Ο Σταντάλ (ψευδώνυμο του Henri Beyle) γεννήθηκε στη Γκρενόμπλ το 1783 και πέρασε μια ζωή γεμάτη περιπλανήσεις και ερωτικά πάθη. Από το Παρίσι στο Μιλάνο, κι από κει με τις στρατιές του Ναπολέοντα στη Γερμανία, τη Ρωσία, την Αυστρία. Μετά την Παλινόρθωση του 1814 βρέθηκε και πάλι στην Ιταλία, απ όπου απελάθηκε εφτά χρόνια αργότερα ως ύποπτος κατασκοπείας. Από το 1821 ως το 1830 στο Παρίσι πάλι, είδαν το φως τα πρώτα του μυθιστορήματα, η "Αρμάνς" (1827) και "Το κόκκινο και το μαύρο" (1829). Το 1831 η Ιουλιανή Μοναρχία τον διόρισε πρόξενο στην Τσιβιταβέκκια, κοντά στη Ρώμη, όπου έμεινε ως το τέλος της ζωής του. Πέθανε από αποπληξία το 1842. Αρκετά νωρίτερα είχε προφτάσει να συνθέσει το επιτύμβιό του: "Έζησα, έγραψα, ερωτεύτηκα".
«Το σύνδρομο Σταντάλ». Ο όρος προέκυψε από ημερολογιακές σημειώσεις του γάλλου συγγραφέα στις οποίες περιγράφει τη συγκίνησή του όταν έβλεπε στη Φλωρεντία τους εξαίσιους τάφους μεγάλων ανδρών. «Καθώς ατένιζα, απορροφημένος, την υπέρτατη ομορφιά, την έβλεπα από τόσο κοντά που ήταν σαν να την άγγιζα. Είχα φτάσει στο σημείο εκείνο της συγκίνησης, όπου οι ουράνιες αισθήσεις, χαρισμένες καθώς είναι από τις καλές τέχνες, συναντούν τα παράφορα αισθήματα [...], μ' έπιασε ταχυπαλμία [...], αισθάνθηκα αποκαμωμένος και βάδιζα με τον φόβο μήπως λιποθυμήσω». Η έκσταση μπροστά στα έργα τέχνης, όπως την περιγράφει ο Σταντάλ, θυμίζει τις αποκαλυπτικές συναντήσεις με το θείο που περιγράφουν αλλοπαρμένοι μυστικοί.
O Stendhal γεννήθηκε στη Γκρενόμπλ το 1783. Από εκεί ξεκίνησε το ταξίδι της ζωής του, ένα ταξίδι γεμάτο περιπλανήσεις και έρωτα, τον οποίο υμνεί και μέσα από τα έργα του. Ο ίδιος συνόψισε τη ζωή του σε ένα τρίπτυχο. «Έζησα, έγραψα, ερωτεύτηκα», είχε πει. Όσο για τον έρωτα που αποθέωσε στα βιβλία του αλλά και στη ζωή του τον αναγνωρίζει ως «ένα εξαίσιο λουλούδι, που όμως πρέπει να ‘χεις το θάρρος να πας να το κόψεις στην άκρη ενός φοβερού γκρεμού». Στα 1818, ο 36χρονος τότε Σταντάλ (κατά κόσμον Ανρί Μπελ), ο οποίος βρίσκεται ήδη τέσσερα χρόνια στο Μιλάνο, βγαίνει μόλις από μια βαθιά προσωπική κρίση, την οποία προκάλεσε το άδοξο τέλος της στρατιωτικής του σταδιοδρομίας μετά την πτώση του Ναπολέοντα. Μέσω ενός κοινού γνωστού γνωρίζει τη Ματίλντε Ντεμπόβσκι (ή Μετίλντ, όπως προτιμούσε εκείνος να την αποκαλεί), η οποία βρίσκεται ήδη στα είκοσι οκτώ της, δηλαδή όχι πια πολύ νέα, για τα κριτήρια της εποχής. Η Μετίλντ είχε ατυχήσει στον γάμο της με τον πολωνό αξιωματικό Γιαν Ντεμπόβσκι, με τον οποίο είχε αποκτήσει και δύο παιδιά.Ταλαιπωρημένη από το ναυάγιο του γάμου της και πληγωμένη από τα εις βάρος της σχόλια, η Μετίλντ, που είναι όχι μόνον ωραία, αλλά και εξαιρετικά υπερήφανη, με υψηλό φρόνημα, γενναίο χαρακτήρα και μεγάλη ευαισθησία, ζει αποτραβηγμένη στο Μιλάνο, ενώ δεν περνάει μέρα που να μην την ενοχλήσει κάποιος ανόητος επίδοξος εραστής. Εκείνη τους απορρίπτει όλους ασυζητητί, καθώς τέτοια διαβήματα δεν την αφορούν. Ο έρωτας όμως που αισθάνεται γι΄ αυτήν ο Σταντάλ κάθε άλλο παρά ασυγκίνητη την αφήνει. Πιστεύει ότι εκείνος ο πληθωρικός και διόλου όμορφος γάλλος συγγραφέας διαφέρει από τους επηρμένους Μιλανέζους και τα ανούσια και κακόγουστα κομπλιμέντα τους. Του εκδηλώνει, λοιπόν, ως είθισται σε αυτές τις περιπτώσεις, μια συγκρατημένη εύνοια. Ομως ο Σταντάλ, ψυχή φλογερή και άδολη, παρορμητικός όπως είναι και παρασυρμένος από το πάθος του, προχωρά πολύ γρήγορα στην περιβόητη «κρυστάλλωση», το φαινόμενο αυτό που αποτελεί βασικό άξονα του βιβλίου. Η αδέξια, ασυνάρτητη και ακατανόητη συμπεριφορά του κάνει την καχύποπτη πια και θορυβημένη Μετίλντ να αποσύρει ξαφνικά την εύνοιά της και να γίνει παγερή και απόμακρη.
Είναι η στιγμή που ο Σταντάλ χάνει οριστικά μια αγάπη και η λογοτεχνία κερδίζει ένα από τα πιο συγκλονιστικά κείμενα πάνω στο ερωτικό πάθος. Το έργο του θεωρείται αληθινά σπουδαίο και αμέτρητοι... ερωτοχτυπημένοι αναγνώστες έχουν φυλλομετρήσει τις σελίδες του με έξαψη, γυρεύοντας μιαν εξήγηση για τα καμώματα της καλής τους. Ωστόσο, το Περί έρωτος δεν μπορεί (ούτε και του αξίζει βέβαια) να διαβαστεί σαν τυφλοσούρτης ή εγχειρίδιο συμβουλευτικό, σαν ένας τσελεμεντές του έρωτα. Είναι μια μεγαλειώδης, συγκλονιστική και εκ βαθέων εξομολόγηση ενός ανθρώπου που βίωσε το ερωτικό δράμα σε όλη του τη μεγαλοπρέπεια, είναι η πίκρα του και η οδύνη του για ένα πάθος που δεν βρήκε ανταπόκριση, μια οδύνη που για μια στιγμή φουσκώνει, ξεχειλίζει και τον πνίγει. Ενδεικτικό του ύφους μα και του ήθους του μεγάλου εκείνου ανθρώπου και συγγραφέα, που πέρασε στο πάνθεον της λογοτεχνίας με τα αριστουργήματά του Το μοναστήρι της Πάρμας,Το κόκκινο και το μαύρο ή Η ζωή του Ανρί Μπρυλάρ είναι και η εκμυστήρευση που συναντούμε στο Περί έρωτος: «Καταβάλλω κάθε δυνατή προσπάθεια για να είμαι στεγνός. Θέλω να επιβάλω σιωπή στην καρδιά μου, που νομίζει ότι έχει πολλά να πει. Τρέμω διαρκώς μη τυχόν έχω γράψει έναν αναστεναγμό, εκεί που πιστεύω ότι έχω σημειώσει μιαν αλήθεια».
Από τις επιστολές που ο Σταντάλ έστειλε στο αντικείμενο του πόθου του, την άκαρδη Μετίλντ.
Της γράφει σε μία από αυτές: «Είμαι πολύ δυστυχισμένος, φαίνεται πως κάθε μέρα σάς αγαπώ και πιο πολύ, κι εσείς δεν τρέφετε για μένα την απλή φιλία που μου δείχνατε άλλοτε. Υπάρχει μία κατάφωρη απόδειξη του έρωτά μου: η αδεξιότητα που παθαίνω κοντά σας, που με κάνει να θυμώνω με τον εαυτό μου και την οποία δεν μπορώ να ξεπεράσω. Είμαι θαρραλέος μέχρι το σαλόνι σας, και μόλις σας αντικρίζω, αρχίζω να τρέμω. Ειλικρινά, καμία άλλη γυναίκα δεν μου έχει, εδώ και πολύ καιρό, εμπνεύσει αυτό το αίσθημα». Και σε μιαν άλλη: «Ω! Πόσο δυσβάσταχτος μου φαίνεται ο χρόνος από τότε που φύγατε! Και είναι μόνο πεντέμισι ώρες! Τι θα κάνω στις σαράντα αυτές θανάσιμες μέρες;». Να ακόμη μία, η τελευταία: «Κυρία, από χθες το βράδυ που σας άφησα, αισθάνομαι την ανάγκη να εκλιπαρήσω τη συγγνώμη σας για την έλλειψη λεπτότητας και σεβασμού στην οποία με παρέσυρε τις τελευταίες οκτώ ημέρες ένα ολέθριο πάθος. Η μεταμέλειά μου είναι ειλικρινής. Θα σας είχα εκφράσει αυτό το αίσθημα μεταμέλειας χθες κιόλας. Φοβήθηκα όμως ότι, αν σας ζητούσα συγγνώμη για τους παραλογισμούς μου, εσάς θα σας φαινόταν σαν να σας μιλούσα για τον έρωτά μου και να αθετούσα τον όρκο που σας έχω δώσει». Σίγουρα, στέλνοντας αυτά τα γράμματα ο Σταντάλ θα ευχόταν να γίνει ένα θαύμα και να μεταστραφεί η αρνητική στάση της αγαπημένης του. Αν και στα μύχια της ψυχής του ένιωθε πως οι πιθανότητες να συμβεί κάτι τέτοιο ήταν μηδαμινές. Αλίμονο, έτσι γίνεται με τον έρωτα τις περισσότερες φορές: μια ειλικρινής συγγνώμη σπάνια εισακούεται από την άλλη πλευρά, εξαιτίας του πληγωμένου εγωισμού, αφήνοντας εκείνους που μπλέχτηκαν στα δίχτυα του φτερωτού και σκανταλιάρη θεού δυστυχισμένους για πάντα.
Της γράφει σε μία από αυτές: «Είμαι πολύ δυστυχισμένος, φαίνεται πως κάθε μέρα σάς αγαπώ και πιο πολύ, κι εσείς δεν τρέφετε για μένα την απλή φιλία που μου δείχνατε άλλοτε. Υπάρχει μία κατάφωρη απόδειξη του έρωτά μου: η αδεξιότητα που παθαίνω κοντά σας, που με κάνει να θυμώνω με τον εαυτό μου και την οποία δεν μπορώ να ξεπεράσω. Είμαι θαρραλέος μέχρι το σαλόνι σας, και μόλις σας αντικρίζω, αρχίζω να τρέμω. Ειλικρινά, καμία άλλη γυναίκα δεν μου έχει, εδώ και πολύ καιρό, εμπνεύσει αυτό το αίσθημα». Και σε μιαν άλλη: «Ω! Πόσο δυσβάσταχτος μου φαίνεται ο χρόνος από τότε που φύγατε! Και είναι μόνο πεντέμισι ώρες! Τι θα κάνω στις σαράντα αυτές θανάσιμες μέρες;». Να ακόμη μία, η τελευταία: «Κυρία, από χθες το βράδυ που σας άφησα, αισθάνομαι την ανάγκη να εκλιπαρήσω τη συγγνώμη σας για την έλλειψη λεπτότητας και σεβασμού στην οποία με παρέσυρε τις τελευταίες οκτώ ημέρες ένα ολέθριο πάθος. Η μεταμέλειά μου είναι ειλικρινής. Θα σας είχα εκφράσει αυτό το αίσθημα μεταμέλειας χθες κιόλας. Φοβήθηκα όμως ότι, αν σας ζητούσα συγγνώμη για τους παραλογισμούς μου, εσάς θα σας φαινόταν σαν να σας μιλούσα για τον έρωτά μου και να αθετούσα τον όρκο που σας έχω δώσει». Σίγουρα, στέλνοντας αυτά τα γράμματα ο Σταντάλ θα ευχόταν να γίνει ένα θαύμα και να μεταστραφεί η αρνητική στάση της αγαπημένης του. Αν και στα μύχια της ψυχής του ένιωθε πως οι πιθανότητες να συμβεί κάτι τέτοιο ήταν μηδαμινές. Αλίμονο, έτσι γίνεται με τον έρωτα τις περισσότερες φορές: μια ειλικρινής συγγνώμη σπάνια εισακούεται από την άλλη πλευρά, εξαιτίας του πληγωμένου εγωισμού, αφήνοντας εκείνους που μπλέχτηκαν στα δίχτυα του φτερωτού και σκανταλιάρη θεού δυστυχισμένους για πάντα.
Έργα
Vies de Haydn, Mozart et Métastase (Η ζωή των Χάυντν, Μότσαρτ και Μεταστάσιου, 1815)
Histoire de la Peinture en Italie (Ιστορία της ζωγραφικής στην Ιταλία, 1917)
Rome, Naples et Florence (Ρώμη, Νεάπολη και Φλωρεντία, 1817, 1827)
De l'amour (Περί έρωτος, 1822)
Racine et Shakespeare (Ρακίνας και Σαίξπηρ, 1823-1825)
Vie de Rossini (Βίος του Ροσσίνι, 1823)
Armance (Αρμάνς, μυθιστόρημα, 1827)
Vanina Vanini (Βανίνα Βανίνι, διήγημα, 1829)
Promenades dans Rome (Περίπατοι στη Ρώμη, 1829)
Le Rouge et le Noir (Το Κόκκινο και το Μαύρο, μυθιστόρημα, 1830)
Mémoires d'un touriste (Αναμνήσεις ενός περιηγητή, 1838)
La Chartreuse de Parme (Το μοναστήρι της Πάρμας, μυθιστόρημα, 1839)
Chroniques italiennes (Ιταλικά χρονικά, διηγήματα, 1837-1839)
Vittoria Accoramboni (Βιττόρια Ακκοραμπόνι)
Les Cenci (Οι Τσέντσι)
La Duchesse de Palliano (Η δούκισσα του Παλλιάνο)
L'Abbesse de Castro (Η ηγουμένη του Κάστρο)
Trop de faveur tue (Η υπερβολική εύνοια σκοτώνει)
Suora Scolastica (Αδελφή Σχολαστική)San Francesco a Ripa (Σαν Φραντσέσκο α Ρίπα)
Vies de Haydn, Mozart et Métastase (Η ζωή των Χάυντν, Μότσαρτ και Μεταστάσιου, 1815)
Histoire de la Peinture en Italie (Ιστορία της ζωγραφικής στην Ιταλία, 1917)
Rome, Naples et Florence (Ρώμη, Νεάπολη και Φλωρεντία, 1817, 1827)
De l'amour (Περί έρωτος, 1822)
Racine et Shakespeare (Ρακίνας και Σαίξπηρ, 1823-1825)
Vie de Rossini (Βίος του Ροσσίνι, 1823)
Armance (Αρμάνς, μυθιστόρημα, 1827)
Vanina Vanini (Βανίνα Βανίνι, διήγημα, 1829)
Promenades dans Rome (Περίπατοι στη Ρώμη, 1829)
Le Rouge et le Noir (Το Κόκκινο και το Μαύρο, μυθιστόρημα, 1830)
Mémoires d'un touriste (Αναμνήσεις ενός περιηγητή, 1838)
La Chartreuse de Parme (Το μοναστήρι της Πάρμας, μυθιστόρημα, 1839)
Chroniques italiennes (Ιταλικά χρονικά, διηγήματα, 1837-1839)
Vittoria Accoramboni (Βιττόρια Ακκοραμπόνι)
Les Cenci (Οι Τσέντσι)
La Duchesse de Palliano (Η δούκισσα του Παλλιάνο)
L'Abbesse de Castro (Η ηγουμένη του Κάστρο)
Trop de faveur tue (Η υπερβολική εύνοια σκοτώνει)
Suora Scolastica (Αδελφή Σχολαστική)San Francesco a Ripa (Σαν Φραντσέσκο α Ρίπα)