Η εφηβεία αποτελεί τη μετάβαση της ζωής του ατόμου από την παιδική στην ενήλικη ηλικία. Κατά τη διάρκεια αυτού του αναπτυξιακού σταδίου συμβαίνουν πολλές αλλαγές σε πολλά επίπεδα. Δύο από τα βασικότερα περιλαμβάνουν τις σωματικές αλλαγές, οι οποίες κλονίζουν τους εφήβους και τους καλούν να προσαρμοστούν σε μια νέα πραγματικότητα (π.χ. έναρξη περιόδου και ανάπτυξη στήθους στα κορίτσια και αρχή τριχοφυΐας αλλαγή φωνής στα αγόρια), της ενηλικίωσης και τις σχέσεις με άλλα άτομα του περιβάλλοντός τους. Σε αντίθεση με την παιδική ηλικία που υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη για γονεϊκή παρουσία, η εφηβεία χαρακτηρίζεται από τη στροφή των ατόμων σε άτομα εκτός του οικογενειακού πλαισίου. Οι έφηβοι τείνουν να επενδύουν συναισθηματικά σε άλλα συνομήλικα άτομα την ίδια στιγμή που οι αξίες των γονιών και της οικογένειας αμφισβητούνται προκειμένου να αξιολογηθούν εκ νέου κατά την νεαρή ενηλικίωση.
Τι προσφέρουν όμως οι φιλίες στους εφήβους και με ποιο τρόπο δημιουργούν τα νεαρά άτομα φίλους; Οι σχέσεις με τους συνομηλίκους συχνά βοηθούν τους εφήβους να δομήσουν μια ισχυρή αυτοπεποίθηση (Brown & Lohr, 1987) που καθορίζεται από τον τρόπο που βλέπουν τον εαυτό τους στους άλλους αλλά και να βρουν ανθρώπους με τους οποίους μοιράζονται παρόμοιες αγωνίες και άγχη (Ριβιέ, 1989). Οι έφηβοι συνηθίζουν να κάνουν παρέα με άτομα που μοιάζουν με εκείνους καθώς είναι ισχυρή η ανάγκη τους για ταύτιση με ένα άτομο που θα τους βοηθήσει να αντέξουν το βάρος από τις αγωνίες, τους προβληματισμούς, τα δύσκολα συναισθήματα αλλά και τον πολύ έντονο ενθουσιασμό. Σε αυτή την ηλικία ένα συχνό μοντέλο είναι αυτό των δυαδικών σχέσεων, με την έννοια ότι ένας ή μία έφηβος επιλέγουν για κοντινό φίλο ή συνοδοιπόρο ένα άλλο άτομο, με το οποίο δημιουργούν μια σχέση με κύρια χαρακτηριστικά την ένταση, την αποκλειστικότητα και τη ζήλεια όταν κάποιος άλλος πλησιάσει πολύ το φίλο ή τη φίλη. Λόγω της έντασης του συναισθηματικού δεσίματος οι σχέσεις με τους φίλους περιλαμβάνουν συχνούς τσακωμούς, θυμό, διαστήματα απομάκρυνσης και προσπάθειες συμφιλίωσης (Ριβιέ, 1989). Ένας έφηβος που νιώθει ότι προδίδεται από το φίλο του βιώνει αυτή την προδοσία πολύ έντονα και καταστροφικά, καθώς χάνει το στήριγμα και έναν ώμο να κλάψει για όσα του συμβαίνουν αλλά και την προσπάθεια να αποκτήσει προσωπική αξία. Ένας άλλος λόγος που οι έφηβοι επιλέγουν φίλους με τους οποίους έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά είναι γιατί προσπαθούν να διαμορφώσουν τον εαυτό τους μέσα από τους άλλους αλλά και γιατί μπορεί οι φίλοι τους να τους πιέζουν να ανακαλύψουν τις κρυμμένες τους πτυχές και να μεταμορφωθούν.
Συχνά οι γονείς ανησυχούν για τις τόσο στενές σχέσεις των παιδιών τους, κυρίως γιατί βλέπουν πόσο μπορούν να τους επηρεάσουν και να καθορίσουν μια συμπεριφορά (ειδικά στις περιπτώσεις που η εκάστοτε συμπεριφορά θεωρείται από κείνους ως μη αποδεκτή). Η προσπάθειά τους να παρέμβουν σε αυτές τις σχέσεις συχνά φέρνει αντίθετο αποτέλεσμα με τους εφήβους να απομακρύνονται περισσότερο από τους γονείς και να προσκολλώνται στους φίλους. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η εφηβεία αποτελεί ένα μεταβατικό στάδιο όπου όλα αλλάζουν και αναθεωρούνται θα ήταν ίσως πιο σκόπιμο να υπάρχει όσο το δυνατόν λιγότερη παρέμβαση από τους γονείς (δεδομένου ότι δεν υπάρχουν ακραία στοιχεία παραβατικής συμπεριφοράς τους) αφήνοντας το χρόνο να δείξει αν η εκάστοτε φιλία θα παραμείνει ή θα αλλάξει κι εκείνη και σύντομα οι έφηβοι δημιουργήσουν καινούργιες (Ριβιέ, 1989). Στην πορεία της ζωής τους οι έφηβοι θα κληθούν να μπορέσουν να δουν τους άλλους και στην περίπτωση αυτή τους φίλους, όπως είναι εκείνοι πραγματικά και όχι όπως θα ήθελαν να είναι για να μοιάζουν μαζί τους. Κατά τη διαδικασία αυτή θα φανεί ποιες από τις φιλίες μπορούν να αντέξουν και το χρόνο και να εξελιχθούν σε μια πιο βαθειά και ουσιαστική σχέση ανάμεσα σε ισότιμα άτομα.
Στο πλαίσιο των φιλικών σχέσεων που δημιουργούν οι έφηβοι δεν είναι δυνατόν να μη αναφερθεί και ο ρόλος των ομάδων συνομηλίκων. Οι έφηβοι συνήθως επιλέγουν να ενταχθούν σε ομάδες με κοινά χαρακτηριστικά με τους ίδιους αλλά υπάρχουν και οι περιπτώσεις που επιλέγουν γκρουπ διαφορετικών ατόμων, σε μια προσπάθεια να δουν τελικά τι τους ταιριάζει. Οι ομάδες συχνά είναι πιο ισχυρές από τις δυαδικές φιλίες, με την έννοια ότι επηρεάζουν περισσότερο το άτομο, ενδυναμώνοντας ή αποδυναμωνοντάς το αντίστοιχα. Υπάρχουν οι περιπτώσεις θετικής ενίσχυσης από την ομάδα συνομηλίκων αλλά και εκείνες ενίσχυσης μιας αρνητικής – παραβατικής συμπεριφοράς. Μολονότι το θέμα με τις ομάδες συνομηλίκων είναι ιδιαίτερα μεγάλο και περιλαμβάνει πολλές πτυχές και παραμέτρους, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι έφηβοι, οι οποίοι έχουν λάβει σημαντική υποστήριξη από συνομιλήκους και οικογενειακό πλαίσιο έχουν λιγότερες πιθανότητες να εμπλακούν σε μια ομάδα από την οποία θα επηρέαζονταν αρνητικά συγκριτικά με εκείνους που έχουν λάβει μικρότερη .
Ανακεφαλαιώνοντας αξίζει να σημειωθεί ότι η φιλία παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή ενός εφήβου και χρειάζεται να του δίνεται χώρος και χρόνος για να τη βιώσει με τον τρόπο που θεωρεί ότι πρέπει. Έφηβοι, οι οποίοι έχουν ήδη ενισχυθεί από το μέχρι τότε οικογενειακό, σχολικό και κοινωνικό τους περιβάλλον έχουν περισσότερες δυνατότητες να αξιοποιήσουν μια τέτοια σχέση προς όφελός τους. Ωστόσο, δεν παύει να είναι μια κατάσταση που δημιουργεί έντονα συναισθήματα, κυρίως λόγω της σφοδρότητας των συναισθημάτων που και αυτά χρειάζεται να κατανοηθούν από τους σημαντικούς ενήλικες.
Τι προσφέρουν όμως οι φιλίες στους εφήβους και με ποιο τρόπο δημιουργούν τα νεαρά άτομα φίλους; Οι σχέσεις με τους συνομηλίκους συχνά βοηθούν τους εφήβους να δομήσουν μια ισχυρή αυτοπεποίθηση (Brown & Lohr, 1987) που καθορίζεται από τον τρόπο που βλέπουν τον εαυτό τους στους άλλους αλλά και να βρουν ανθρώπους με τους οποίους μοιράζονται παρόμοιες αγωνίες και άγχη (Ριβιέ, 1989). Οι έφηβοι συνηθίζουν να κάνουν παρέα με άτομα που μοιάζουν με εκείνους καθώς είναι ισχυρή η ανάγκη τους για ταύτιση με ένα άτομο που θα τους βοηθήσει να αντέξουν το βάρος από τις αγωνίες, τους προβληματισμούς, τα δύσκολα συναισθήματα αλλά και τον πολύ έντονο ενθουσιασμό. Σε αυτή την ηλικία ένα συχνό μοντέλο είναι αυτό των δυαδικών σχέσεων, με την έννοια ότι ένας ή μία έφηβος επιλέγουν για κοντινό φίλο ή συνοδοιπόρο ένα άλλο άτομο, με το οποίο δημιουργούν μια σχέση με κύρια χαρακτηριστικά την ένταση, την αποκλειστικότητα και τη ζήλεια όταν κάποιος άλλος πλησιάσει πολύ το φίλο ή τη φίλη. Λόγω της έντασης του συναισθηματικού δεσίματος οι σχέσεις με τους φίλους περιλαμβάνουν συχνούς τσακωμούς, θυμό, διαστήματα απομάκρυνσης και προσπάθειες συμφιλίωσης (Ριβιέ, 1989). Ένας έφηβος που νιώθει ότι προδίδεται από το φίλο του βιώνει αυτή την προδοσία πολύ έντονα και καταστροφικά, καθώς χάνει το στήριγμα και έναν ώμο να κλάψει για όσα του συμβαίνουν αλλά και την προσπάθεια να αποκτήσει προσωπική αξία. Ένας άλλος λόγος που οι έφηβοι επιλέγουν φίλους με τους οποίους έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά είναι γιατί προσπαθούν να διαμορφώσουν τον εαυτό τους μέσα από τους άλλους αλλά και γιατί μπορεί οι φίλοι τους να τους πιέζουν να ανακαλύψουν τις κρυμμένες τους πτυχές και να μεταμορφωθούν.
Συχνά οι γονείς ανησυχούν για τις τόσο στενές σχέσεις των παιδιών τους, κυρίως γιατί βλέπουν πόσο μπορούν να τους επηρεάσουν και να καθορίσουν μια συμπεριφορά (ειδικά στις περιπτώσεις που η εκάστοτε συμπεριφορά θεωρείται από κείνους ως μη αποδεκτή). Η προσπάθειά τους να παρέμβουν σε αυτές τις σχέσεις συχνά φέρνει αντίθετο αποτέλεσμα με τους εφήβους να απομακρύνονται περισσότερο από τους γονείς και να προσκολλώνται στους φίλους. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η εφηβεία αποτελεί ένα μεταβατικό στάδιο όπου όλα αλλάζουν και αναθεωρούνται θα ήταν ίσως πιο σκόπιμο να υπάρχει όσο το δυνατόν λιγότερη παρέμβαση από τους γονείς (δεδομένου ότι δεν υπάρχουν ακραία στοιχεία παραβατικής συμπεριφοράς τους) αφήνοντας το χρόνο να δείξει αν η εκάστοτε φιλία θα παραμείνει ή θα αλλάξει κι εκείνη και σύντομα οι έφηβοι δημιουργήσουν καινούργιες (Ριβιέ, 1989). Στην πορεία της ζωής τους οι έφηβοι θα κληθούν να μπορέσουν να δουν τους άλλους και στην περίπτωση αυτή τους φίλους, όπως είναι εκείνοι πραγματικά και όχι όπως θα ήθελαν να είναι για να μοιάζουν μαζί τους. Κατά τη διαδικασία αυτή θα φανεί ποιες από τις φιλίες μπορούν να αντέξουν και το χρόνο και να εξελιχθούν σε μια πιο βαθειά και ουσιαστική σχέση ανάμεσα σε ισότιμα άτομα.
Στο πλαίσιο των φιλικών σχέσεων που δημιουργούν οι έφηβοι δεν είναι δυνατόν να μη αναφερθεί και ο ρόλος των ομάδων συνομηλίκων. Οι έφηβοι συνήθως επιλέγουν να ενταχθούν σε ομάδες με κοινά χαρακτηριστικά με τους ίδιους αλλά υπάρχουν και οι περιπτώσεις που επιλέγουν γκρουπ διαφορετικών ατόμων, σε μια προσπάθεια να δουν τελικά τι τους ταιριάζει. Οι ομάδες συχνά είναι πιο ισχυρές από τις δυαδικές φιλίες, με την έννοια ότι επηρεάζουν περισσότερο το άτομο, ενδυναμώνοντας ή αποδυναμωνοντάς το αντίστοιχα. Υπάρχουν οι περιπτώσεις θετικής ενίσχυσης από την ομάδα συνομηλίκων αλλά και εκείνες ενίσχυσης μιας αρνητικής – παραβατικής συμπεριφοράς. Μολονότι το θέμα με τις ομάδες συνομηλίκων είναι ιδιαίτερα μεγάλο και περιλαμβάνει πολλές πτυχές και παραμέτρους, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι έφηβοι, οι οποίοι έχουν λάβει σημαντική υποστήριξη από συνομιλήκους και οικογενειακό πλαίσιο έχουν λιγότερες πιθανότητες να εμπλακούν σε μια ομάδα από την οποία θα επηρέαζονταν αρνητικά συγκριτικά με εκείνους που έχουν λάβει μικρότερη .
Ανακεφαλαιώνοντας αξίζει να σημειωθεί ότι η φιλία παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή ενός εφήβου και χρειάζεται να του δίνεται χώρος και χρόνος για να τη βιώσει με τον τρόπο που θεωρεί ότι πρέπει. Έφηβοι, οι οποίοι έχουν ήδη ενισχυθεί από το μέχρι τότε οικογενειακό, σχολικό και κοινωνικό τους περιβάλλον έχουν περισσότερες δυνατότητες να αξιοποιήσουν μια τέτοια σχέση προς όφελός τους. Ωστόσο, δεν παύει να είναι μια κατάσταση που δημιουργεί έντονα συναισθήματα, κυρίως λόγω της σφοδρότητας των συναισθημάτων που και αυτά χρειάζεται να κατανοηθούν από τους σημαντικούς ενήλικες.