή σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή. Η ιστορία του Δανού πρίγκιπα Άμλετ, που σχεδιάζει την εκδίκηση εναντίον του βασιλιά θείου του για τη δολοφονία του πατέρα του, που ήταν στο θρόνο, είναι αρκετά παλαιά και προέρχεται από το μεσαιωνικό μύθο του Άμλετ, που καταγράφεται στο έργο Gesta Danorum του Σάξο Γκραμάτικους γύρω στο 1200. Στο έργο του Γκραμάτικους βασίζονται οι «Τραγικές Ιστορίες», που εξέδωσε ανάμεσα στα 1570-1576 ο Φρανσουά ντε Μπελφορέ, στο οποίο βασίζεται το χαμένο έργο του Τόμας Κιντ "Spanish Tragedy" (Ισπανική Τραγωδία). Από αυτό πιθανότατα εμπνεύστηκε με τη σειρά του κι ο Σαίξπηρ, για αυτό και πολλές φορές ονομάζεται "Ur-Hamlet" δηλαδή "Πρώιμος Άμλετ"
Ο βασιλιάς Άμλετ πεθαίνει. Η γυναίκα του, Γερτρούδη, παντρεύεται τον αδελφό του, Κλαύδιο. Εκείνος στέφεται νέος βασιλιάς. Το φάντασμα του νεκρού βασιλιά εμφανίζεται στον γιο του, τον πρίγκιπα Άμλετ, και ζητά εκδίκηση για το δόλιο φόνο του… Με φόντο τη βασιλική Αυλή της Δανίας, έναν κόσμο που κυλιέται στη διαφθορά, τη δουλοπρέπεια, τον πνευματικό αφανισμό, έναν ολοκληρωτικό κόσμο όπου όλοι και όλα τελούν υπό παρακολούθηση, η μορφή του Άμλετ προβάλλει μοναχική, ερημική, απροσπέλαστη.Μέσα σ’ αυτό το παγωμένο σύμπαν, όπου κανείς δεν μπορεί να κρυφτεί από κανέναν και τίποτα, εκτυλίσσεται η ιστορία μιας γενιάς που συνθλίβεται από τα θλιβερά λάθη της προηγούμενης και τη δική της ανεξέλεγκτη εσωστρέφεια. Ο Άμλετ, για να καταστρέψει το σάπιο σύστημα, πρέπει πρώτα να καταστρέψει τον εαυτό του
Με κομβικό σημείο, καθοριστικό σταυροδρόμι, τον τοίχο που κινδυνεύει να τον πλακώσει μετά τον θάνατο του πατέρα του και τον γάμο της μητέρας του με τον θείο του, ο Άμλετ κινείται πέρα από το πολιτικό και ιστορικό πλαίσιο, πέρα από τον οικογενειακό περίγυρο. Ταυτίζεται με την ίδια τη ζωή
Η ζωή του είναι ένας γρίφος. Δεν καταλαβαίνει τι έχει συμβεί και τι σημαίνει όλο αυτό. Δεν μπορεί να ζήσει. Ο τοίχος θα τον πλακώσει.. Κι εκεί είναι που διαχωρίζει πλέον τη θέση του και εκφράζει την προβληματική του: "Εσείς ζείτε μέσα στο φαίνεσθαι κι εγώ θέλω να ζω στο είναι.Σε αυτή την κρίσιμη στιγμή εμφανίζεται το φάντασμα του πατέρα του και συνειδητοποιεί ότι ο θείος του ζει τη ζωή στη θέση του. Οσα όμως παρουσιάζονται στον Αμλετ, όλα τα μυστικά, δεν αποτελούν τη λύση αλλά άλλο ένα αίνιγμα που ο ίδιος καλείται να λύσει. Κι έτσι, με το κλειδί ανοίγει πολλές πόρτες, χάνεται σε έναν ατέρμονο λαβύρινθο και αναρωτιέται για την ίδια τη ζωή. Μια σειρά ερωτημάτων, μια σειρά γρίφων χωρίς οριστική λύση. Ο,τι μαθαίνει το παίρνει μαζί του.
Η ζωή του είναι ένας γρίφος. Δεν καταλαβαίνει τι έχει συμβεί και τι σημαίνει όλο αυτό. Δεν μπορεί να ζήσει. Ο τοίχος θα τον πλακώσει.. Κι εκεί είναι που διαχωρίζει πλέον τη θέση του και εκφράζει την προβληματική του: "Εσείς ζείτε μέσα στο φαίνεσθαι κι εγώ θέλω να ζω στο είναι.Σε αυτή την κρίσιμη στιγμή εμφανίζεται το φάντασμα του πατέρα του και συνειδητοποιεί ότι ο θείος του ζει τη ζωή στη θέση του. Οσα όμως παρουσιάζονται στον Αμλετ, όλα τα μυστικά, δεν αποτελούν τη λύση αλλά άλλο ένα αίνιγμα που ο ίδιος καλείται να λύσει. Κι έτσι, με το κλειδί ανοίγει πολλές πόρτες, χάνεται σε έναν ατέρμονο λαβύρινθο και αναρωτιέται για την ίδια τη ζωή. Μια σειρά ερωτημάτων, μια σειρά γρίφων χωρίς οριστική λύση. Ο,τι μαθαίνει το παίρνει μαζί του.
Ηθοποιοί που έπαιξαν τον Άμλετ
Το 1995 ο ηθοποιός Ralph Fiennes πήρε βραβείο Τόνυ για την ερμηνεία του.
Οι Άγγλοι ηθοποιοί έχουν την κατάλληλη παράδοση και παιδεία για να ερμηνεύσουν τα συγκλονιστικά έργα του μεγάλου ελισαβετιανού συγγραφέα και δη τον Άμλετ, που θεωρείται πρόκληση για κάθε ηθοποιό. Δύο είναι οι ηθοποιοί, που ξεχωρίζουν στο θεατρικό στερέωμα για την ερμηνευτική τους δεινότητα σε Σαιξπηρικούς ρόλους. Ο John Gielgud, που έχει ερμηνεύσει Άμλετ πάνω από 500 φορές σε 6 διαφορετικές παραγωγές, στο Λονδίνο, στην Ελσινόρη, στο Μπρόντγουει. Ο μεγάλος ηθοποιός Laurence Olivier, ένας από τους καλύτερους του 20ου αιώνα έπαιξε εκπληκτικά όλους τους Σαιξπηρικούς ήρωες, ανάμεσα σε αυτους και τον πρίγκηπα της Δανιμαρκίας. Ένας ακόμα σπουδαίος Εγγλέζος, ο Kenneth Branagh υποδύθηκε τον Άμλετ με μεγάλη επιτυχία, κάνοντας τους κριτικούς να πουν ότι διαθέτει την δύναμη του Olivier και το πάθος του Gielgud.
ΕΝΤΑ ΓΚΑΜΠΛΕΡ
Ο Ερρίκος Ιψεν, με το δράμα του «Εντα Γκάμπλερ» συμπύκνωσε αριστουργηματικά την οικονομική, κοινωνική, ηθική και συναισθηματική κατάπτωση της ξεπεσμένης αριστοκρατίας, αλλά και την περιφρονητική, καταστροφική και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά της προς κάθε ταξικά κατώτερό της,'οπου ακόμα και στον έρωτα και στο γάμο εκδηλώνονται οι ταξικές διαφορές και αντιλήψεις
Κόρη του πεθαμένου πια αριστοκράτη στρατηγού Γκάμπλερ, αρχοντομαθημένη αλλά άφραγκη, γνωστή για την ομορφιά αλλά και την έπαρσή της, η Εντα, αναζητά σύζυγο με μεγάλες προοπτικές που θα της ξαναδώσει κοινωνική και οικονομική αίγλη. Ενώ ερωτεύεται τον φτωχό επιστήμονα – συγγραφέα Λέβμποργκ, λόγω της κοινωνικής κατωτερότητάς του δεν ανταποκρίνεται στον έρωτά του και παντρεύεται τον ερωτευμένο μαζί της, ορφανό από παιδί, μεγαλωμένο από τις μικροαστές ανύπαντρες θείες του, υποψήφιο για καθηγητική έδρα, Τέσμαν. Τον παντρεύεται, υπό τον όρο να κάνουν πολυτελές ταξίδι μέλιτος, να κατοικήσουν σε ένα παλιό μέγαρο που εκείνη επέλεξε, να έχει υπηρέτρια και κοσμική ζωή. Ο Τέσμαν και οι συνταξιούχοι θείες του καταχρεώνονται για να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις της ανώτερης συζύγου του.
Αντί ευγνωμοσύνης, εκείνη περιφρονεί τις θείες του και κρατά τον Τέσμαν μακριά από την κλίνη της. Βυθισμένη στη δίνη του μίσους και της απέχθειάς της για οποιονδήποτε κατώτερο, ξανασυναντά τον άντρα που ανομολόγητα ερωτεύθηκε και μαθαίνει ότι εκείνος, υπαγορεύοντας σε μια άλλη, ταπεινής καταγωγής, γυναίκα, έγραψε και θα εκδώσει ένα σπουδαίο, καινοτόμο βιβλίο και ότι με αυτό είναι συνυποψήφιος του – παρωχημένου συγγραφικά – άντρα της στο Πανεπιστήμιο. Μη αντέχοντας την «ήττα» της σαν γυναίκα και σύζυγος θα εγκληματήσει τριπλά. Θα κάψει το σύγγραμμα του Λέβμποργκ, θα τον οδηγήσει στην απελπισία και στο θάνατο και θα «φύγει» με όλο το «μεγαλείο» της πεθαμένης τάξης της, πυροβολώντας τον κρόταφό της, με το ωραιότερο περίστροφο του στρατηγού πατέρα της. Από την πρεμιέρα του έργου το 1891 στο Μόναχο μέχρι σήμερα ο ρόλος της Έντα είναι φετίχ για όλες τις ηθοποιούς: Ελεονόρα Ντούζε, Άλα Ναζίμοβα, Ίνγκριντ Μπέργκμαν, Ιζαμπέλ Υπέρ, Μάγκυ Σμιθ, Κέιτ Μπλάνσετ.
Η Έντα είναι μία γυναίκα πολύ μόνη και εύθραυστη κάτω από το κέλυφος της σκληρότητας. Φοβάται και αμύνεται συνεχώς.Σχεδιάζει αλλά δεν μπορεί να κάνει τίποτα, γιατί της λείπει το θάρρος. Οι σκέψεις της παραμένουν θεωρίες, απραγματοποίητα όνειρα. Θα ήθελε να ζήσει την ζωή της σαν άντρας. Αλλά παρεμβαίνουν οι φόβοι και οι ενδοιασμοί. Εγκλωβίζεται.Παντρεύεται τον Τέσμαν, αλλά αφιερώνει την φαντασία της στον Λέβμποργκ. Είναι, όμως και μια γυναίκα απόλυτη. Το τέλος της είναι μια διαφυγή προς την ελευθερία.
Πρέπει να μάθω όλα όσα υπήρξε ποτέ η Έντα. Όταν το καταφέρω αυτό, ο ρόλος θα βγει από μόνος του» έγραφε το 1903 η Μίνι Μάντερν, ηθοποιός που υποδύθηκε την ηρωίδα του Ιψεν στη Νέα Υόρκη, μερικά χρόνια μετά την επίσημη - και ολέθρια - πρεμιέρα του έργου στο Μόναχο. «Ποιοι δαιμονισμένοι άνεμοι την έσπρωχναν; Τι την πλήγωνε; Τι την έκανε να αμύνεται; Τι αγαπούσε; Τι την έκανε να βαριέται; Τι την ενθουσίαζε;» αναρωτιόταν σε διάλεξή της για την Εντα Γκάμπλερ η ηθοποιός Τζάνετ Σούζμαν το 1977 στο Λονδίνο. Μυστηριώδης με σκοτεινές σκέψεις,η κλασική Έντα Γκάμπλερ είναι μια από τις πιο πολυσύνθετες προσωπικότητες της δυτικής δραματουργίας. Είναι αδύνατο κανείς να αποκρυπτογραφήσει στο σύνολό της την Έντα Γκάμπλερ.