Η Μαίρη Σέλλεϋ δημιούργησε ένα σταθμό στην φιλολογία του είδους. Σταθμό για το ύφος, τη ζωντάνια, την πρωτοτυπία του θέματος, την φαντασία. Σταθμό όμως και για την σύνδεση του μύθου με τις μεγάλες αλήθειες της ζωής. Τη μοναξιά του διαφορετικού, την βλάσφημη προσπάθεια υποκατάστασης της φύσης, την προσπάθεια του ανθρώπου να φτάσει και να ξεπεράσει το Θεό, την επερχόμενη τιμωρία και την κάθαρση Ο Φρανκεστάιν ή Σύγχρονος Προμηθέας της Μαίρης Σέλεϋ πρωτοεκδόθηκε το 1818 στο Λονδίνο και είχε τέτοια επιτυχία στο αναγνωστικό κοινό που έγινε το πρώτο σε πωλήσεις βιβλίο εκείνης της εποχής Εγώ» εξομολογείται η ίδια, «πίεσα τον εαυτό μου να σκεφθεί μια ιστορία. Σκεφτόμουν, στοχαζόμουν, μάταια όμως. Ένοιωθα εκείνο το κενό που δημιουργεί η ανυπαρξία της έμπνευσης, που είναι η μεγαλύτερη δυστυχία της συγγραφικής δουλειάς, αισθανόμουν εκείνο το κενό που νιώθεις, όταν το φοβερό Τίποτα απαντάει στις αγωνιώδης επικλήσεις μας» «Ήταν μία η ώρα το πρωί κιόλας. Η βροχή χτυπούσε μονότονα κι αδιάκοπα πάνω στα τζάμια του παραθύρου και το κερί μου κόντευε να σβήσει, όταν μέσα στο μισόφωτο είδα να ανοίγουν τα νωθρά κίτρινα μάτια του πλάσματος· ανάσαινε βαριά και τα μέλη του ταράζονταν από μια σύσπαση. Πώς μπορώ να περιγράψω τι ένιωσα μπροστά σ’ αυτή την καταστροφή ή πώς να σκιαγραφήσω τη θλιβερή ύπαρξη που με τόσους ατέλειωτους κόπους και φροντίδες είχα προσπαθήσει να φτιάξω; Τα μέλη του ήσαν σε κανονικές αναλογίες και του είχα διαλέξει όμορφα χαρακτηριστικά. Όμορφα! Μεγαλοδύναμε θεέ! Το κίτρινο δέρμα του μόλις και σκέπαζε τους μύες και από κάτω τους τις αρτηρίες· τα μαλλιά του ήσαν κυματιστά και γυαλιστερά μαύρα· τα δόντια του είχαν τη μαργαριταρένια ασπράδα· όλα αυτά όμως τα πλούσια στολίδια δεν έκαναν τίποτα άλλο παρά να έρχονται σε φρικτή αντίθεση με τα ξεθωριασμένα μάτια του που φαίνονταν να έχουν σχεδόν το ίδιο χρώμα με τις σταχτιές κόγχες που ήταν βαλμένα, με τη ρυτιδωμένη επιδερμίδα και τα κατάμαυρα χείλη του».
Η Μαίρη μεγάλωσε με διαφορετικούς κανόνες από τις υπόλοιπες νεαρές κοπέλες της εποχής. Η μόρφωσή της, καθώς και οι ελευθερίες που τις προσφέρονταν, δεν μπορούσαν να συγκριθούν με των άλλων γυναικών. Ο Γκόντγουιν περηφανευόταν ότι η κόρη του είχε την αυτοπεποίθηση και τη σιγουριά μίας αυτοκράτειρας. Ήθελε μάλιστα να τη μάθει να σκέφτεται σαν φιλόσοφος....
Η Μαίρη Σέλλευ γεννιέται ως Μary Wollstonecraft Godwin στις 30 Αυγούστου 1797 στο Λονδίνο της Βρετανίας. Ήταν κόρη του πολιτικού φιλοσόφου William Godwin και της περίφημης φεμινίστριας Mary Wollstonecraft, που ασχολήθηκε εκτεταμένα με τα δικαιώματα των γυναικών. Δυστυχώς για τη μικρή Μέρι, δεν γνώρισε ποτέ τη μητέρα της, η οποία πέθανε λίγο μετά τη γέννα. Η Μαίρη μεγαλώνει λοιπόν με τον πατέρα της και τη μεγαλύτερη σε ηλικία ετεροθαλή αδελφή της Φάνι, κόρη της Wollstonecraft από ειδύλλιο με στρατιώτη. Η δυναμική της οικογένειας θα άλλαζε βέβαια δραστικά όταν ο πατέρας της θα ξαναπαντρευόταν το 1801 τη Mary Jane Clairmont, η οποία έφερε στο σπίτι τα δύο δικά της παιδιά, πριν αποκτήσει ένα ακόμα με τον νέο της σύζυγο. Η Μαίρη ποτέ δεν τα πήγε καλά με τη μητριά της, γι' αυτό και η τελευταία δεν είδε ποτέ την ανάγκη να στείλει τη Μαίρη στο σχολείο, αντίθετα με τα υπόλοιπα αδέρφια της, για τα οποία η εκπαίδευση ήταν υποχρεωτική. Παρά το γεγονός ότι δεν έλαβε βέβαια επίσημη μόρφωση, η τεράστια βιβλιοθήκη του πατέρα της και οι φίλοι του, όλοι άνθρωποι των γραμμάτων και του πνεύματος, θα την έφερναν σε επαφή με τον κόσμο των βιβλίων, ενσταλάζοντας στην καρδιά της την αγάπη για τον γραπτό λόγο. Η Μαίρη περνούσε τη μέρα της με ένα βιβλίο στο χέρι, συχνά δίπλα στον τάφο της μητέρας της. Το γράψιμο ήταν λοιπόν για την ίδια διέξοδος, με τις μικρές ιστορίες που σκάρωνε να είναι αρκετά ικανοποιητικές. Το πρώτο ποίημα της μάλιστα το δημοσίευσε όταν ήταν ακόμα παιδί, το 1807, από την εκδοτική εταιρία που συνεργαζόταν ο πατέρας της...
Ο θάνατος των παιδιών τους και η αδυναμία της Μαίρη απομάκρυνε τον Σέλλεϋ από κοντά της. Φλέρταρε με διάφορες γυναίκες και η Μαίρη, που φαινομενικά υποστήριζε και αυτή τον “ελεύθερο έρωτα”, στράφηκε προς διάφορους φίλους της. Ένας από αυτούς ήταν ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Γνώρισε τους Σέλλεϋ στην Πίζα και ήρθε πολύ κοντά με τη Μαίρη. Όταν μάλιστα ο Σέλλεϋ τον ενημέρωσε ότι η Μαίρη ήθελε να μάθει ελληνικά, ο Μαυροκορδάτος προθυμοποιήθηκε να τη διδάξει. Ο Σέλλευ έγραψε σε επιστολή του τον Μάρτιο του 1821: “Η Μαίρη μαθαίνει ελληνικά εδώ και μήνες και μελετά την “Αντιγόνη” με τον φίλο μας με το τουρμπάνι. Για αντάλλαγμα, του μαθαίνει αγγλικά”. Ο Σέλλευ φαινόταν να εκτιμά τον Μαυροκορδάτο, καθώς του αφιέρωσε το ποίημά του, “Ελλάς”. Ίσως όμως είχε ενοχληθεί από τη στενή σχέση που είχε με τη σύζυγό του, γιατί στις επιστολές του αναφέρονταν στον Μαυροκορδάτο αρνητικά: “Ο Έλληνας πρίγκιπας έρχεται μερικές φορές και ενοχλούμαι με τον εαυτό μου που αντιδρώ τόσο άσχημα. Πώς γίνεται ένας τόσο συμπαθητικός, ικανός και φιλικός άνθρωπος να μη μου είναι συμπαθής”. Όταν ο Μαυροκορδάτος αναχώρησε για την Ελλάδα, ο Σέλλεϋ έγραψε: “Ένα πλοίο ήρθε να πάρει τον Έλληνα πρίγκιπα, για να πάει στον στρατό στον Μοριά. Είναι μεγάλη απώλεια για τη Μαίρη και μόνο επειδή στενοχωρεί τη Μαίρη, είναι μεγάλη απώλεια και για μένα. Αλλά όχι για κάποιον άλλο λόγο”....
Το καλοκαίρι του 1812, η Σέλλευ πήγε στη Σκωτία, φιλοξενούμενη του οικογενειακού φίλου του πατέρα της William Baxter και της οικογένειάς του. Η ηρεμία που βρήκε εκεί θα την έκανε να επιστρέψει στο σπιτικό των Baxters και τον επόμενο χρόνο. Ήταν το 1814 όταν η Μαίρη γνώρισε τον ποιητή Πέρσι Σέλεϊ, με τον οποίο συνδέθηκε ερωτικά αμέσως. Ο Πέρσι ήταν αφοσιωμένος μαθητής του πατέρα της, σύντομα όμως έστρεψε το ενδιαφέρον του στη Μαίρη, παρά το γεγονός ότι ήταν ακόμα παντρεμένος με την πρώτη του γυναίκα και η Μέρι ήταν ένα κορίτσι στην εφηβεία. Το παράνομο ζευγάρι αναγκάστηκε να το σκάσει σύντομα από τη Βρετανία, ακολουθούμενο από την ετεροθαλή αδελφή της , Τζέιν. Η πράξη τους θα αποξένωνε τη Μαίρη, από τον πατέρα της, ο οποίος και δεν επικοινωνούσε μαζί της για σημαντικό χρονικό διάστημα. Η Μαίρη και ο Πέρσι θα ταξιδέψουν στην Ευρώπη για μια περίοδο, την ώρα που πάλευαν να τα καταφέρουν οικονομικά. Το 1815 θα χάσουν το πρώτο τους παιδί, ένα κοριτσάκι που έζησε λίγες μόνο μέρες. Το επόμενο καλοκαίρι θα βρει το ζεύγος Σέλεϊ στην Ελβετία, παρέα με την Τζέιν Κλερμόντ, τον Λόρδο Βύρωνα και τον John Polidori.
Η γέννηση του Φρανκενστάιν
Η συντροφιά διασκέδαζε και καλοπερνούσε, σκαρώνοντας συνεχώς λογοτεχνικά παιχνίδια. Μια βροχερή μέρα λοιπόν του 1816 που ο χρόνος περνούσε με ανάγνωση ιστοριών με φαντάσματα, ο Λόρδος Βύρων πρότεινε να γράψει ο καθένας τη δική του ιστορία τρόμου. Ήταν η στιγμή που η Μαίρη Σέλλευ συνέλαβε την ιδέα αυτού που θα γινόταν ένα από τα πλέον περίφημα μυθιστορήματα της σύγχρονης εποχής! Ο Φρανκενστάιν γεννιόταν από ένα λογοτεχνικό καπρίτσιο του Λόρδου Βύρωνα... Αργότερα εκείνη τη χρονιά, θα βιώσει την απώλεια της ετεροθαλούς αδελφής της Φάνι, η οποία αυτοκτόνησε. Άλλη μια αυτοκτονία θα σημάδευε τη χρονιά, αυτή τη φορά της συζύγου του Πέρσι. Οι δυο τους ήταν πλέον ελεύθεροι να παντρευτούν, όπως και έγινε τον Δεκέμβριο του 1816. Λίγο αργότερα, η Μαίρη δημοσίευσε το οδοιπορικό-φυγή τους στην Ευρώπη (1817), συνεχίζοντας πάντα να συγγράφει την ιστορία τρόμου με το τέρας. Ο άντρας της την πίεζε να τη μετατρέψει από ολιγοσέλιδο διήγημα σε κανονικό μυθιστόρημα, με τη συγγραφή του να αποδεικνύεται αρκετά απαιτητική. Το 1818, ο Φρανκενστάιν (ή ο Σύγχρονος Προμηθέας) κυκλοφόρησε ως η νέα νουβέλα μιας άγνωστης συγγραφέως. Πολλοί θεώρησαν μάλιστα ότι το βιβλίο ανήκε στον Πέρσι Σέλλευ, μιας και είχε γράψει την εισαγωγή. Το βιβλίο έμελλε να αποδειχθεί ανάρπαστο, με την επιτυχία του να επιτρέπει στους Σέλλευ να μετακομίσουν στην Ιταλία τον ίδιο κιόλας χρόνο.
Η γέννηση του Φρανκενστάιν
Η συντροφιά διασκέδαζε και καλοπερνούσε, σκαρώνοντας συνεχώς λογοτεχνικά παιχνίδια. Μια βροχερή μέρα λοιπόν του 1816 που ο χρόνος περνούσε με ανάγνωση ιστοριών με φαντάσματα, ο Λόρδος Βύρων πρότεινε να γράψει ο καθένας τη δική του ιστορία τρόμου. Ήταν η στιγμή που η Μαίρη Σέλλευ συνέλαβε την ιδέα αυτού που θα γινόταν ένα από τα πλέον περίφημα μυθιστορήματα της σύγχρονης εποχής! Ο Φρανκενστάιν γεννιόταν από ένα λογοτεχνικό καπρίτσιο του Λόρδου Βύρωνα... Αργότερα εκείνη τη χρονιά, θα βιώσει την απώλεια της ετεροθαλούς αδελφής της Φάνι, η οποία αυτοκτόνησε. Άλλη μια αυτοκτονία θα σημάδευε τη χρονιά, αυτή τη φορά της συζύγου του Πέρσι. Οι δυο τους ήταν πλέον ελεύθεροι να παντρευτούν, όπως και έγινε τον Δεκέμβριο του 1816. Λίγο αργότερα, η Μαίρη δημοσίευσε το οδοιπορικό-φυγή τους στην Ευρώπη (1817), συνεχίζοντας πάντα να συγγράφει την ιστορία τρόμου με το τέρας. Ο άντρας της την πίεζε να τη μετατρέψει από ολιγοσέλιδο διήγημα σε κανονικό μυθιστόρημα, με τη συγγραφή του να αποδεικνύεται αρκετά απαιτητική. Το 1818, ο Φρανκενστάιν (ή ο Σύγχρονος Προμηθέας) κυκλοφόρησε ως η νέα νουβέλα μιας άγνωστης συγγραφέως. Πολλοί θεώρησαν μάλιστα ότι το βιβλίο ανήκε στον Πέρσι Σέλλευ, μιας και είχε γράψει την εισαγωγή. Το βιβλίο έμελλε να αποδειχθεί ανάρπαστο, με την επιτυχία του να επιτρέπει στους Σέλλευ να μετακομίσουν στην Ιταλία τον ίδιο κιόλας χρόνο.
Το καλοκαίρι του 1822 ο Σέλλεϋ πνίγηκε στα ανοιχτά του Λιβόρνο. Ο θάνατός του ήταν ένα τεράστιο σοκ για τη Μαίρη, η οποία αφοσιώθηκε ολόψυχα στον γιο τους, Πέρσι. Ήταν το μοναδικό απ’ τα παιδιά τους που είχε επιβιώσει. Επέστρεψαν στο Λονδίνο, όπου η Μαίρη εργαζόταν ως συγγραφέας. Η Μαίρη γνώρισε αρκετά μεγάλη επιτυχία ως συγγραφέας και μάλιστα με τα κέρδη της, κατάφερε να συντηρήσει και τον πατέρα της . Αν και ορισμένοι θαυμαστές, της έκαναν προτάσεις γάμου, η Μαίρη δεν δέχτηκε καμία. Η απάντηση που έδωσε στον Αμερικάνο ηθοποιό, Τζον Χάουαρντ Πέιν, ήταν ότι αφού είχε παντρευτεί ήδη μία ιδιοφυΐα, μπορούσε να ξαναπαντρευτεί μόνο μία άλλη ιδιοφυία. Η Μαίρη Σέλλεϋ πέθανε την 1η Φεβρουαρίου του 1851, σε ηλικία 53 ετών, μετά από χρόνια ταλαιπωρίας με ασθένειες. Ο γιατρός της υποψιαζόταν ότι είχε όγκο στον εγκέφαλο. Ένα χρόνο μετά το θάνατό της, ο γιος την άνοιξε ένα κουτί που είχε πάντα στο γραφείο τους. Μέσα βρήκε τούφες μαλλιών από τα νεκρά παιδιά της. Βρήκε ακόμη ένα σημειωματάριο που διατηρούσε με τον Σέλλεϋ, ένα αντίγραφο του ποιήματός του, “Άδωνις” και ένα μεταξωτό μαντήλι, μέσα στο οποίο είχε λίγες απ’ τις στάχτες του άνδρα της....
Την ώρα που η Μαίρη ήταν ολόψυχα αφιερωμένη στον σύζυγό της, δεν είχε και τον ευτυχέστερο γάμο του κόσμου. Η ένωσή τους στιγματίστηκε από μοιχείες και ράγισμα καρδιών, την ώρα που δύο ακόμα παιδιά τους πέθαναν. Γεννημένος το 1819, ο γιος τους, Πέρσι Φλόρενς, ήταν και το μόνο από τα παιδιά των Σέλεϊ που θα έφτανε στην ενηλικίωση. Τα δεινά στη ζωή της δεν είχαν ωστόσο τελειωμό, καθώς άλλη μια τραγωδία έμελλε να της χτυπήσει την πόρτα: ήταν το 1822 όταν ο Πέρσι πνίγηκε, έχοντας πάει για ιστιοπλοΐα με έναν καλό του φίλο...Χήρα ήδη από τα 24 της, η Μαίρη Σέλεϊ πάλευε με την ανέχεια για να αναθρέψει τον γιο της. Έγραψε μια σειρά ακόμα μυθιστορήματα, την ώρα που προσπαθούσε να προωθήσει την ποιητική δουλειά του αδικοχαμένου Πέρσι και να του εξασφαλίσει έτσι μια θέση στη λογοτεχνική ιστορία. Κανένα βιβλίο της δεν θα είχε την εμπορική επιτυχία του «Φρανκενστάιν». Η Σέλλευ πέθανε την 1η Φεβρουαρίου 1851 στο Λονδίνο -όπου είχε εν τω μεταξύ επιστρέψει από τον Αύγουστο του 1823- από καρκίνο στον εγκέφαλο και ενταφιάστηκε στο κοιμητήριο του Bournemouth, δίπλα στον πατέρα, τη μητέρα και τα αποτεφρωμένα απομεινάρια του συζύγου της.
Κληρονομιά
Έναν αιώνα περίπου μετά τον θάνατό της, άλλο ένα βιβλίο της Σέλλευ θα έβρισκε τον δρόμο για το τυπογραφείο, με τη «Ματθίλδη» να εκδίδεται τη δεκαετία του 1950. Η διαχρονική κληρονομιά της ήταν ωστόσο η κλασική ιστορία του Φρανκενστάιν, με την πάλη του τέρατος με τον δημιουργό του να στοιχειώνει τη λαϊκή κουλτούρα και να γίνεται δημοφιλές θέμα στη λογοτεχνία του φανταστικού. Το 1994, ο Κένεθ Μπράνα και ο Ρόμπερτ ντε Νίρο θα ενσαρκώσουν ιδανικά τους κύριους χαρακτήρες του μυθιστορήματός της, το οποίο έχει γνωρίσει στην κινηματογραφική ιστορία μπόλικες μεταφορές στη μεγάλη οθόνη.
Κληρονομιά
Έναν αιώνα περίπου μετά τον θάνατό της, άλλο ένα βιβλίο της Σέλλευ θα έβρισκε τον δρόμο για το τυπογραφείο, με τη «Ματθίλδη» να εκδίδεται τη δεκαετία του 1950. Η διαχρονική κληρονομιά της ήταν ωστόσο η κλασική ιστορία του Φρανκενστάιν, με την πάλη του τέρατος με τον δημιουργό του να στοιχειώνει τη λαϊκή κουλτούρα και να γίνεται δημοφιλές θέμα στη λογοτεχνία του φανταστικού. Το 1994, ο Κένεθ Μπράνα και ο Ρόμπερτ ντε Νίρο θα ενσαρκώσουν ιδανικά τους κύριους χαρακτήρες του μυθιστορήματός της, το οποίο έχει γνωρίσει στην κινηματογραφική ιστορία μπόλικες μεταφορές στη μεγάλη οθόνη.
Τα χειρόγραφα της Μαίρη Σέλλεϋ για τον Φρανκενστάιν
Η Μαίρη Γουόλστονκραφτ Σέλλεϋ συνέλαβε την πλοκή του Φρανκενστάιν κατά τη διάρκεια ενός «διαγωνισμού» με ιστορίες φαντασμάτων, ενώ ήταν σε διακοπές στη Γενεύη με τον σύζυγό της, Πέρσι Σέλλεϋ, και τον Λόρδο Βύρωνα (μεταξύ άλλων). Επέκτεινε την ιστορία αρχικά σε διήγημα και μετά σε πλήρες μυθιστόρημα, το οποίο θα γινόταν το πιο φημισμένο έργο της.Τα δυο σημειωματάρια που περιέχουν το βασικό σχέδιο για τον Φρανκενστάιν εκτίθενται στις Bodleian Libraries στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Μπορεί όμως όποιος θέλει να τα ξεφυλλίσει ένα ψηφιοποιημένο αντίγραφό τους online. Αγόρασε το πρώτο σημειωματάριο τον Αύγουστο του 1816, ενώ ήταν ακόμα στη Γενεύη, και ολοκλήρωσε το σχέδιο της σε ένα άλλο σημειωματάριο που μάλλον αγόρασε λίγους μήνες αργότερα στην Αγγλία. Μερικές σελίδες έχουν χαθεί από τότε, αλλά όσες έχουν απομείνει αποτελούν μια μοναδική εικόνα της πιο διάσημης ιστορίας τεράτων.
Η Μαίρη Γουόλστονκραφτ Σέλλεϋ συνέλαβε την πλοκή του Φρανκενστάιν κατά τη διάρκεια ενός «διαγωνισμού» με ιστορίες φαντασμάτων, ενώ ήταν σε διακοπές στη Γενεύη με τον σύζυγό της, Πέρσι Σέλλεϋ, και τον Λόρδο Βύρωνα (μεταξύ άλλων). Επέκτεινε την ιστορία αρχικά σε διήγημα και μετά σε πλήρες μυθιστόρημα, το οποίο θα γινόταν το πιο φημισμένο έργο της.Τα δυο σημειωματάρια που περιέχουν το βασικό σχέδιο για τον Φρανκενστάιν εκτίθενται στις Bodleian Libraries στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Μπορεί όμως όποιος θέλει να τα ξεφυλλίσει ένα ψηφιοποιημένο αντίγραφό τους online. Αγόρασε το πρώτο σημειωματάριο τον Αύγουστο του 1816, ενώ ήταν ακόμα στη Γενεύη, και ολοκλήρωσε το σχέδιο της σε ένα άλλο σημειωματάριο που μάλλον αγόρασε λίγους μήνες αργότερα στην Αγγλία. Μερικές σελίδες έχουν χαθεί από τότε, αλλά όσες έχουν απομείνει αποτελούν μια μοναδική εικόνα της πιο διάσημης ιστορίας τεράτων.