Συνεργάστηκε το Χόλιγουντ με τον Αδόλφο Χίτλερ; Ενα στορικό βιβλίο ταράζει τα νερά. Σύμφωνα με το βιβλίο, η συνεργασία Χόλιγουντ και ναζιστικού καθεστώτος συνεχίστηκε μέχρι το 1940 αφού τα αφεντικά των μεγάλων στούντιο της RKO, της MGM, της 20th Century Fox, της Universal και της Paramount θεωρούσαν ότι θα έχαναν σημαντικά έσοδα σε περίπτωση που οι ναζί απαγόρευαν τις ταινίες τους ή διέκοπταν τη συνεργασία μαζί τους. Σταδιακά όλες οι εταιρείες του Χόλιγουντ περνούσαν από τα γραφεία της γερμανικής λογοκρισίας. Ο άνθρωπος - κλειδί στην όλη υπόθεση ήταν ο πρόξενος της Γερμανίας στο Λος Άντζελες, ο ναζί Γκέοργκ Γκίσλινγκ. Ο ρόλος του ήταν η αστυνόμευση των παραγωγών της αμερικανικής βιομηχανίας του θεάματος.
«The Collaboration: Hollywood's Pact with Hitler» ονομάζεται το ιστορικό βιβλίο του Μπεν Αργουαντ, μεταδιδακτορικού ερευνητή του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, που υπογράφουν οι εκδόσεις του πανεπιστημίου, το οποίο καταθέτει γεγονότα και αποδείξεις ότι το Χόλιγουντ δεν ήταν τόσο στην πλευρά της αντίστασης όσο θέλει να ισχυρίζεται. Ο Μπεν Αργουαντ ξεσήκωσε όπως ήταν αναμενόμενο θύελλες αντιδράσεων. Στο νέο του βιβλίο, «The Collaboration: Hollywood's Pact with Hitler», ούτε λίγο ούτε πολύ, ισχυρίζεται ότι υπάρχουν γεγονότα που αποδεικνύουν μία στενή σχέση των χολιγουντιανών στούντιο όχι απλά με τη ναζιστική Γερμανία, αλλά και με τον ίδιο τον Αδόλφο Χίτλερ. Αυτό φυσικά έχει σοκάρει τους σύγχρονους χολιγουντιανούς κύκλους φέρνοντας σε αντιπαράθεση μία τέτοια μαρτυρία με την ισχυρή εβραϊκή κοινότητα που απαρτίζει εδώ και δεκαετίες την κινηματογραφική βιομηχανία. Είναι δυνατόν οι ίδιοι άνθρωποι που βασανίστηκαν περισσότερο και εκδιώχθηκαν από τον Χίτλερ να μην προστατεύθηκαν από τους εκπροσώπους τους στην υψηλές θέσεις του Χόλιγουντ των 40ς; Η λέξη που χρησιμοποιείται στον τίτλο του βιβλίου είναι αυτή που ξεσήκωσε, αναστάτωσε, εξόργισε περισσότερο: Η Συνεργασία. «Η χρήση της λέξης «συνεργασία» σηκώνει μέχρι και μήνυση για δυσφήμιση» καταθέτει ο ιστορικός Τόμας Π. Ντόχερτι σε ρεπορτάζ των New York Times που ερευνά το σκάνδαλο του νέου βιβλίου. «Μπορεί ο Λούις Μπ. Μάγιερ να ήταν ένας καπιταλιστής, αλλά αυτό δεν τον εξισώνει με προδότες που συνεργάστηκαν με τον Χίτλερ στην εξόντωση των λαών...» Ο Στίβεν Τζέι Ρος, καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Ν. Καλιφόρνια, συμπληρώνει: «Υπάρχουν συμπληρωματικές μαρτυρίες που θέλουν όλους τους ιδιοκτήτες των στούντιο που στη βιτρίνα φαινόντουσαν ότι βάζουν τις μπίζνες σε προτεραιότητα από την εβραϊκή τους ταυτότητα, να βοηθούν υπόγεια την εβραϊκή κοινότητα. Αυτές οι μαρτυρίες που είναι;» Ο ίδιος ο Αργουαντ πάντως παραθέτει αρχεί, έγγραφα και αποδείξεις στα οποία η λέξη «συνεργασία» ανάμεσα στα κεφάλια των στούντιο του Χόλιγουντ και τους αξιωματούχους του Χίτλερ αναφέρεται ξεκάθαρα. Ενα παράδειγμα αποτελεί ένα γράμμα του 1938, όπου η 20th Century Fox ρωτάει τον ίδιο τον Χίτλερ τη γνώμη του για τις αμερικανικές ταινίες και τελειώνει με την υπογραφή «Heil Hitler!». Ενα ακόμη, το ημερολόγιο του Τζακ Γουόρνερ όπου εξιστορεί μία κρουαζιέρα που πήγε ο ίδιος και οι διευθυντές της Warner Bros το 1945 με το πρώην κότερο του Χίτλερ.
"Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο"
Η ξεκάθαρη απαρχή της ναζιστικής παρέμβασης έλαβε χώρα το 1930 με την ταινία "Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο" (All Quiet on the Western Front) της Universal, που βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Έριχ Μαρία Ρεμάρκ. Η ταινία που αποδίδει ρεαλιστικά την φρίκη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και την ζωή στα χαρακώματα των Γερμανών στρατιωτών, είχε εξοργίσει τους Ναζί αφού έδειχνε την ήττα της Γερμανίας. Στην πρεμιέρα της στο Βερολίνο, στις 5 Δεκεμβρίου του 1930, 300 μέλη του ναζιστικού κόμματος άρχισαν να φωνάζουν κατά τη διάρκεια της προβολής και εκτόξευσαν ακαθαρσίες και ποντίκια στην αίθουσα, ενώ ο Γιόζεφ Γκέμπελς έβγαλε λόγο λέγοντας ότι η ταινία είχε σκοπό να καταστρέψει την εικόνα της Γερμανίας.
Η ξεκάθαρη απαρχή της ναζιστικής παρέμβασης έλαβε χώρα το 1930 με την ταινία "Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο" (All Quiet on the Western Front) της Universal, που βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Έριχ Μαρία Ρεμάρκ. Η ταινία που αποδίδει ρεαλιστικά την φρίκη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και την ζωή στα χαρακώματα των Γερμανών στρατιωτών, είχε εξοργίσει τους Ναζί αφού έδειχνε την ήττα της Γερμανίας. Στην πρεμιέρα της στο Βερολίνο, στις 5 Δεκεμβρίου του 1930, 300 μέλη του ναζιστικού κόμματος άρχισαν να φωνάζουν κατά τη διάρκεια της προβολής και εκτόξευσαν ακαθαρσίες και ποντίκια στην αίθουσα, ενώ ο Γιόζεφ Γκέμπελς έβγαλε λόγο λέγοντας ότι η ταινία είχε σκοπό να καταστρέψει την εικόνα της Γερμανίας.
Ο Μεγάλος Δικτάτωρ"- Ο ατρόμητος Τσάπλιν
Οι ελάχιστες αντι-ναζιστικές ταινίες που κυκλοφόρησαν στην Αμερική κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '30 ήταν ανεξάρτητες παραγωγές μικρού προϋπολογισμού με περιορισμένη διανομή. Η πρώτη ουσιαστική αντίδραση ήρθε καθυστερημένα λίγους μήνες πριν από το ξεκίνημα του πολέμου. Κατακρίνοντας ανοιχτά τη δικτατορία του Χίτλερ η ταινία της Warner "Εξομολογήσεις ενός κατασκόπου" του Ανατόλ Λίτβακ πέρασε το λογοκριτικό τεστ και προβλήθηκε στις αμερικανικές οθόνες την άνοιξη του 1939. Έναν χρόνο αργότερα και ενώ ο πόλεμος έχει ήδη κλιμακωθεί στην Ευρώπη η πολιτική σάτιρα του Τσάρλι Τσάπλιν στην εμβληματική ταινία "Ο Μεγάλος Δικτάτωρ" σηματοδοτεί το αργοπορημένο τέλος της σιωπηλής συμφωνίας ανάμεσα στα χολιγουντιανά στούντιο και στη ναζιστική δικτατορία.
Ο φόβος των studios και τα συμφέροντα
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η απόφαση του Τζακ Γουόρνερ, των γνωστών αδελφών Warner, να απαλειφθεί η λέξη "Εβραίος" από όλους τους διαλόγους της ταινίας "Η Ζωή του Εμίλ Ζολά", το 1937. Άλλες φορές η επιρροή των Γερμανών ήταν τέτοια, που η παραγωγή ολόκληρων ταινιών ακυρωνόταν, όπως έγινε με την αντιναζιστική ταινία "Το Τρελό Σκυλί της Ευρώπης" του 1933, για την οποία ο παραγωγός Λούις Μάγιερ, της γνωστής Metro-Goldwyn-Mayer, είχε ξεκαθαρίσει: "Έχουμε μεγάλα έσοδα στη Γερμανία και όσο περνάει από το χέρι μου, αυτή η ταινία δε θα γυριστεί ποτέ". Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Μάγιερ, όπως και πολλοί από τους ισχυρούς παράγοντες του Χόλιγουντ την εποχή εκείνοι, ήταν οι ίδιοι εβραϊκής καταγωγής. Στο "The Collaboration: Hollywood's Pact with Hitler" ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει αναλυτικά την ιστορία του αφεντικού της MGM στη Γερμανία, Φριτς Στρένγκολτ ο οποίος υποχρεώθηκε να χωρίσει την εβραϊκής καταγωγής σύζυγό του, μετά από εντολές του υπουργεία Προπαγάνδας των Ναζί. Ή την απόφαση της Paramount να προσλάβει τον Πολ Θιφς, ο οποίος ήταν μέλος του ναζιστικού κόμματος. Μεταξύ άλλων αποκαλύπτεται και η άρνηση των μεγάλων στούντιο του Χόλιγουντ να κυκλοφορήσουν ταινία του Χέρμαν Μάνκιεβιτς (ο οποίος στη συνέχεια έγραψε το σενάριο της ταινίας "Πολίτης Κέιν"), επειδή αναφερόταν στην άθλια μεταχείριση των Εβραίων στη Γερμανία και στα γκέτο. Σημαντικό ρόλο στην καθιέρωση της χολιγουντιανής αυτολογοκρισίας έπαιξε και η θέσπιση του Κώδικα Παραγωγής της αμερικανικής κινηματογραφικής βιομηχανίας, ενός συνόλου ηθικών κανόνων το οποίο αποθάρρυνε την προβολή πολιτικών απόψεων και ιδεών. Τελικά η καλή σχέση του Χόλιγουντ και της ναζιστικής Γερμανίας "χάλασε" στα μέσα του 1940, όταν ο πόλεμος είχε εξαπλωθεί στην Ευρώπη και τα στούντιο δεν μπορούσαν να διανείμουν τις ταινίες τους στη Γηραιά Ήπειρο.
Οι ελάχιστες αντι-ναζιστικές ταινίες που κυκλοφόρησαν στην Αμερική κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '30 ήταν ανεξάρτητες παραγωγές μικρού προϋπολογισμού με περιορισμένη διανομή. Η πρώτη ουσιαστική αντίδραση ήρθε καθυστερημένα λίγους μήνες πριν από το ξεκίνημα του πολέμου. Κατακρίνοντας ανοιχτά τη δικτατορία του Χίτλερ η ταινία της Warner "Εξομολογήσεις ενός κατασκόπου" του Ανατόλ Λίτβακ πέρασε το λογοκριτικό τεστ και προβλήθηκε στις αμερικανικές οθόνες την άνοιξη του 1939. Έναν χρόνο αργότερα και ενώ ο πόλεμος έχει ήδη κλιμακωθεί στην Ευρώπη η πολιτική σάτιρα του Τσάρλι Τσάπλιν στην εμβληματική ταινία "Ο Μεγάλος Δικτάτωρ" σηματοδοτεί το αργοπορημένο τέλος της σιωπηλής συμφωνίας ανάμεσα στα χολιγουντιανά στούντιο και στη ναζιστική δικτατορία.
Ο φόβος των studios και τα συμφέροντα
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η απόφαση του Τζακ Γουόρνερ, των γνωστών αδελφών Warner, να απαλειφθεί η λέξη "Εβραίος" από όλους τους διαλόγους της ταινίας "Η Ζωή του Εμίλ Ζολά", το 1937. Άλλες φορές η επιρροή των Γερμανών ήταν τέτοια, που η παραγωγή ολόκληρων ταινιών ακυρωνόταν, όπως έγινε με την αντιναζιστική ταινία "Το Τρελό Σκυλί της Ευρώπης" του 1933, για την οποία ο παραγωγός Λούις Μάγιερ, της γνωστής Metro-Goldwyn-Mayer, είχε ξεκαθαρίσει: "Έχουμε μεγάλα έσοδα στη Γερμανία και όσο περνάει από το χέρι μου, αυτή η ταινία δε θα γυριστεί ποτέ". Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Μάγιερ, όπως και πολλοί από τους ισχυρούς παράγοντες του Χόλιγουντ την εποχή εκείνοι, ήταν οι ίδιοι εβραϊκής καταγωγής. Στο "The Collaboration: Hollywood's Pact with Hitler" ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει αναλυτικά την ιστορία του αφεντικού της MGM στη Γερμανία, Φριτς Στρένγκολτ ο οποίος υποχρεώθηκε να χωρίσει την εβραϊκής καταγωγής σύζυγό του, μετά από εντολές του υπουργεία Προπαγάνδας των Ναζί. Ή την απόφαση της Paramount να προσλάβει τον Πολ Θιφς, ο οποίος ήταν μέλος του ναζιστικού κόμματος. Μεταξύ άλλων αποκαλύπτεται και η άρνηση των μεγάλων στούντιο του Χόλιγουντ να κυκλοφορήσουν ταινία του Χέρμαν Μάνκιεβιτς (ο οποίος στη συνέχεια έγραψε το σενάριο της ταινίας "Πολίτης Κέιν"), επειδή αναφερόταν στην άθλια μεταχείριση των Εβραίων στη Γερμανία και στα γκέτο. Σημαντικό ρόλο στην καθιέρωση της χολιγουντιανής αυτολογοκρισίας έπαιξε και η θέσπιση του Κώδικα Παραγωγής της αμερικανικής κινηματογραφικής βιομηχανίας, ενός συνόλου ηθικών κανόνων το οποίο αποθάρρυνε την προβολή πολιτικών απόψεων και ιδεών. Τελικά η καλή σχέση του Χόλιγουντ και της ναζιστικής Γερμανίας "χάλασε" στα μέσα του 1940, όταν ο πόλεμος είχε εξαπλωθεί στην Ευρώπη και τα στούντιο δεν μπορούσαν να διανείμουν τις ταινίες τους στη Γηραιά Ήπειρο.
Υπάρχουν και ιστορικοί πάντως που επιμένουν ότι όλα αυτά ήταν μία βιτρίνα των στούντιο για την πραγματική τους αντίσταση. Η Αλτζίαν Χάρμετς στο βιβλίο της «Round Up the Usual Suspects: The Making of Casablanca - Bogart, Berman and World War II» υποστηρίζει σθεναρά την αντιστασιακή δράση της Warner Bros. «Αντίθετα με πολλούς άλλους μεγαλοεπιχειρηματίες ο Χάρι Γουόρνερ ήταν ανοιχτά υποστηρικτής του Φράνκλιν Ρούσβελτ και ανοιχτά εχθρός του Χίτλερ. Ολοι οι ιδιοκτήτες των στούντιο (εκτός του Ντάριλ Ζάνουκ) ήταν Εβραίοι, αλλά μόνο ο Χάρι Γουόρνερ, και μετέπειτα ο Τζακ Γουόρνερ, ήταν πολέμιοι των Ναζί, όταν ακόμα αυτό ήταν επικίνδυνο. Η Warner Bros έκλεισε την εταιρία της στη Γερμανία τον Ιούλιο του 1934. Ηταν το πρώτο στούντιο που απεχώρησε από τη Γερμανία. Και όσο ο Χίτλερ κατάπινε μία χώρα μετά την άλλη από την Αυστρία μέχρι τη Δανία, η Warner Bros ήταν το πρώτο στούντιο που έφευγε από τα κατεχόμενα - βάζοντας τα πιστεύω τους πάνω από τα κέρδη. Αντίθετα, οι Paramount, MGM, και Fox, φοβήθηκαν να χάσουν τα κέρδη από τις κατεχόμενες χώρες και τη Γερμανία και παρέμειναν εκεί μέχρι το 1939...»